Ψυχοθεραπεία είναι η κάθε είδους επικοινωνία μεταξύ του θεραπευτή και θεραπευόμενου, λεκτική και μη λεκτική. Βασικός στόχος είναι η εις βάθος κατανόηση των συμπτωμάτων και του συγκεκριμένου αιτήματος του θεραπευόμενου, αλλά και ο σχεδιασμός της κατάλληλης θεραπευτικής διαδικασίας.
Αν και μπορεί να συναντήσει κανείς διάφορα είδη ψυχοθεραπείας, υπάρχουν τέσσερα βασικά κοινά στοιχεία: 1) η υποκείμενη θεωρία, 2) η σχέση, 3) οι τεχνικές και 4) όρια και κανόνες. Η θεωρία, η σχέση και οι τεχνικές μπορούν εύκολα να γίνουν κατανοητά ως εργαλεία του ψυχολόγου. Η ελαστικότητα των ορίων και κανόνων (π.χ. πλαίσιο, ώρα, απόρρητο και εχεμύθεια, πληρωμή, διαθεσιμότητα) διαφέρουν στις διαφορετικές προσεγγίσεις, όμως η ύπαρξη αυτών είναι αναγκαία και απαραίτητη για να πετύχει μια θεραπεία κάθε είδους. Η μη ύπαρξη ορίων είναι σαν την γραμματεία χωρίς ατζέντα ή τον αρχιτέκτονα χωρίς μέτρο.
Η Ψυχοθεραπεία δεν ασκείται μόνο από ψυχολόγους και δεν ασκείται από όλους τους ψυχολόγους. Συνήθως αποτελεί μέρος των σπουδών της Κλινικής Ψυχολογίας, αν και ως συνήθως, υπάρχει ξεχωριστή εξειδίκευση σε κύκλους ψυχοθεραπείας που μπορούν να παρακολουθήσουν ακόμη και εκπαιδευτικοί, ψυχίατροι/γιατροί, νοσηλευτές και κοινωνικοί λειτουργοί.
Παράδειγμα υπόθεσης: Μία μαμά μένει με τον άντρα της και το μοναχοπαίδι της, το οποίο πλησιάζει τις σπουδές του. Από τότε που γεννήθηκε το παιδί άλλαξε αρκετά η σχέση της με το σύζυγό της, ενώ πολλές φορές αναβάλλει και δικές της καθημερινές δραστηριότητες ή άλλες δουλειές ώστε να μπορεί να εξυπηρετήσει το παιδί της. Στην εφηβεία, συνέχισαν να έχουν πολύ στενή σχέση, αφού πέρα από το ρόλο της μαμάς διεκδίκησε και κέρδισε το ρόλο της φίλης. Αρκετές φορές είχαν συγκρούσεις με το παιδί, αλλά αυτές συχνά κατέληγαν σε μια πιο στενή από πριν σχέση. Το παιδί φεύγει εξωτερικό για σπουδές με έντονες δυσκολίες, ενώ η μαμά βρίσκεται σε μια φάση ας πούμε “κατάθλιψης”.....
1. Στην Ψυχοδυναμική θεραπεία (μεταγενέστερη της Ψυχανάλυσης του Freud), στόχος θα ήταν να εντοπιστεί η πηγή της σύγκρουσης μέσω της διερεύνησης και αναγνώρισης ασυνείδητων ενορμήσεων που σχετίζονται κυρίως με την παιδική ηλικία της ίδιας της μαμάς. Η κατανόηση και η επεξεργασία του παρελθόντος, θεωρείται πολλές φορές η λύση του παρόντος. Για παράδειγμα, η μαμά μιλώντας για το παρελθόν της μπορεί να αποκαλύψει πως δεν ήταν πραγματικά ερωτευμένη με τον άντρα της και ο γάμος έγινε γιατί είχε μείνει έγκυος. Αναφέρει πως η δύσκολη εγκυμοσύνη της, την ανάγκασε να σταματήσει να εργάζεται, την τότε περίοδο, από μια δουλειά που αγαπούσε πολύ.
Μια πρώτη υπόθεση ενός θεραπευτή αυτής της προσέγγισης, θα μπορούσε να ήταν πως η μαμά κρύβει έντονο θυμό προς το παιδί της που τη “σταμάτησε” από την καριέρα της. Παρόλα αυτά, ο θυμός δεν μπορεί ποτέ να εκφραστεί άμεσα γιατί δεν είναι ένα “σωστό” συναίσθημα για μια μητέρα. Έτσι πάντα μια ζωή οδηγούταν σε αντίθετες συμπεριφορές για να καλύψει τις τύψεις της, όπως η απόλυτη αφοσίωση. Εντούτοις, οι συνθήκες οδηγούν στο χωρισμό παιδιού-μαμάς, κάτι που την θλίβει τρομερά καθώς την φέρνει αντιμέτωπη με μια σύγκρουση που βίωνε χρόνια: έχασε τα πάντα εξαιτίας του παιδιού της και το ότι δεν αξίζει ως μαμά με αυτά που νιώθει. (Συναντήσεις: 1 φορά την εβδομάδα ή περισσότερο για όσο χρειαστεί).
2. Στη Γνωστική - Συμπεριφορική θεραπεία (αρχικά ξεκίνησε ως Συμπεριφορική και έδινε έμφαση μόνο στις φανερές συμπεριφορές για άμεση και γρήγορη επίλυση, τώρα προσθέτει τον εσωτερικό κόσμο: συναισθήματα και σκέψεις), βασικός στόχος του θεραπευτή είναι να κατανοήσει πώς σκέφτεται η μαμά για αυτό που βιώνει, τί συναισθήματα έχει πέραν της θλίψης και πως αντιδρά σε όλο αυτό. Για παράδειγμα, η μαμά αναφέρει κάποιες σκέψεις της Δεν έχω τίποτα να ασχοληθώ, ή Αν δεν έμενα έγκυος, θα μπορούσα να είχα μια καλύτερη δουλειά και συντροφική σχέση. Αυτά της προκαλούν θλίψη, αλλά και θυμό, ενώ καταλήγει να καπνίζει πολύ πιο έντονα και να απομονώνεται από όλους, όντας μόνη στο σπίτι της. Άμεσος στόχος είναι να αρχίσουν να μεταβάλλονται οι συμπεριφορικές της αντιδράσεις μέσω συμπεριφορικών τεχνικών, κάτι που θα επιδράσει θετικά και στο συναίσθημα και στη σκέψη.
Μετέπειτα στόχος είναι η επεξεργασία της βαθύτερης πεποίθησης, η οποία συνδέεται πιθανώς με το Δεν αξίζω, και η ένταξη/κατανόηση όλων των “προβληματικών” καταστάσεων μέσω αυτής της πυρηνικής πεποίθησης → με το να αφιερώνεται εξ’ ολοκλήρου στο παιδί της, δεν της μένει χρόνος για κάτι δικό της και άρα αποφεύγει τη συλλογή άλλων εμπειριών που μπορεί να της αποδείκνυαν ότι αξίζει, ή ότι παραμένει σε ένα γάμο που δεν την ικανοποιεί ενισχύει την πεποίθηση ότι δεν αξίζει ως γυναίκα. (Συναντήσεις: 1 φορά την εβδομάδα για ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα)
3. Στη Συστημική θεραπεία (γνωστή ως οικογενειακή), στόχος είναι η κατανόηση του πλαισίου στο οποίο εντάσσεται το πρόβλημα (ιδανική για οικογένειες, ζευγάρια, οργανισμούς). Βασικό εργαλείο του θεραπευτή εδώ, είναι οι ερωτήσεις, και όχι οι υποθέσεις / ερμηνείες ή / απαντήσεις (διερευνά “μυστήρια”, δεν ξέρει τη λύση).
Για παράδειγμα, μια ερώτηση του θεραπευτή, θα μπορούσε να αφορά το χειρότερο πράγμα που θα προκαλούσε η παραμονή του παιδιού της στο σπίτι (αυτές οι ερωτήσεις προκαλούν μια έντονη απορία στον θεραπευόμενο, καθώς είναι αντίθετες με το αίτημά του). Ενώ αρχικά η μαμά απαντά πως δεν υπάρχει κάτι, ή πως δεν ξέρει, στη συνέχεια αφού παίρνει το χρόνο της, απαντά πως θα ένιωθε πολύ περισσότερο στρες στο να οργανώνει την καθημερινότητά της με τρόπο ώστε να τα προλαβαίνει πάντα όλα. Στην αντίθετη ερώτηση (για το καλύτερο πράγμα), η μαμά φαίνεται πως δίνει μια πιο αυθόρμητη απάντηση που αφορά την αναγκαστική απόσταση από τον σύζυγο, αφού είχε διάφορα πράγματα να κάνει καθημερινά.
Στο συγκεκριμένο σημείο, τόσο ο θεραπευτής, όσο και ο θεραπευόμενος συνειδητοποιούν πως η πραγματική δυσκολία μετακινείται από το παιδί στη σχέση του ζευγαριού. Η συγκεκριμένη προσέγγιση εστιάζει στον εντοπισμό της λύσης και απλά στην εξαφάνιση του προβλήματος! (Συναντήσεις: 1 φορά την εβδομάδα ή πιο αραιά ανάλογα των αναγκών του ατόμου-το μεσοδιάστημα είναι βασικό θεραπευτικό κομμάτι).
Όλα τα παραπάνω είναι παραδείγματα μιας αρχικής ματιάς, για να διαφανούν οι βασικές διαφορές μεταξύ των τριών κύριων προσεγγίσεων Ψυχοθεραπείας. Η διαδικασία είναι διαφορετική, όμως το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, δηλαδή η ανακούφιση του ατόμου. Η σωστή πρακτική ενός ειδικού ψυχικής υγείας είναι η γνώση ποικίλων και διαφορετικών τεχνικών με στόχο το σχεδιασμό μιας θεραπείας σωστής σύμφωνα με αυτό που μπορεί να δεχτεί το κάθε άτομο. Δεν υπάρχει σωστό και λάθος. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις είναι σαν τους ανθρώπους με διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες. Επιλέγεις για φίλο, το άτομο με σύμφωνη ιδιοσυγκρασία με τη δική σου!
