«Ο σύντροφος μου κάνει χρήση ουσιών αλλά δεν δέχεται να πάρει βοήθεια». «Η μητέρα μου είναι αλκοολική και δεν το παραδέχεται, λέει πως κάνει κοινωνική χρήση. Πως μπορώ να την πείσω να το κόψει;»
Ερωτήματα που φτάνουν συχνά στα αυτιά μας, συχνά πριν ο ίδιος ο εξαρτημένος αντιληφθεί το πρόβλημα ή ζητήσει βοήθεια για αυτό.
Για τους ανθρώπους που είναι κοντά του, αυτό μπορεί να είναι μια καθημερινή δοκιμασία: άραγε θα γυρίσει στο σπίτι νηφάλιος απόψε ή θα έχουμε πάλι φασαρίες;, θα πάει αύριο στη δουλειά του ή θα τη χάσει κι αυτή;. Και πράγματι για πολύ καιρό μπορεί να επαναλαμβάνεται το ίδιο σενάριο, με τον εξαρτημένο να αρνείται ότι χρειάζεται θεραπεία και την οικογένεια να προσπαθεί να τον σώσει και να τον προστατεύσει από τα προβλήματα που προκαλεί. Είναι όμως βοηθητικό αυτό;
Στην πραγματικότητα, όσο η οικογένεια προσπαθεί να προστατεύσει τον εξαρτημένο από τις συνέπειες της χρήσης, τόσο τον κρατάει βυθισμένο στη θετική εμπειρία της χρήσης: πάγωμα των επίπονων συναισθημάτων, αποφυγή της πραγματικότητας και αντίσταση στην αλλαγή.
Μιλώντας για αλλαγή, είναι σημαντικό να διακρίνουμε πέντε στάδια, ανάλογα με το κίνητρο και την ετοιμότητα του εξαρτημένου για αλλαγή (Prochaska & DiClemente, 1983; Prochaska, DiClemente, & Norcross, 1992):
1. Στάδιο της προπερίσκεψης: ο εξαρτημένος αναγνωρίζει ακόμα μόνο τις θετικές εμπειρίες της χρήσης, δεν αντιλαμβάνεται τις συνέπειες και δεν προτίθεται να διακόψει τη χρήση.
2. Στάδιο της περίσκεψης: εμφανίζονται σταδιακά οι συνέπειες της χρήσης, ο εξαρτημένος σκέφτεται να διακόψει αλλά είναι ακόμα αμφιθυμικός ως προς αυτήν την απόφαση. Το στάδιο αυτό χαρακτηρίζεται από διαπραγμάτευση και αναβλητικότητα.
3. Στάδιο της προετοιμασίας: ενεργά πλέον προετοιμάζει τον εαυτό του και το περιβάλλον του ώστε να απέχει, αρχικά, από την χρήση και να προβεί στις αλλαγές που χρειάζεται να γίνουν προς αυτήν την κατεύθυνση (δημιουργία πλάνου).
4. Στάδιο της δράσης: ο εξαρτημένος απέχει πλήρως από όλες τις ουσίες και είναι σε εντατική θεραπεία προκειμένου να διεργαστεί σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές που σχετίζονται με την εξάρτηση του και να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές.
5. Στάδιο της διατήρησης: έχει ολοκληρώσει την εντατική φάση της θεραπείας, συνεχίζει με μικρότερη συχνότητα και έχει ως στόχο την πρόληψη της υποτροπής.
Διαβάστε σχετικά: Η οικογένεια χρήστη: Ναρκωτικές Ουσίες
Η διαδικασία αυτή δεν είναι, συνήθως, γραμμική αλλά μπορεί κανείς να επιστρέφει σε παλαιότερο στάδιο για κάποιο διάστημα και μετά να επανέρχεται στη θεραπεία.
Βλέποντας, λοιπόν, τα στάδια από τα οποία περνάει κάποιος μέχρι να οδηγηθεί στη θεραπεία, μπορούμε να κατανοήσουμε τι χρειάζεται για να κινητοποιηθεί και να διαχειριστεί την αμφιθυμία ως προς τη διακοπή της χρήσης.
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, ένας εξαρτημένος οδηγείται στη θεραπεία και δεσμεύεται σε αυτήν όταν οι συνέπειες είναι πλέον αδιαμφισβήτητες και ξεπερνούν τις θετικές. Σε πρακτικό επίπεδο, αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται ο ίδιος να αναλάβει την ευθύνη για οτιδήποτε προκάλεσε στα πλαίσια της χρήσης: οικονομικά προβλήματα, κοινωνικά προβλήματα, νομικά προβλήματα, διαπροσωπικά, εργασιακά κοκ.
Ξεκινώντας η οικογένεια να θέτει κάποια όρια στην εμπλοκή της με τον εξαρτημένο, συνήθως διαπιστώνει ότι δυσκολεύεται να διατηρήσει τα συμφωνημένα: ανασύρονται ενοχές, θλίψη, θυμός που εμποδίζουν τη διατήρηση τους.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, για την οικογένεια και τους οικείους που εμπλέκονται στην απεξάρτηση να εκπαιδευτούν σχετικά με θέματα που αφορούν στην εξάρτηση και την οριοθέτηση αλλά και να έχουν υποστήριξη προς αυτήν την κατεύθυνση.
Σε κάθε περίπτωση, η κατάλληλη ψυχοθεραπευτική παρέμβαση βοηθάει στο να αναγνωριστούν οι λόγοι για τους οποίους δυσκολεύεται στη διατήρηση των ορίων αλλά και στην αλλαγή της στάσης απέναντι στον εξαρτημένο. Άλλωστε, η συμμετοχή της οικογένειας στη θεραπεία αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες για απεξάρτηση, από το στάδιο της κινητοποίησης μέχρι και το στάδιο της διατήρησης της αλλαγής.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Prochaska, J. O., & DiClemente, C. C. (1983). Stages and processes of self-change of smoking: toward an integrative model of change.Journal of consulting and clinical psychology, 51(3), 390.
- Prochaska, J. O., DiClemente, C. C., & Norcross, J. C. (1992). In search of how people change: applications to addictive behaviors. American psychologist, 47(9), 1102.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
