Έχω συναντήσει περιπτώσεις ασθενών, οι οποίοι δεν γνώριζαν σύμβολα, αλλά τα χόρευαν. Για κάποιους ανθρώπους ο χορός είναι ο πιο άμεσος και ισχυρός τρόπος εκδήλωσης ασυνείδητων περιεχομένων (Jung, 1929).
Ο Ελβετός Ψυχίατρος Carl Gustav Jung είναι από τις προσωπικότητες της ψυχολογίας για τις οποίες όλοι έχουν ακουστά, αλλά τα γραπτά του είναι λιγότερο οικεία. (Μπένετ, 2011). Πολλές από τις θεωρίες του και από τους όρους που εισήγαγε έχουν ενσωματωθεί στον κλάδο της Ψυχολογίας χωρίς να είναι ευρέως γνωστό ότι ανήκουν σ’ αυτόν. Όπως οι έννοιες του εσωστρεφή – εξωστρεφή, της σκιάς, της εξατομίκευσης, της ενεργητικής φαντασίας, του ατομικού και συλλογικού ασυνείδητου και άλλες που θα μελετήσουμε παρακάτω.
Ο Carl Gustav Jung, σε κάποια εργασία του που αφορούσε στην υπερβατική λειτουργία (Jung, 1916), περιγράφει την κίνηση του σώματος σαν έναν από τους τρόπους, με τους οποίους εκφράζεται το ασυνείδητο. Στα χρόνια που ακολούθησαν, εξακολούθησε να αναφέρεται σε έναν μικρό αριθμό ασθενών, κυρίως γυναικών οι οποίες χρησιμοποιούσαν τον χορό και την σωματική κίνηση για να αναπτύξουν ή να επεξεργαστούν κάποιο θέμα. Έχω συναντήσει περιπτώσεις ασθενών, οι οποίοι δεν γνώριζαν σύμβολα, αλλά τα χόρευαν. Για κάποιους ανθρώπους ο χορός είναι ο πιο άμεσος και ισχυρός τρόπος εκδήλωσης ασυνείδητων περιεχομένων (Jung, 1929).
Ο σκοπός της Γιουνγκιανής ανάλυσης ήταν το να βοηθήσει το άτομο να γνωρίσει τον εαυτό του και να συνειδητοποιήσει τις δυνατότητες του, ούτως ώστε να το διευκολύνει να γίνει περισσότερο αυθεντικό (Μπένετ, 2011).
Εμπνεόμενη από τον στόχο αυτό της αυθεντικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης , η Mary Whitehouse συνέλαβε την ψυχοθεραπευτική τεχνική της Αυθεντικής Κίνησης τη δεκαετία του 1950 , η οποία ήρθε να προσδώσει μια σημαντική διάσταση στο πεδίο της Χοροθεραπείας. Η ίδια, ούσα χορεύτρια και μετά από ειδίκευση στο «Ινστιτούτο Jung» της Ζυρίχης οδηγήθηκε στην ανάπτυξη της προσέγγισης της. Καταδεικνύοντας την σημαντική επίδραση του Jung σε αυτήν, αρχικά την ονόμασε «Κίνηση σε βάθος» (Whitehouse, 1963 ). Η επίσημη ονομασία της, η οποία και επικράτησε, της προσδόθηκε λίγο αργότερα από την μαθήτρια της Adler, η οποία εξέλιξε τη μέθοδο στην σημερινή της μορφή (Adler,1987).
Η Αυθεντική Κίνηση
«Τα σύμβολα του εαυτού αναδύονται από τα βάθη του σώματος» C.G.Jung (1940-1959)
Η Αυθεντική Κίνηση είναι μια «βαθιά» πρακτική, απλή σε φόρμα, βασιζόμενη στην αναλυτική Ψυχολογία του Carl Gustav Jung, στον χορό αλλά και σε αρχαίες θεραπευτικές πρακτικές. Βασισμένη στην σχέση ενός κινούμενου και ενός μάρτυρα της κίνησης, (θεραπευόμενος – θεραπευτής) η πρακτική της ζητά από εμάς να έχουμε επαφή με τον αυθεντικό εαυτό μας , μέσω μιας ουσιαστικής συνειδητοποίησης των ορίων του σώματος μας (Adler,1999).
Η Whitehouse, τόνιζε την υπερβατική διάσταση του χορού που οδηγεί τα άτομα σε ένα ανώτερο συνειδητό και ασυνείδητο επίπεδο, χαράζοντας νέους ορίζοντες στον δρόμο της χοροθεραπείας. Σύμφωνα με την θεωρία της (Whitehouse 1966) , η κίνηση είναι η συμπεριφορά μας. Υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα σε αυτό που είμαστε και στον τρόπο που κινούμαστε.
Χρησιμοποίησε την Γιουνγκιανή έννοια της ενεργητικής φαντασίας ως θεμέλιο για την εργασία της. Έννοια που το 1916, εισήγαγε ο Carl Gustav Jung , αλλά δεν εξελίχθηκε ιδιαίτερα και χρησιμοποιούνταν σπάνια στην ψυχαναλυτική πρακτική. Η φιλοσοφία της Whitehouse, ήταν ίδια με αυτή του Jung, αλλά εκείνη έδωσε μεγαλύτερη προσοχή στην δυναμική και την εξέλιξη της κίνησης. Βάσει της θεωρίας του Jung και της Whitehouse οι άνθρωποι «δουλεύουν» τις επανεμφανιζόμενες εικόνες που αποκαλύπτουν στα όνειρα ή τις σκέψεις τους, ώστε να αντλήσουν νόημα στη ζωή τους. Πίστευε, ότι το άτομο μπορούσε να συνδεθεί με το ασυνείδητο μέσω της κινητικής διαδικασίας και αυτή η διαδικασία από μόνη της, είχε θεραπευτική αξία» (Frieder, 1979).
Στην Αυθεντική Κίνηση γενικότερα ο στόχος είναι να αναγνωρίσουμε τις προσωπικές κινητικές ιστορίες χωρίς να τις απωθήσουμε ή να τις καταπνίξουμε. Όταν ονομαστούν οι ιστορίες, μπορούν να είναι χρήσιμες για τον θεραπευτή/μάρτυρα ώστε να μάθει τον δικό του μηχανισμό απόδοσης νοημάτων και τις υποσυνείδητες γλωσσικές συνήθειες. Η Αυθεντική Κίνηση λοιπόν είναι η αναπόφευκτη, δίχως επίδειξη ή επιτηδευμένη κίνηση. Αυτή που επιτρέπει στο σώμα να μην στυλιζάρεται κινητικά, αλλά αντίθετα να εκφράζει βαθύτερες σκέψεις και συναισθήματα του θεραπευόμενου/κινούμενου. Η Αυθεντική Κίνηση μπορεί να είναι απλά μια παλάμη που γυρίζει ανάποδα ή ένα ολόκληρο σώμα σε κίνηση (Levy, 1988).
Τον δρόμο της M. Whitehouse, ακολούθησε, η μαθήτρια της J. Αdler, η οποία την εξέλιξε, την μετάλλαξε, προσδίδοντας σε αυτήν την σημερινή της μορφή, ονομάζοντας την «Αυθεντική Κίνηση».
Διαβάστε σχετικά: Η Αυθεντική κίνηση στη Χοροθεραπεία
Η Αυθεντική Κίνηση ως θεραπεία
Η Αυθεντική Κίνηση στο πλαίσιο της Χοροθεραπείας, αποτελεί μέθοδο και εργαλείο παρέμβασης . Οι Χοροθεραπεύτριες την αξιοποιούν με ποικίλους τρόπους είτε αμιγώς, είτε ως μέρος ενός συνολικότερου σχεδιασμού, προσαρμόζοντας στοιχεία όπως η διάρκεια, το βάθος ή το είδος της μετάβασης από το μη λεκτικό στο λεκτικό πεδίο, στις ανάγκες των θεραπευόμενων (Κήτα, 2015: 10). Όσον αφορά στην Αυθεντική Κίνηση όχι σαν μια πρακτική αυτογνωσίας και ετερογνωσίας, αλλά ως μια αμιγώς θεραπευτική διαδικασία τα όρια και οι κανόνες που την διέπουν είναι πιο σαφή και συγκεκριμένα.
Ως θεραπευτές είμαστε μάρτυρες αλλά και ως θεραπευόμενοι είμαστε κινούμενοι, χωρίς όμως οι ρόλοι αυτοί να εναλλάσσονται. Δεν «μετακινείται» κανείς από τους ρόλους αυτούς και έτσι αναπτύσσεται και η θεραπευτική σχέση. Η θεραπευτική συνεδρία ξεκινά συνήθως με τον ήχο ενός μεταλλικού δοχείου (γκόνγκ). Κατά την διεξαγωγή της ο κινούμενος κινείται πάντα με τα μάτια κλειστά χωρίς να γίνεται χρήση μουσικής. Πριν ξεκινήσει να αφηγείται το κινητικό του ταξίδι μέσω του λόγου, γίνεται χρήση διαφόρων καλλιτεχνικών μέσων όπως τα χρώματα, ο πηλός, η πλαστελίνη κ.α. συμπληρώνοντας μια βαθειά κινητική εμπειρία.
Ένα βασικό χαρακτηριστικό της θεραπευτικής της μορφής είναι ότι ο μάρτυρας- θεραπευτής πρέπει να έχει καλλιεργήσει την ικανότητα να είναι μάρτυρας του εαυτού του και του άλλου με έναν ενσυναισθητικό και μη επικριτικό τρόπο. Μέσα από την διαδικασία της μαρτυρίας συνειδητοποιούμε τον πλούτο της εσωτερικής ζωής.
Οι κινήσεις που αναδύονται από ένα βαθύτερο επίπεδο του εαυτού –κατευθύνονται από τον θεραπευόμενο-κινούμενο και μόνο, ενώ ο θεραπευτής/μάρτυρας, παρίσταται εκεί με όλο του το «είναι», κρατώντας τον θεραπευτικό χώρο και εμπεριέχοντας τον κινούμενο/θεραπευόμενο μέσω της ενεργητικής παρουσίας και του βλέμματος. Ο θεραπευτής δηλαδή, δεν καθοδηγεί την κίνηση του θεραπευόμενου ή και των θεραπευόμενων αν πρόκειται για ομάδα, αλλά αντίθετα παρίσταται για να προσφέρει την μαρτυρία του. Ο θεραπευτής, οφείλει να ασκεί διάκριση στην μαρτυρία που θα δώσει. Όχι μόνο τόσο στο πως θα την διατυπώσει αλλά τι θα επιλέξει να πει με βάση τα όσα είδε, καθώς αυτό σχετίζεται άμεσα με το βαθμό της ψυχικής και πνευματικής ωρίμανσης του θεραπευόμενου.
Επίλογος
Η χοροθεραπεία με το πέρασμα των ετών έχει πλέον αναγνωριστεί διεθνώς ως Ψυχοθεραπεία μέσω τέχνης που λειτουργεί αποτελεσματικά στον χώρο της Ψυχικής Υγείας. Με αφετηρία την διαπίστωση ότι ο άνθρωπος αποτελείται από τρείς υποστάσεις (νους, ψυχή, σώμα), οι οποίες χρήζουν ισόποσης τροφοδότησης συμβάλει τα μέγιστα στην ισορροπία τους. Η συμβολή του Carl Gustav Jung με τις καινοτόμες έννοιες που εισήγαγε (Ενεργητική Φαντασία, Πολικότητα, Προσωπικό & Συλλογικό Ασυνείδητο, Εξατομίκευση κλπ.) δημιουργώντας την λεγόμενη ψυχολογία του βάθους ήταν καθοριστική.
Στην Ιστορία της χοροθεραπείας όπως αυτή εξελίχθηκε με το πέρασμα των ετών επίδρασε καταλυτικά αποτελώντας πηγή έμπνευσης σε θεωρητικό και κατόπιν σε πρακτικό επίπεδο για την πρωτοπόρο χοροθεραπεύτρια M. Whitehouse. Η Αυθεντική Κίνηση είναι μια ευρηματική ανακάλυψη που στοχεύει σε ένα εις βάθος «εσωτερικό ταξίδι». Η χοροκινητική ψυχοθεραπεία και η Αυθεντική Κίνηση έχουν ένα κοινό θεωρητικό και μεθοδολογικό ενδιαφέρον για το αναδυόμενο σωματικό βίωμα. Οι έννοιες του καθρεφτίσματος μέσω του λόγου, τα κλειστά μάτια, η χρήση του πηλού ή άλλων καλλιτεχνικών μέσων, η μη χρήση της μουσικής και η μαρτυρία είναι κάποιες από τις τεχνικές που κατέχουν κεντρική θέση στην εφαρμογή της.
Όλα τα παραπάνω και ιδιαίτερα η έννοια του μάρτυρα και του εσωτερικού μάρτυρα που καταλαμβάνει την κεντρικότερη θέση στην Αυθεντική Κίνηση έχει πολλά να προσφέρει στην πρακτική της χοροκινητικής ψυχοθεραπείας. Η ικανότητα του να είμαστε μάρτυρες τόσο του άλλου όσο και του εαυτού μας με συνειδητό τρόπο μπορεί να αποβεί μεταμορφωτικός παράγοντας τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Η Αυθεντική Κίνηση ως πρακτική και ως θεραπεία μπορεί να αποβεί πολύτιμο εργαλείο στην εκπαίδευση μελλοντικών χοροθεραπευτών και στον εμπλουτισμό αυτών που ήδη εργάζονται σε αυτό το πεδίο.
Συγγραφέας: Ιωάννα Πατσαβού, Κλινική Κοινωνική Λειτουργός - Ψυχοθεραπεύτρια μέσω Τέχνης - Ειδικευόμενη Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια.
