Χρειάζεται να θυμόμαστε πως κάθε υποτροπή μπορεί να είναι μια ευκαιρία για οριστική απεξάρτηση αν αξιοποιηθεί σωστά.
Γνωρίζουμε ότι η απεξάρτηση είναι μία μακρόχρονη διαδικασία, η οποία απαιτεί από τον ίδιο τον εξαρτημένο αλλά και τους οικείους του ισχυρό κίνητρο και δέσμευση στη θεραπεία. Γνωρίζουμε, ακόμη, ότι η υποτροπή είναι κάτι που μπορεί να συμβεί, σε κάθε στιγμή αυτής της προσπάθειας. Είναι, ωστόσο, μέρος της θεραπείας και μπορεί να αξιοποιηθεί για την βελτίωση της απαιτούμενης παρέμβασης. Προτού ασχοληθούμε με το θέμα της υποτροπής, ας δούμε τι σημαίνει εξάρτηση.
Σύμφωνα με τον Olivenstein (1982) , η εξάρτηση μπορεί να περιγραφεί επιγραμματικά ως συνάντηση μιας συγκεκριμένης προσωπικότητας με μία συγκεκριμένη ουσία σε ένα συγκεκριμένο χωρο-χρονικό περιβάλλον. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η εξάρτηση προσφέρει μία προσωρινή λύση- ανακούφιση και ισορροπία στο άτομο και γι’ αυτό τον λόγο οργανώνει σταδιακά την καθημερινότητα του γύρω από αυτήν.
Πολλοί συγχέουν την απεξάρτηση με τη σωματική αποτοξίνωση ή την αποχή από τις ουσίες για κάποιο διάστημα. Ενώ οι δύο τελευταίες είναι προαπαιτούμενες για να απεξαρτηθεί κάποιος, η απεξάρτηση ως διαδικασία είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο: επεξεργάζομαι τα βαθύτερα αίτια της εξάρτησης μου, αντιλαμβάνομαι με ποιους τρόπους επιστρέφω σε αυτήν και αλλάζω ώστε να μην οδηγηθώ και πάλι εκεί.
Με άλλα λόγια, μαθαίνω να ζω χωρίς ουσίες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται: αντιμετώπιση καταστάσεων που στο παρελθόν ήταν διαχειρίσιμες μόνο με χρήση, επίλυση συγκρούσεων, διαχείριση επίπονων συναισθημάτων αλλά και αντιμετώπιση των συνεπειών που προκάλεσε η χρήση.
Μπορούμε, λοιπόν, να καταλάβουμε γιατί είναι τόσο συχνές οι υποτροπές. Υπάρχει, ωστόσο, μια διαφοροποίηση εδώ: υπάρχει η πιθανότητα κατά τη διάρκεια της θεραπείας να κάνει κανείς χρήση αλλά να επανέλθει σύντομα στη θεραπεία ώστε να μπορέσει να επεξεργαστεί τους λόγους του ολισθήματος του. Υπάρχει, ακόμα, η πιθανότητα να κάνει χρήση για αρκετό καιρό και να απέχει από τη θεραπεία, μέχρι που οι συνέπειες να είναι τέτοιες που να τον οδηγούν και πάλι στην απόφαση διακοπής. Υπάρχει, τέλος, η πιθανότητα να υποτροπιάσει και να μην οδηγηθεί ξανά σε θεραπεία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Διαβάστε σχετικά: Εθισμός: Μία λέξη με αρνητική απόχρωση
Όταν μιλάμε για υποτροπή στην απεξάρτηση, δεν εννοούμε μόνο μια στιγμή. Η υποτροπή είναι μία διαδικασία, η οποία έχει ξεκινήσει καιρό πριν ο εξαρτημένος ξανακάνει χρήση. Χωρίς να το αντιληφθεί πολλές φορές, επιστρέφει σε έναν τρόπο ζωής που είχε πριν τη θεραπεία, ώστε τελικά η χρήση γίνεται και πάλι η μόνη διέξοδος. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν σημάδια στη συμπεριφορά ενός εξαρτημένου που βρίσκεται σε θεραπεία, τα οποία εάν αναγνωριστούν εγκαίρως από τον ίδιο ή από τους οικείους του μπορεί να αποφευχθεί η υποτροπή.
Κάποια σημάδια επικείμενης υποτροπής είναι τα εξής:
- άρνηση, το άτομο θέλει να αφήσει πίσω του την εξάρτηση, σαν να μην υπάρχει, σαν να μην ήταν ποτέ εξαρτημένος
- σκέψεις ότι μπορεί να ελέγξει την χρήση ή να πίνει κοινωνικά
- νοσταλγία για τις «καλές μέρες» της χρήσης
- το άτομο θέλει να κερδίσει τον χαμένο χρόνο
- επιστροφή σε παλιές σχέσεις, φιλίες, μέρη, συνήθειες που σχετίζονται με τη χρήση
- αίσθημα παντοδυναμίας, σταδιακή υποτίμηση της ανάγκης για ψυχοθεραπεία και αποχή από τις ομάδες
- απομόνωση και αντιστροφή των αλλαγών που έγιναν κατά τη διάρκεια της απεξάρτησης, ανειλικρίνεια
- ξαφνική αλλαγή της ρουτίνας, παραμέληση της βασικής αυτοφροντίδας, αναβλητικότητα
Γίνεσαι τοξικομανής χωρίς να το σχεδιάσεις, έγραψε κάποτε ο William Burroughs, καθαρίζεις μόνο εάν το σχεδιάσεις, θα προσθέσουμε εδώ: παρατηρώντας αυτά τα σημάδια θα μπορούσε κανείς να προλάβει την υποτροπή. Ωστόσο, αυτό δεν είναι πάντα εφικτό και είναι σημαντικό να υπάρχει ένα πλάνο, ένα σχέδιο άμεσης βοήθειας προκειμένου να διαχειριστεί κανείς τις επιθυμίες για χρήση ή και τις ενοχές που προκύπτουν μετά το ολίσθημα.
Σε κάθε περίπτωση, είναι βοηθητικό να γίνει μια επικοινωνία με ένα άτομο που ο ίδιος εμπιστεύεται (φίλος, συγγενής, συνθεραπευόμενος, ψυχοθεραπευτής) ώστε να πάρει βοήθεια για τη συνέχιση της θεραπείας του. Χρειάζεται να θυμόμαστε πως κάθε υποτροπή μπορεί να είναι μια ευκαιρία για οριστική απεξάρτηση αν αξιοποιηθεί σωστά.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Burroughs, W. S. (2012). Junky: The Definitive Text of Junk. Grove Press.
- Olivenstein, C. (1982). Η ζωή του τοξικομανή. Αθήνα: Εκδόσεις Παλλάδα.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
