Φέτος ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας θα υλοποιηθεί εν μέσω μιας παγκόσμιας διαφορετικής πραγματικότητας, που επέφερε η πανδημία. Οι αλλαγές αφορούν σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας μας, στην εργασία, στο σχολείο, την κοινωνική ζωή, την ψυχαγωγία, αλλά και στο σπίτι, τον σημαντικότερο τόπο για το ζην και το ευ ζην κάθε ανθρώπου.
Στην COVID εποχή, το σπίτι και ο συμβολισμός του για τον καθένα μας αποκτά νέα χαρακτηριστικά, τα οποία είναι και αρνητικά και θετικά. Πλέον "μένουμε σπίτι" περισσότερο από ποτέ. Μένουμε στο καταφύγιο που μας κρατά μακριά από τον κίνδυνο και μας δίνει τη δυνατότητα να "εξοπλιστούμε" εσωτερικά και εξωτερικά. Ταυτόχρονα, έγινε το μέρος όπου παραμείναμε αναγκαστικά, μακριά από όσους και όσα αγαπάμε.
Μέσα στην νέα πραγματικότητα επαναπροσδιορίζουμε τη σχέση μας με το χώρο μας, τον ξαναγνωρίζουμε, προχωράμε σε αναγκαίους συμβιβασμούς. Μια διαδικασία συχνά δύσκολη και περίπλοκη από μόνη της, πόσο μάλλον αν την αντιληφθούμε ως μέρος του συνόλου των προκλήσεων της νέας πραγματικότητας.
Πώς διαμορφώθηκε όμως η νέα πραγματικότητα για τους ψυχικά πάσχοντες που μένουν σε διαφορετικά «σπίτια»; Πώς μπορεί να ισορροπήσει η σχέση τους με το «σύνθετο» σπίτι τους, ώστε να εξυπηρετήσει σταθερές και νέες ανάγκες; Τι τροπή παίρνουν αυτές οι προκλήσεις στο περιβάλλον ενός Οικοτροφείου Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης;
Είναι σχεδόν αυτονόητο ότι εκτός της σωματικής ευαλωτότητας που συχνά συνυπάρχει, προστίθεται η ψυχική. Επιπλέον τα μέτρα προστασίας γι' αυτές τις κοινοβιακές κοινωνίες είναι πιο αυστηρά και πιο περιοριστικά. Ο περιορισμός της κοινωνικής ζωής, της επικοινωνίας με αγαπημένα πρόσωπα, της αναστολής ομαδικών δραστηριοτήτων δεν έπαψε από το πρώτο κύμα πανδημίας, αλλά πέρασε από διακυμάνσεις ανάλογες με την πορεία της.
Η αλληλεπίδραση των ανθρώπων που φιλοξενούνται σε Δομές Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης με την κοινότητα περιορίζεται σε πρωτόγνωρο βαθμό και όσα μπορούν να πουν και να ακουστούν, χάνονται μέσα στην γενικότερη επείγουσα ανάγκη για προστασία της ζωής.
Πόσο δυσοίωνη φαντάζει η πορεία της αποκατάστασης, όταν ξεκινούν αυτόν τον αγώνα με λιγότερα «εφόδια» και περισσότερη «πίεση» από τα μέτρα προστασίας; Σε πόσο δεινή θέση βρίσκονται σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, ώστε να περάσουν όσο το δυνατόν πιο αλώβητοι από τον μακροχρόνιο αγώνα που έχει μπει όλη η ανθρωπότητα;
Δύσκολα ερωτήματα που απασχολούν τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αλλά και κάθε ευαισθητοποιημένο πολίτη στον τομέα αυτό. Ωστόσο, είναι ερωτήματα που αφορούν τους ίδιους τους ενοίκους των Δομών Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης;
Διαβάστε σχετικά: Ψυχολογική πανδημία COVID-19. Πως η πανδημία επιδρά στην ψυχική υγεία
Δεδομένης της πλεύσης όλων μας σε άγνωστα νερά και της απουσίας συνολικής και τεκμηριωμένης εικόνας, ας δώσουμε το αποτύπωμα της δικής μας εμπειρίας.
Σχεδόν από τις πρώτες εβδομάδες των μέτρων και μετά το πρώτο «μούδιασμα» της καραντίνας, η ανταπόκριση των ενοίκων μας στα νέα δεδομένα είναι απρόσμενη. Καταφέρνουν να ισορροπήσουν τον ψυχικό τους κόσμο παρόλο που δυσκολεύονται με τον ιδιότυπο περιορισμό.
Επίσης, άνθρωποι που χαρακτηρίζονται ως συναισθηματικά δύσθυμοι και ανέκφραστοι, λειτουργούν με νοιάξιμο για τον συγκάτοικο. Αντιλαμβάνονται την επικινδυνότητα του ιού και την ανάγκη για προστασία ως σύνολο και όχι ανάλογα με την ηλικία και τα προβλήματα υγείας του καθενός. Κάποιες φορές έχουν στη σκέψη τους συγκεκριμένα άτομα τα οποία πρέπει όλοι να προφυλάξουμε. Τώρα είναι εμφανές όσο ποτέ άλλοτε ότι το Οικοτροφείο είναι σπίτι και οι συνένοικοι οικογένεια.
Ταυτόχρονα και η βιολογική οικογένεια, όπου υπάρχει, συνεχίζει να έχει τη θέση της. Από απόσταση, με υπομονή και ευελιξία, δοκιμάζοντας με προθυμία και περιέργεια νέες τεχνολογίες και εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας. Ομοίως και οι δραστηριότητες, ομαδικές και ατομικές. Η αδυναμία να πραγματοποιηθούν δια ζώσης ομαδικές εξωτερικές δραστηριότητες ή η αποφυγή μετακίνησης με μέσα μαζικής μεταφοράς έγινε ευκαιρία εξοικείωσης με την τεχνολογία και μαζικότερης συμμετοχής σε διαδικτυακές ομάδες.
Τα μέτρα προστασίας στις μετακινήσεις και στις εξόδους, όχι μόνο δεν προκαλούν δυσφορία και αντίδραση, αλλά δημιουργούν αίσθημα ασφάλειας και ενισχύουν την σύνδεση και την εμπιστοσύνη προς τους επαγγελματίες, οι οποίοι νοιάζονται και «ξέρουν τι πρέπει να κάνουν».
Υπάρχει σταθερά ενδιαφέρον για το τι γίνεται γενικά στον κόσμο, αν έχει βρεθεί φάρμακο ή εμβόλιο, αν τα κρούσματα είναι πολλά ή λίγα. Όμως χωρίς ανυπομονησία και για συγκεκριμένο και σύντομο χρόνο λήξης της πανδημίας και χωρίς την αίσθηση ότι αν καθυστερήσει η λήξη της πανδημίας, δεν θα αντέξουμε.
Μέσα από τη δύσκολη αυτή περίοδο, αποκαλύφθηκε ένα αόρατο οπλοστάσιο: υπομονή, εμπιστοσύνη, στωικότητα, ανεκτικότητα, ομαδικότητα, φροντίδα, ευελιξία, ανθεκτικότητα προσαρμοστικότητα, αισιοδοξία. Το σπίτι, οι άνθρωποί του και όλες οι λειτουργίες του, αξιοποιήθηκαν στο έπακρο, επικεντρώνοντας σχεδόν αυτόματα και ανεπιτήδευτα σε όσα μπορεί να προσφέρει και μόνο.
Τελικά, για άλλη μια φορά μόνο να μάθουμε μπορούμε από τους ανθρώπους που μένουν στα διαφορετικά μας σπίτια. Να προβληματιστούμε και αναρωτηθούμε αν ο καθένας μας κινητοποιεί το «οπλοστάσιο» που οι καιροί απαιτούν. Να φυλάξουμε στο συρτάρι τις δικές μας φοβίες και να αξιοποιήσουμε όσα μας έδειξαν, ώστε η Ψυχική Υγεία να έρθει ένα βήμα πιο κοντά στην κοινότητα και η κοινότητα να κάνει ένα βήμα μπροστά.
Γράφει η Χρύσα Χελιώτη, κοινωνική λειτουργός, Επιστημονικά Υπεύθυνη του Οικοτροφείου και Π.Δ. Αττικής του Σωματείου «ΙΚΕΛΟΣ» (Φορέα Πρόληψης και Προαγωγής Υπηρεσιών Υγείας, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα).
