Φανταστείτε ότι είστε ξαπλωμένοι και ξαφνικά δολοφονικές, βίαια σεξουαλικές ή ρατσιστικές σκέψεις εμφανίζονται στο μυαλό σας. Απρόσκλητες και ανεπιθύμητες σκέψεις που είναι σε πλήρη αντίθεση με τις αξίες σας. Είστε υπεύθυνοι για ό,τι «προσγειώθηκε» μέσα στο μυαλό σας;
Φανταστείτε ότι ενώ είστε ξαπλωμένοι στο κρεβάτι σας, ένας σάκος γεμάτος κοκαΐνη πέφτει από ένα αεροπλάνο, διαπερνάει την οροφή του σπιτιού σας και προσγειώνεται δίπλα σας. Καλείτε την αστυνομία, η οποία έρχεται και σας συλλαμβάνει για κατοχή ναρκωτικών. Κάτι τέτοιο θα ήταν γελοίο, καθώς δεν είστε εσείς υπεύθυνοι για πράγματα που «προσγειώνονται» μέσα στο σπίτι σας.
Τώρα φανταστείτε ότι είστε ξαπλωμένοι και ξαφνικά δολοφονικές, βίαια σεξουαλικές ή ρατσιστικές σκέψεις εμφανίζονται στο μυαλό σας. Απρόσκλητες και ανεπιθύμητες σκέψεις που είναι σε πλήρη αντίθεση με τις αξίες σας. Είστε υπεύθυνοι για ό,τι «προσγειώθηκε» μέσα στο μυαλό σας;
Αν δημοσιοποιήσετε αυτές τις σκέψεις όντας τρομοκρατημένοι στα κοινωνικά δίκτυα, θα ανακαλύψετε σύντομα ότι θα θεωρηθείτε υπεύθυνοι γι’αυτές και θα τιμωρηθείτε. Ο κόσμος των κοινωνικών δικτύων θα σας αποδοκιμάσει, ισχυριζόμενος ότι δεν σας αξίζει να είστε μέλη της ανθρώπινης κοινωνίας. Μαθαίνουμε ότι δεν πρέπει ποτέ να εκφράζουμε τέτοιες σκέψεις.
Αλλά τί θα συνέβαινε αν αποδεικνυόταν ότι τέτοιου είδους σκέψεις είναι τελικά φυσιολογικές; Η ανθρώπινη ύπαρξη θα γινόταν κυριολεκτικά απερίγραπτη και θα υπήρχαν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας.
Διαβάστε σχετικά: Το πρόβλημα της «Λευκής Αρκούδας»: Γιατί όταν αντιστεκόμαστε στις αρνητικές σκέψεις, γίνονται περισσότερο ισχυρές;
Οι απαράδεκτες σκέψεις είναι συνηθισμένες
Είτε ρωτήσετε ανθρώπους που ζουν στην Αφρική, στην Ασία, στην Αυστραλία, στην Ευρώπη, στη Βόρεια ή Νότια Αμερική, θα ανακαλύψετε ότι ένα μεγαλύτερο ποσοστό από το 90% είχαν πρόσφατα κάποιες ανεπιθύμητες, ενοχλητικές σκέψεις. Αυτές ως συνήθως περιλαμβάνουν θέματα αμφιβολίας, όπως σκέψεις αν αφήσαμε την κουζίνα αναμμένη ή αν δεν κλειδώσαμε την πόρτα του σπιτιού μας.
Όμως κάποιες ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις θα έχουν περιεχόμενο που αντιτίθεται στις προσωπικές αξίες του ανθρώπου. Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε το 1978 εντόπισε ανθρώπους που ανέφεραν ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις σχετικά με βίαιες πράξεις κατά τη διάρκεια του σεξ, να ρίχνουν ένα παιδί έξω από κάποιο λεωφορείο και να πηδάνε μπροστά σε τρένο που κινείται. Οι περισσότεροι άνθρωποι που είχαν τέτοιες σκέψεις μπορούσαν εύκολα να αγνοήσουν αυτούς τους ανεπιθύμητους επισκέπτες.
Νεότερες έρευνες έδειξαν πόσο συνηθισμένες είναι οι ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις γύρω από τη βία και το σεξ. Βρέθηκε ότι 60% των ανθρώπων ανέφεραν σκέψεις ότι εκτροχιάζουν κάποιο άλλο αυτοκίνητο από τον δρόμο, το 46% σκέφτονταν ότι βλάπτουν μέλη της οικογένειας τους και το 26% σκέφτονταν να ωθούν στον θάνατο κάποιον άγνωστο.
Επίσης το 6% των αντρών και γυναικών ανέφεραν ότι είχαν ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις που αφορούσαν σεξ με ζώα ή άψυχα αντικείμενα, το 19% των αντρών και το 7% των γυναικών έκαναν σκέψεις για σεξουαλική πράξη με παιδί ή ανήλικο και το 38% των αντρών και το 22% των γυναικών ανέφεραν σκέψεις ότι εξαναγκάζουν κάποιον ενήλικο σε σεξουαλική επαφή μαζί τους.
Να ξεκαθαρίσουμε ότι εδώ μιλάμε για περιπτώσεις ανθρώπων που βρίσκουν τέτοιες σκέψεις απωθητικές. Αν το άτομο δεν τις βρίσκει αποκρουστικές, δεν προσπαθεί να τις καταπιέσει ή να τις αποφύγει, δεν προσπαθεί να αποφύγει καταστάσεις που προκαλούν αυτές τις σκέψεις, ή τον διεγείρουν ή τις πραγματοποιεί, τότε υπάρχει λόγος ανησυχίας. Κάποιος που αισθάνεται κατ΄αυτόν τον τρόπο σχετικά με σεξουαλικές σκέψεις με παιδιά είναι πιθανός ένοχος σεξουαλικού εγκλήματος.
Ο λόγος που έχουμε ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις δεν είναι ξεκάθαρος. Μία θεωρία είναι ότι βοηθούν στην επίλυση προβλημάτων διευκολύνοντας τον καταιγισμό ιδεών. Ο λόγος που είναι συχνά βίαιες ή σεξουαλικές επίσης δεν είναι προφανής.
Ένας εξελικτικός ψυχολόγος υποστήριξε ότι όλοι μας «στεγάζουμε» στον μεγάλο μας εγκέφαλο συγκεκριμένα εξειδικευμένα ψυχολογικά κυκλώματα που μας οδηγούν να αναλογιζόμαστε τη δολοφονία σαν λύση σε συγκεκριμένα προσαρμοστικά προβλήματα. Ωστόσο, μπορούν να υπάρξουν επιχειρήματα πολιτισμικού περιεχομένου, όπως ότι η πατριαρχία ενθαρρύνει τις εχθρικές σεξουαλικές σκέψεις εναντίον των γυναικών.
Όμως, αυτή η περιοχή έρευνας έχει περιορισμούς, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος αυτών των μελετών, για παράδειγμα, έχει πραγματοποιηθεί με φοιτητές πανεπιστημίου, με αποτέλεσμα να έχουμε ελλιπή εικόνα. Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι είναι συνηθισμένο να έχουμε ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις τις οποίες βρίσκουμε αποκρουστικές. Όμως, πρέπει να τιμωρούνται οι άνθρωποι που τις έχουν;
Να τιμωρήσουμε το μυαλό;
Από νομικής άποψης, έχουμε το απόλυτο δικαίωμα να μην τιμωρούμαστε για τις σκέψεις μας. Η βασική αιτιολόγηση γι’αυτό είναι ότι από μόνες τους οι σκέψεις δεν μπορούν να βλάψουν τους άλλους.
Επιπλέον, αν ποινικοποιούσαμε κάθε ανάρμοστη σκέψη, τότε όπως έγραψε κάποιος το 1880, όλη η ανθρωπότητα θα ήταν γεμάτη από εγκληματίες και θα περνούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους προσπαθώντας να τιμωρήσουν ο ένας τον άλλον. Αυτή η θέση ίσως αντικατοπρίζει και τη σημερινή εξέλιξη των κοινωνικών δικτύων.
Δεν υπάρχει απόλυτη νομική προστασία για σκέψεις που εκφράζονται. Η ομιλία έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει έναν «ξεκάθαρο και παρόντα κίνδυνο» και να βλάψει τους άλλους. Ωστόσο με την αποκάλυψη μίας απωθητικής, ανεπιθύμητης και ενοχλητικής σκέψης, ακόμη και αν την αποκηρύσσετε ρητά το πιο πιθανό είναι να βλάψετε τον εαυτό σας.
Η ανθρώπινη φύση και τα κοινωνικά δίκτυα έχουν συνδυαστεί ώστε να κάνουν την αποκάλυψη ανεπιθύμητων και ενοχλητικών σκέψεων ένα επικίνδυνο εγχείρημα. Επειδή το κοινωνικό στάτους είναι εξαιρετικά σημαντικό για τους ανθρώπους, έχουμε την έμφυτη τάση να αυξήσουμε την δική μας κυριαρχία και να μειώσουμε αυτή των άλλων.
Τα κοινωνικά δίκτυα παρέχουν έναν απίστευτα αποτελεσματικό μηχανισμό για τη ρύθμιση της κυριαρχίας. Επιτρέπουν το δημόσιο «σούβλισμα» ατόμων ενώ επιτρέπουν σε άλλους να νιώσουν χαιρεκακία με αυτή την κατάσταση.
Από τη μία πλευρά αυτό μπορεί να είναι θετικό, το να βάζουμε στη θέση τους αυτούς που καταχράστηκαν δύναμη. Όμως επίσης ενθαρρύννουν επιθέσεις κακής πίστης κατά τις οποίες κάποιοι εσκεμμένα «μεταφράζουν» λανθασμένα μια ανάρτηση και παριστάνουν τους έξαλλους ώστε να υποβιβαστεί κοινωνικά ο «στόχος» και να αναβαθμιστεί κοινωνικά ο επιτιθέμενος.
Η πραγματικότητα «θάβεται» δια της βίας. «Δύσκολες αλήθειες» μπορεί να μεταφερθούν σε χώρους όπως το διανοητικό «σκοτεινό διαδίκτυο». Δημιουργείται ένα κυρίαρχο ρεύμα ανθρώπων που δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα, κάτι που είναι επικίνδυνο τόσο για τα άτομα μεμονωμένα όσο και για την κοινωνία γενικότερα.
Διαβάστε σχετικά: Ανάλυση: Πέντε τρόποι να αναστρέψετε το αρνητικό σας σκεπτικό
Οι κίνδυνοι του ανομολόγητου
Η ιδέα ότι είναι ανωμαλία να έχουμε ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις μπορεί από μόνη της να βλάψει την ψυχική υγεία των ανθρώπων. Αυτό συμβαίνει γιατί ο τρόπος που αναλογιζόμαστε για τον τρόπο σκέψης μας όντως επηρεάζει την ψυχική μας υγεία. Αν νομίζετε ότι θα πρέπει να έχετε τέλειο έλεγχο επάνω σε όλα όσα έρχονται στο μυαλό σας, θα σκέφτεστε άσχημα για τον εαυτό σας. Κάτι τέτοιο μπορεί να ενθαρρύνει προβλήματα ψυχικής υγείας.
Αν πιστεύετε ότι είστε υπεύθυνοι για ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις και ότι αυτές δείχνουν κάτι για τον χαρακτήρα σας, αν ανησυχείτε γι’αυτές και τιμωρείτε τον εαυτό σας, αυτό μπορεί να έχει επίσης αρνητικές συνέπειες στην ψυχική σας υγεία. Μπορεί να οδηγήσει σε πιο συχνές και δυσάρεστες, ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις, κάτι που μπορεί να δημιουργήσει συμπτώματα ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Η άγνοια ότι είναι συνηθισμένο να έχουν οι άνθρωποι τέτοιες σκέψεις, χωρίς όμως να ενεργούν με βάση αυτές, είναι επίσης προβληματική. Αυτό θα μπορούσε να σας οδηγήσει να πιστεύετε λανθασμένα ότι μία ανεπιθύμητη και ενοχλητική σκέψη για να βλάψετε κάποιον, για παράδειγμα, σημαίνει ότι είναι πιθανό να την πραγματοποιήσετε. Αυτό λέγεται «συγχώνευση σκέψης-πράξης» και εμπλέκεται στην ανάπτυξη ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Άρα, μία δημόσια συζήτηση σχετικά με ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις θα μπορούσε να προστατεύσει την ψυχική υγεία ενός ατόμου. Αυτή η συζήτηση θα μπορούσε επίσης να συμπεριλαμβάνει κατά πόσο οι αλλαγές στον πολιτισμό μας θα μπορούσαν να μειώσουν συγκεκριμένες αποκρουστικές, ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις.
Έχοντας μία ψευδή εικόνα για το πώς είναι πραγματικά οι άνθρωποι μπορεί να βλάψει και την υγεία της κοινωνίας. Για παράδειγμα, ο κομμουνισμός υποστήριξε ότι η ανάγκη για απόκτηση κύρους και ιδιωτικής ιδιοκτησίας δεν είναι μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης. Οπότε, πρότεινε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να «αποβληθεί» μέσω της εκπαίδευσης και του εξαναγκασμού.
Η φρίκη που προέκυψε από αυτή τη θέση στην Σοβιετική Ένωση και η οποία περιλάμβανε λιμό και το σύστημα Γκούλαγκ των στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας, μας θυμίζουν τι διακυβεύβεται εδώ. Αν δεν μπορούμε να συζητήσουμε ανοιχτά τις εμπειρίες του να είμαστε άνθρωποι χωρίς να αυτοπυρποληθούμε δημοσίως, όχι μόνο δεν θα έχουμε προλάβει κάτι τερατώδες αλλά θα το έχουμε δημιουργήσει κιόλας.
Αλλά πως δημιουργούμε έναν ασφαλή χώρο για την αλήθεια; Πώς μπορούμε να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να λάβουν μία πιο φιλάνθρωπη στάση απέναντι στους άλλους που προσπαθούν να κάνουν δύσκολες συζητήσεις για την ανθρώπινη ύπαρξη; Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης προτείνει ότι χρειαζόμαστε ανθρώπους για να μας μοντελοποιήσουν τον τρόπο. Κατά πόσο αυτό μπορεί να ξεπεράσει τις αντίρροπες δυνάμεις της ανθρώπινης φύσης στην εποχή των κοινωνικών μέσων μένει να το δούμε.
Πηγή: theconversation.com
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
