Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ο άνθρωπος θα κληθεί να έρθει αντιμέτωπος με καταστάσεις που εμπεριέχουν την έννοια της απώλειας. Η απώλεια όμως ενός αγαπημένου προσώπου αποτελεί κατά γενική ομολογία την πιο επίπονη, συναισθηματικά φορτισμένη και χρόνια συνθήκη, την οποία ο άνθρωπος καλείται να διαχειριστεί. Το κύριο χαρακτηριστικό στη διαχείριση της ανθρώπινης απώλειας είναι το πένθος.
Ως πένθος χαρακτηρίζεται η κατάσταση στην οποία υπεισέρχεται ο άνθρωπος που καλείται να διαχειριστεί την απώλεια ενός σημαντικού/ αγαπημένου του προσώπου. Βασικά χαρακτηριστικά τα οποία το προσδιορίζουν είναι η έντονη ψυχική οδύνη, η βαθιά θλίψη, ο θρήνος, ο πόνος κ ενδεχομένως ο θυμός/ οργή.
Το πένθος αποτελεί μια φυσιολογική και αναμενόμενη αντίδραση η οποία έπεται της απώλειας. Ο κάθε άνθρωπος το βιώνει με τον δικό του μοναδικό τρόπο, εκδηλώνει συναισθήματα και συμπεριφορές και ο χρόνος τον οποίο θα πενθεί είναι διαφορετικός από των υπολοίπων. Υπάρχει όμως ένα κομβικό και κρίσιμο σημείο όπου το πένθος παρασύρει τον άνθρωπο σε δυσλειτουργικές και επιζήμιες αντιδράσεις, σκέψεις και συναισθήματα. Το σημείο αυτό είναι που το φυσιολογικό πένθος μετατρέπεται σε παθολογικό.
Το φυσιολογικό πένθος πλάθει εικόνες λύπης, μοναξιάς και ανησυχίας και για να εκδηλωθεί το άτομο πρέπει αρχικά να συνειδητοποιήσει την απώλεια του αγαπημένου του προσώπου και τις αλλαγές που θα επιφέρει αυτή στη ζωή του. Συναισθηματικά βιώνει έντονη μοναξιά, ακόμη κι όταν γύρω του υπάρχει κόσμος.
Διαβάστε σχετικά: Ο θρήνος του αποχωρισμού και η διαχείριση του πένθους
Αυτή εντείνεται καθώς αναπαράγει στο μυαλό του χαρούμενες κι ευτυχισμένες στιγμές που βίωσε μαζί με τον εκλιπόντα. Ενδεχομένως αναζητά αντικείμενα με τα οποία τον έχει συνδέσει με σκοπό να νιώσει πως βρίσκεται με κάποιον τρόπο κοντά του και να εφησυχαστεί. Εδώ παρατηρείται μια κατακλυσμική ανάκληση αναμνήσεων η οποία κλιμακώνει περισσότερο τον πόνο του αποχωρισμού και της εγκατάλειψης.
Ορισμένες σωματικές αντιδράσεις του φυσιολογικού πένθους θεωρούνται η απώλεια του ύπνου τις πρώτες νύχτες ή η υπερβολική του διάρκεια, τα άσχημα όνειρα, η ελάττωση της όρεξης για φαγητό ,η έντονη κόπωση και οι σωματικοί πόνοι. Ακόμη, ιδιαίτερα στην αρχή της διαδικασίας ο πενθών αρνείται συνήθως την συμμετοχή του σε δραστηριότητες οι οποίες πριν του ήταν ευχάριστες.
Επιλέγει την απόσυρση ούτως ώστε να πενθήσει, να σκεφτεί ακόμη και να «μιλήσει» με το αγαπημένο του πρόσωπο χωρίς την παρουσία άλλων. Σαν μια μυστική συνάντηση όπου κανένας δεν θα την διακόψει και όπου συναισθήματα, σκέψεις και λόγια εξωτερικεύονται και εκδηλώνονται αβίαστα κι αφιλτράριστα.
Η διαδικασία του πένθους απαιτεί χρόνο για να ολοκληρωθεί. Η απώλεια είναι μια επίπονη κατάσταση, όμως ο πόνος σταδιακά αποκλιμακώνεται, γίνεται πιο ανεκτός κι ελεγχόμενος και το άτομο προσαρμόζεται στη νέα συνθήκη κι αποδέχεται τις αλλαγές που την συνοδεύουν.
Ως αντίδραση στην απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου κάποιοι άνθρωποι βιώνουν το πένθος αλλά με την παθολογική/ τραυματική μου μορφή. Μια υποκατηγορία του παθολογικού πένθους είναι το περιπλεγμένο πένθος και αφορά τις μη λειτουργικές ψυχολογικές αντιδράσεις του ατόμου λόγω του πένθους σε σχέση με τον χρόνο.
Το περιπλεγμένο πένθος χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία το άτομο μετά την απώλεια συνεχίζει κανονικά την ρουτίνα που είχε πριν, δεν εκδηλώνει κάποια αντίδραση και συμπεριφέρεται σα να μην έχει αλλάξει τίποτα στη ζωή του.
Συνειδητά απορρίπτει την πραγματικότητα ενώ η άρνηση του θανάτου δεν μειώνεται καθώς ο χρόνος περνάει. Η κατηγορία αυτή ονομάζεται αναβλητικό πένθος. Είναι πιθανόν τα άτομα που το βιώνουν, και αφού κάποια εσωτερική τους διεργασία ή ένα γεγονός τους οδηγήσει εν τέλει στην απότομη συνειδητοποίηση της νέας πραγματικότητας, να αντιμετωπίσουν την κατάθλιψη.
Η δεύτερη κατηγορία περιπλεγμένου πένθους είναι το ανεσταλμένο πένθος. Η εμφάνισή του πραγματοποιείται με μια χρονική καθυστέρηση. Τα παιδιά και τα άτομα με μειωμένες νοητικές λειτουργίες είναι πιο πιθανό να το βιώσουν. Στην κατηγορία αυτή κυρίαρχο στοιχείο είναι ο δυσλειτουργικός φόβος.
Φόβος για την ένταση του πόνου και των συναισθημάτων που θα βιώσει, για τις αλλαγές που θα έρθουν, για το πόσο πιο εκτεθειμένο είναι σε άγνωστες καταστάσεις τις οποίες θα κληθεί πλέον «μόνο» του να αντιμετωπίσει. Όλη αυτή η υπερβολική αίσθηση φόβου αναστέλλει την διαδικασία του πένθους.
Τέλος η τρίτη κατηγορία είναι αυτή που συναντάται στους περισσότερους ανθρώπους που βιώνουν το πένθος με την παθολογική του μορφή. Είναι το χρόνιο πένθος. Εδώ ο πενθών δεν μπορεί να δεχτεί την απώλεια του αγαπημένου του προσώπου. Η αντίδρασή του απέναντι στην απώλεια είναι μια συνεχής, ατέρμονη, ψυχοφθόρα διαδικασία όπου εγκλωβίζεται και καθηλώνεται μέσα στον ίδιο του τον πόνο.
Διαβάστε σχετικά: Απώλεια: Το ταξίδι του θρήνου και της αλλαγής
Πολλές φορές είναι προσωπική και συνειδητή αυτή η επιλογή καθώς πιστεύει πως μόνο έτσι θα μπορέσει για πάντα να μην ξεχάσει και να παραμείνει συνδεμένος με το άτομο που έχασε. Μέσα δηλαδή από το συναίσθημα του πόνο για τον χαμό του. Αν η σχέση έντονης και δυσλειτουργικής εξάρτησης που έχει αναπτύξει με το νεκρό δεν μειωθεί και δεν ξεπεραστεί πιθανόν να εμφανίσει χρόνια κατάθλιψη.
Είναι αδιαμφισβήτητο πως η διαδικασία του πένθους διεγείρει έντονα και με αρνητική χροιά φορτισμένα συναισθήματα, κλονίζει την ισορροπία του ανθρώπου και απαιτεί χρόνο και ενέργεια για να την διαχειριστεί. Η απώλεια πάντοτε θα πονάει κι οι αναμνήσεις θα επανέρχονται στο μυαλό, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα.
Σταδιακά όμως αυτή η ίδια επίπονη και ψυχοφθόρα διαδικασία είναι αυτή η ίδια που θα οδηγήσει το άτομο να εμφανίσει πιο ήπιες αντιδράσεις και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Τότε θα μπορέσει να αποδεχτεί πλέον την απώλεια και εκεί που νομίζει πως ήρθε το τέλος να συνειδητοποιήσει πως είναι μια καινούρια αρχή.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
