Για να ζήσουμε ένα πιο αισιόδοξο μέλλον, θα πρέπει να θυμηθούμε την καταστροφή που έχουμε βιώσει και να συνειδητοποιήσουμε πού πραγματικά ανήκει: στο παρελθόν. Μπορεί να μας πληγώνει η ανάμνηση αυτή, όμως αυτό δεν αλλάζει το πού βρίσκεται πλέον: πίσω μας.
Πολλοί από εμάς βασανίζονται καθημερινά από μια αίσθηση επικείμενης καταστροφής. Σκεφτόμαστε ότι κάτι τρομερό μπορεί να μας συμβεί, πιθανότατα κάτι από τα παρακάτω:
- Θα μας εγκαταλείψουν
- Θα ντροπιαστούμε και θα ταπεινωθούμε
- Θα μας κοροϊδέψουν δημόσια
- Θα χάσουμε τον έλεγχο του εαυτού μας
- Θα μας θεωρήσουν αποτυχημένους, παράξενους, κακούς
Ο φόβος μιας τέτοιας καταστροφής οδηγεί σε μια κατάσταση υπερβολικής επαγρύπνησης. Είμαστε μόνιμα σε εγρήγορση και φόβο, μονίμως ανησυχούμε, ενώ μόνιμο είναι και το αίσθημα της συνεχούς δυσαρέσκειας.
Οι γύρω μας μπορούν να προσπαθήσουν να μας καθησυχάσουν, ωστόσο χωρίς αποτέλεσμα με την αίσθηση του τρόμου να παραμένει. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό και πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;
Ένας τρόπος για να ξεπεραστεί αυτό το αδιέξοδο είναι να προβληματιστούμε φέροντας στο μυαλό μας μια από τις φράσεις που αποτελούν τροφή για σκέψη σε όλη τη σύγχρονη ψυχοθεραπεία, από τον Άγγλο ψυχαναλυτή Donald Winnicott: Η καταστροφή που φοβάσαι, έχει ήδη συμβεί. Όμως αυτή η καταστροφή, σύμφωνα με τον Winnicott, έχει ξεχαστεί, και αυτό είναι που μας κάνει να αρρωσταίνουμε από την ανησυχία. Για να ζήσουμε ένα πιο αισιόδοξο μέλλον, θα πρέπει να θυμηθούμε την καταστροφή που έχουμε βιώσει και να συνειδητοποιήσουμε πού πραγματικά ανήκει: στο παρελθόν. Μπορεί να μας πληγώνει η ανάμνηση αυτή, όμως αυτό δεν αλλάζει το πού βρίσκεται πλέον: πίσω μας. Εμείς είμαστε αυτοί που υποσυνείδητα τη φέρνουμε και πάλι μπροστά μας.
Είναι περίεργο να ξεχνάμε την καταστροφή που έχουμε ζήσει, αλλά αυτό ακριβώς συμβαίνει με το ψυχικό τραύμα: εξαφανίζεται από τη μνήμη μας. Είναι πολύ οδυνηρό να παραμένει στο προσκήνιο της συνείδησής μας και να το επεξεργαζόμαστε συνεχώς, επομένως παραμερίζεται στις άγνωστες ζώνες του νου, όπου εκεί δημιουργεί ένα συνεχές χάος. Για να αρχίσουμε να διαχειριζόμαστε το τραύμα, μπορούμε να κάνουμε μία ανάδρομη έρευνα του τι μπορεί να μας έχει συμβεί στο παρελθόν, να σκεφτούμε τι είναι αυτό που φοβόμαστε ότι μπορεί να μας συμβεί και να φανταστούμε ότι αυτό που μας τρομοκρατεί έχει ήδη συμβεί. Άλλωστε, τα καλύτερα συμπεράσματα για το παρελθόν μας βρίσκονται στους φόβους μας για το μέλλον.
Φανταστείτε ότι συμπληρώνετε έναν απλό πίνακα, με δύο στήλες. Η αριστερή στήλη αφορά στους φόβους που έχετε για το μέλλον, ενώ η δεξιά τις εμπειρίες που δείχνουν ότι αυτό που φοβάστε έχει ήδη συμβεί. Η λογική της άσκησης υπαγορεύει ότι πρέπει, για κάθε καταχώρηση στα αριστερά, να μπορούμε τελικά να σκεφτούμε μια καταχώρηση στα δεξιά. Βέβαια, το να συνειδητοποιήσουμε ποιες εμπειρίες μας έκαναν να φοβόμαστε είναι πολύ δύσκολο και δεν μπορεί κάποιος να το κάνει κατά παραγγελία. Χρειάζεται χρόνος, χαλάρωση, ίσως μουσική, ένα μακρινό ταξίδι και αλλαγή παραστάσεων, μια κουβέντα με έναν φίλο ή έναν θεραπευτή ή μια από εκείνες τις νύχτες που κάποιος μένει ξύπνιος παρέα με το μαξιλάρι, τις σκέψεις και το στυλό του, την ώρα που όλος ο υπόλοιπος κόσμος κοιμάται.
Τελικά, μερικές αναμνήσεις είναι πιθανό να επανεμφανιστούν, μαζί με πολλή θλίψη και (ιδανικά) συμπόνια και κατανόηση για τον εαυτό μας που θα επιφέρουν το αίσθημα της λύτρωσης. Κανείς δεν πρόκειται να προσδιοριστεί ως “τέρας”, όταν ήδη τον έχουν κάνει να νιώσει έτσι λόγω ενός προηγούμενου περιστατικού. Κανείς δεν πρόκειται να φοβηθεί την εγκατάλειψη, όταν την έχει ήδη βιώσει.
Φυσικά, αυτό δε σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να φοβόμαστε τίποτα στο παρόν. Πρέπει όμως να ξέρουμε τη διαφορά ανάμεσα στον φόβο και τον ακραίο τρόμο. Είναι φυσιολογικό να υπάρχουν πράγματα που μας φοβίζουν, αλλά όχι να μας τρομάζουν ανεξέλεγκτα. Ο βασικός λόγος για αυτό είναι ότι πλέον είμαστε ενήλικες, και αυτό σημαίνει ότι έχουμε μια αυτονομία. Έχουμε λιγότερες ευαισθησίες και περισσότερο έλεγχο της ζωής μας απ’ ότι στην παιδική μας ηλικία, από την οποία κατά βάση προέρχονται οι εμπειρίες που μας έχουν τρομάξει.
Ως ενήλικες, έχουμε ως βασικό προνόμιο να μπορούμε να αναλάβουμε δράση όπως εμείς πιστεύουμε, να αντιδράσουμε, με τρόπο που τα παιδιά δεν μπορούν να αντιδράσουν στο τραύμα. Η ζωή μπορεί να εξακολουθεί να γίνεται πολύ δύσκολη για εμάς, αλλά δεν χρειάζεται να νιώθουμε τόσο τρομαγμένοι όσο όταν προέκυψε η αρχική τρομακτική εμπειρία.
Πιθανότατα, δεν θα συμβεί τίποτα τόσο κακό όσο φοβόμαστε, όχι επειδή είμαστε τυχεροί αλλά επειδή ήμασταν πολύ άτυχοι στο παρελθόν. Αυτή η «κακή τύχη» και όχι κάτι από τον πραγματικό, σημερινό κόσμο, είναι που μας κάνει να φοβόμαστε τόσο βασανιστικά και λανθασμένα. Μέσω της σχολαστικής διερεύνησης του παρελθόντος, ο τρόμος για το μέλλον μπορεί να μεταφερθεί στην κατηγορία του παρελθοντικού τραύματος - εκεί, δηλαδή, όπου πραγματικά ανήκει αλλά και με την έννοια της κάθαρσης.
Πηγή: theschooloflife.com
Απόδοση: Κατερίνα Κακουλάκη, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
