Για την «αιτία» στην ιατρική, και όχι μόνο…
Πήγαινε στη δουλειά του, όταν περνώντας κάτω από ένα μπαλκόνι έπεσε μια γλάστρα στο κεφάλι του…
Ποια ήταν η αιτία;
- Φυσικά η οξείδωση του σιδερένιου στηρίγματος της γλάστρας
- Μα, αν δεν είχε βάλει ο ιδιοκτήτης την γλάστρα στο μπαλκόνι από την έξω μεριά και την είχε τοποθετήσει εσωτερικά, δεν θα χτύπαγε τον άνθρωπο
- Ωστόσο, η γλάστρα έπεσε γιατί εκείνη την στιγμή φύσηξε ισχυρά
- Δεν συμφωνώ. Η αιτία του κακού ήταν το ό,τι πέρασε κάτω από εκείνο το μπαλκόνι. Και να σημειωθεί πως δεν πηγαίνει συνήθως από αυτόν τον δρόμο, αλλά εκείνη την ημέρα είπε να αλλάξει διαδρομή
- Ναι, μα αν περπατούσε εσωτερικά του πεζοδρομίου και όχι στην έξω μεριά του, δεν θα τον εύρισκε η γλάστρα πέφτοντας. Αυτό που έφταιξε ήταν το παρκαρισμένο μηχανάκι που τον υποχρέωσε να περπατάει εκεί που μπορούσε να χτυπηθεί από την γλάστρα
- Ωστόσο, αν δεν είχε σταματήσει να δέσει το κορδόνι του, θα πέρναγε πριν πέσει η γλάστρα.
Η συζήτηση αυτή μεταξύ των φανταστικών συνομιλητών θα μπορούσε να μην έχει πέρας. Αμέτρητες «αιτίες» θα μπορούσαν να αναφερθούν, που θα έφταναν έως το εργοστάσιο που φτιάχνει κακά στηρίγματα για γλάστρες ή ότι ο άνθρωπος περπατάει και δεν είναι ανάπηρος ή δεν πηγαίνει με αυτοκίνητο στη δουλειά του.
Αναμφίβολα μια τέτοια συζήτηση είναι άγονη και θα ήταν καλό να την αποφεύγουμε. Όχι γιατί υπάρχει κάποιος καλύτερος τρόπος να προσδιοριστεί η «αιτία» ενός γεγονότος, αλλά γιατί μάλλον δεν υπάρχει κάτι ως «αιτία» ενός τέτοιου γεγονότος. Υπάρχει ένα πλήθος παραγόντων που οδήγησαν εκεί, μέσα από μια συγκεκριμένη ιστορία, μια χρονική διαδοχή, όπου η σύμπτωση, το τυχαίο, έχουν ένα καθοριστικό ρόλο.
Αποκλεισμός από τα χιόνια
Ας δούμε κάτι άλλο τώρα. Έστω ότι οι μετεωρολόγοι προβλέπουν μια σφοδρή ψυχρή εισβολή και δεν αφήνουν πολλά περιθώρια να μην συμβεί. Η «αιτία» που οι δρόμοι γίνονται απροσπέλαστοι και τίθενται σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, από συγκρούσεις και αποκλεισμούς, είναι προφανώς το χιόνι. Για να αποφευχθούν τέτοιου είδους προβλήματα, είναι δυνατό να απαγορευτεί η κυκλοφορία των αυτοκινήτων. Αυτή η ενέργεια είναι μια καλή προληπτική λύση, ιδιαίτερα αν κάποιες επιβεβλημένες μετακινήσεις γίνουν με ειδικά μέσα.
Ας προσέξουμε όμως. Δεν αντιμετωπίσαμε την «αιτία», το χιόνι, αλλά πήραμε ένα μέτρο που γνωρίζουμε ότι θα βοηθήσει. Αν το χιόνι ήταν λίγο ή αν ξέραμε ότι θα έχει πάγο στους δρόμους, αλλά όχι συσσώρευση τόνων χιονιού, θα αρκούσε η υποχρεωτική χρήση αντιολισθητικών στους τροχούς των αυτοκινήτων και δεν θα χρειαζόταν η καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας. Αυτό θα ήταν ένα άλλο μέτρο. Σε κάθε μια από τις περιπτώσεις, οι γνώσεις επί του μηχανισμού που καθορίζει τον κίνδυνο είναι που μας βοήθησαν στην λήψη των κατάλληλων μέτρων για την αποτροπή των προβλημάτων, κι όχι η «αντιμετώπιση της αιτίας».
Ιατρική (και όχι μόνο)
Κατά την άσκηση της ιατρικής, θεωρείται ως πρώτιστο καθήκον η διάγνωση της «αιτίας» μιας νόσου, προκειμένου να αντιμετωπιστεί. Η λήψη μέτρων ώστε να πάψει η «αιτία» να προκαλεί το παθολογικό «αποτέλεσμα», είναι το κύριο θεραπευτικό μέλημα. Αυτή η προσέγγιση δεν φαίνεται να αμφισβητείται από κανέναν και από πουθενά. Όμως ό,τι χαρακτηρίζεται ως «αιτία» είναι ουσιαστικά ένα από τα μέρη ενός παθολογικού μηχανισμού.
Πολλά από αυτά τα μέρη του μηχανισμού θα μπορούσαν να διεκδικήσουν το ρόλο της «αιτίας». Αν η θεραπευτική παρέμβαση επικεντρωθεί σε κάποιο από αυτά που χαρακτηρίστηκε ως «αιτία» θα είναι θέμα τύχης αν θα αποβεί συνολικά αποτελεσματική ή μοιραία. Η γνώση του ιστορικού και του τρόπου που αναπτύχθηκε η νόσος και όσον το δυνατόν περισσοτέρων μερών του παθολογικού μηχανισμού είναι το μέγα ζητούμενο. Αυτή η γνώση, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε λήψη ευρύτερων και διαφορετικών μέτρων σε πολλά σημεία, αντί της επικέντρωσης σε μια «αιτία», θα αύξανε θεαματικά τις πιθανότητες ίασης.
Θεωρητικά, η υπόθεση «αιτία» αντιμετωπίζει αξεπέραστα προβλήματα (δες «Τι είναι η αιτιότητα» Στάθης Ψύλλος). Δεν χρειάζεται να αναφερθεί κανείς στα εξωφρενικά προβλήματα που θέτει η υπόθεση της «οπισθοδρομικής αιτιότητας», η οποία διατυπώθηκε από σύγχρονους φυσικούς (Paul Davis, 2007), και σύμφωνα με την οποία η «αιτία» μπορεί να έπεται χρονικά του «αποτελέσματος».
Υπάρχουν πολύ λιγότερο αμφισβητήσιμες επιφυλάξεις, όπως:
- Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καν ένας αποδεκτός ορισμός για την «αιτία».
- Δεν υπάρχει καμιά καθολική θεωρία για τον τρόπο που η «αιτία» επιφέρει το «αποτέλεσμα».
- Δεν υπάρχει ενιαία άποψη για το αν υπάρχει κάτι σαν αυτό που ονομάζουμε «αιτία», ως κάτι παρόμοιο που εκδηλώνεται σε κάθε «αιτιακή» σχέση.
Δεν αποκλείεται να έχουμε οδηγηθεί από τον τρόπο σκέψης μας, και τη γλώσσα, να αναζητούμε την «αιτία» των πραγμάτων, χωρίς κάτι τέτοιο να υφίσταται.
Με το σημείωμα αυτό δεν φιλοδοξώ να διερευνήσω τα τεράστια αυτά φιλοσοφικά ζητήματα. Επιδιώκω κάτι πολύ πιο περιορισμένο και πρακτικό. Να δείξω ότι η αναζήτηση της «αιτίας» είναι δυνατό, όχι μόνο να μην βοηθά, αλλά ενίοτε να συσκοτίζει την κατανόηση μιας νόσου. Ότι, η καθήλωση στην «αιτία», μπορεί να είναι αποπροσανατολιστική και να έχει σοβαρές αρνητικές συνέπειες, πρωτίστως για τον ασθενή, αλλά και για την θεωρητική προσέγγιση και γνώση. Θα δώσω επίσης έναν προβληματισμό για το ποια μπορεί να είναι η εναλλακτική λύση, τι μπορούμε να κάνουμε αν δεν ψάχνουμε την «αιτία» στην διάγνωση.
Ουσίες και συμπεριφορά
Είναι πολλαπλά επιβεβαιωμένη η γνώση ότι όλες οι έσω εκκρίσεις του οργανισμού, επηρεάζουν την ψυχολογική κατάσταση και την συμπεριφορά του ατόμου. Όμως, οι εκκρίσεις αυτές επηρεάζονται επίσης από την συμπεριφορά, τι κάνει και πώς νιώθει το άτομο. Αυτό αφορά τόσο στις ορμονικές, όσο και στις νευροδιαβιβαστικές ουσίες. Στις μέρες μας, η απλοϊκή άποψη πως κάποιες ουσίες είναι οι «αιτίες» για ορισμένες συμπεριφορές δεν έχει ξεπεραστεί ολοκληρωτικά.
Η τεστοστερόνη π.χ. φαίνεται πως παίζει ρόλο στην σεξουαλικότητα, την επιθετικότητα, στην αυτοεκτίμηση, την άποψη για την ποιότητα της ζωής και πολλά άλλα (Zitzmann, 2020). Παίζει ρόλο, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί την «αιτία» τους. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν ένα πλήθος συμπεριφορών που προάγουν ή μειώνουν την σύνθεση της τεστοστερόνης, όπως η έκθεση σε σεξουαλικά ερεθίσματα, η σωματική άσκηση, ακόμα και το αν κερδίζει ή χάνει η ομάδα ενός άνδρα σε έναν αγώνα (Oxford, 2010).
Οι Neave και O’Connor (2009) συμπεραίνουν: “συνειδητοποιούμε όλο και περισσότερο ότι δεν πρόκειται για μια απλή γραμμική σχέση. Το κοινωνικό πλαίσιο και οι ατομικές συμπεριφορές μπορεί επίσης να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στον καθορισμό των ορμονικών επιπέδων. Αυτό το πρόβλημα «της κότας και του αυγού» παραμένει βασικό ζήτημα και υπάρχουν πολλά ερωτήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν και πολλές μεταβλητές που πρέπει να ληφθούν υπόψη»
Το ανωτέρω, όπως και πάρα πολλά άλλα ανάλογα παραδείγματα που θα μπορούσαν να αναφερθούν, υποδεικνύουν σχέσεις «κυκλικής αιτιότητας» της μορφής: το Α προκαλεί Β αλλά και το Β προκαλεί Α, σε αντιδιαστολή με τις σχέσεις «γραμμικής αιτιότητας»: το Α προκαλεί Β.
Πέραν τούτου, υπάρχουν αμέτρητα άλλα πράγματα που μπορεί να εμπλέκονται. Να ένα παράδειγμα: για την σύνθεση της τεστοστερόνης απαιτείται ικανή ποσότητα λιπιδικών μορίων. Η ύπαρξη των μορίων αυτών στον οργανισμό σχετίζεται τόσο με την τροφή, όσο και την δυνατότητα του πεπτικού συστήματος να αφομοιώνει τα λίπη. Ένας άνδρας λοιπόν που παρουσιάζει έλλειψη τεστοστερόνης μπορεί να έχει ένα πλήθος προβλημάτων που σχετίζονται με την παραγωγή τεστοστερόνης από τους όρχεις, μπορεί ο οργανισμός του να μην συνθέτει επαρκείς ποσότητες λιπιδικών μορίων, αλλά μπορεί και να λιμοκτονεί γιατί δεν έχει να φάει.
Προφανώς, στην σχετιζόμενη με την έλλειψη τεστοστερόνης παθολογία σε κάποιον άνδρα, μπορεί να εμπλέκονται αμέτρητοι παράγοντες, όπως γενετικοί, τραύματα, ηλικία, αλλά και κολίτιδα ή και… ο πόλεμος στον οποίο έχει εμπλακεί η χώρα του. Οι σχέσεις δηλαδή δεν περιορίζονται μόνο μεταξύ των Α και Β, αλλά συμπεριλαμβάνουν πολλά ακόμα Γ, Δ, και ενίοτε Ψ και Ω. Το πού είναι εφικτό και πλέον ωφέλιμο για το άτομο να στραφεί η θεραπευτική προσπάθεια δεν είναι καθόλου προφανές.
Πολλοί έχουν μπει στον πειρασμό να θεωρήσουν ως «αιτία» διαφόρων συμπεριφορών, ζώων και ανθρώπων, συγκεκριμένες ουσίες, αλλά διαρκώς διαψεύδονται. Τα πράγματα διαρκώς αποκαλύπτονται ως πολύ πιο σύνθετα. Μετά την διάψευση της «αιτιακής» σχέσης της σεροτονίνης με την κατάθλιψη (Moncrieff et.al, 2022) ακολούθησε στις μέρες μας και η διάψευση της «αιτιακής» σχέσης της οξυτοκίνης με την μονογαμία και τρυφερότητα (Berendzen, 2023). Στις ακρίδες, η χορήγηση ουσιών που μπλοκάρουν τη σεροτονίνη τις κάνει πιο μοναχικές, αλλά και η επαφή αλλάζει τη χημική ισορροπία στον εγκέφαλό τους. Αύξηση της έκκρισης σεροτονίνης μπορεί να επιτευχθεί ακόμα και με άγγιγμα των ποδιών τους (Anstey et al, 2009).
Πεπτικό έλκος
Το 2005 απενεμήθη το Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής στους Barry J. Marshall, J. Robin Warren (Nobel prize, 2005) για την ανακάλυψη της «αιτίας» του πεπτικού έλκους. Αυτή ήταν το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού κι όχι το στρες ή η βλαπτική διατροφή και συμπεριφορά, όπως θεωρούνταν παλιότερα.
Παρά αυτόν τον «θρίαμβο της αιτίας», υπάρχουν άνθρωποι που έχουν έλκος παρότι δεν έχουν ελικοβακτηρίδιο, ενώ επίσης υπάρχουν άνθρωποι που έχουν ελικοβακτιρίδιο χωρίς να εμφανίζουν έλκος.
Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι, όντως, επιτυγχάνουν την επούλωση του έλκους τους, λαμβάνοντας αντιβιοτικά (και αναστολείς αντλίας πρωτονίων για τη μείωση της γαστρικής οξύτητας). Οπότε, δικαιολογημένα κάποιος θα μπορούσε να πει: «η διάγνωση ότι το έλκος ενός ανθρώπου έχει αιτία το ελικοβακτηρίδιο μας οδηγεί στην επιτυχημένη θεραπεία με αντιβιοτικά. Αν το έλκος ενός άλλου ανθρώπου δεν έχει αιτία το ελικοβακτηρίδιο, δεν θα δοθούν αντιβιοτικά, αλλά η θεραπεία θα στοχεύσει στο άγχος, στο είδος, στον τρόπο διατροφής κλπ. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με τη μέθοδο: διάγνωση- αιτία- αντιμετώπιση της αιτίας».
Το σκεπτικό αυτό όμως:
1. Δεν λαμβάνει υπ’ όψιν του τους παράγοντες που καθιστούν ευπρόσβλητο τον ασθενή στο ελικοβακτηρίδιο, ενώ άλλοι στην ίδια οικογένεια, στο ίδιο σπίτι, δεν είναι. Αυτό σημαίνει πως
α. ο ασθενής μπορεί να επαναμολυνθεί και
β. η ευπάθεια αυτή μπορεί να υποδεικνύει κι άλλου είδους προβλήματα που θα ήταν καλό να αντιμετωπιστούν και όχι να περιορίζεται η θεραπεία στην χορήγηση του αντιβιοτικού.
2. Στην περίπτωση ασθενών που αναπτύσσουν έλκος στομάχου παρότι δεν έχουν ελικοβακτηρίδιο, υπάρχουν καταφανώς πλήθος παραγόντων που συντελούν στη δημιουργία έλκους, πέραν του ελικοβακτηριδίου.
Το άγχος, η ποιότητα και η ποσότητα τροφής, ο τρόπος λήψης της, ο ύπνος και όλος ο τρόπος ζωής ενός ατόμου μπορεί να οδηγούν συνεργατικά στο έλκος κι όχι ο καθένας εξ’ αυτών ως «αιτία». Δεν βλέπω να υπάρχει κανένας λόγος να αποκλειστούν οι παθογενετικοί αυτοί παράγοντες και για τους ασθενείς στους οποίους βρίσκεται το ελικοβακτηρίδιο. Ένας σκύλος που έχει ψείρες δεν αποκλείεται να έχει και ψύλλους…
Χειρουργείο
Ας δούμε ένα ακόμα παράδειγμα όπου η λογική της «αιτίας» θα είναι επιζήμια, για τον ασθενή, αυτή την φορά, που θα την ενστερνιστεί. Πρόκειται για την πεποίθηση ότι η «αιτία» της νόσου του διαγνώστηκε και αντιμετωπίστηκε από τον γιατρό του. Η πιο δικαιολογημένη τέτοια περίπτωση φαίνεται ότι είναι η χειρουργική επέμβαση, όπου ο ασθενής ναρκώνεται και επαφίεται στον ειδικό να άρει την «αιτία» του κακού.
Έτσι, αν η «αιτία» του πόνου στο πόδι και η μυϊκή του εξασθένιση είναι η πίεση του νεύρου από κάποιο μεσοσπονδύλιο δίσκο, τότε η εγχείρηση που αφαιρεί τμήμα του δίσκου που πίεζε το νεύρο «λύνει το πρόβλημα», με τον ασθενή εν υπνώσει. Ο ασθενής ωστόσο που θα θεωρήσει ότι το πρόβλημα λύθηκε, αφού δεν υπάρχει πια η αιτία του, οπότε ο ίδιος δεν έχει τίποτε να κάνει, σύντομα θα είναι μπροστά σε νέο χειρουργείο με σοβαρότερη αυτή τη φορά πρόβλημα ή και αναπηρία. Ας μην μακρηγορήσουμε επ’ αυτού, γιατί μάλλον όλοι, δίπλα στους μεγάλους ακόμα και νεότεροι που αθλούνται, γνωρίζουν του λόγου το αληθές.
Ψυχιατρική
Η ανάγκη απάρνησης της «αιτίας» είναι εξαιρετικά σημαντική στην ψυχιατρική και μάλλον σημαντικότερη από όλες τις άλλες ιατρικές ειδικότητες (Medicinenet. Mental illness basics) Αν θυμηθούμε πως ομοζυγωτικά δίδυμα δεν παρουσιάζουν τα ίδια ψυχιατρικά νοσήματα, μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε τους περιορισμούς της κληρονομικής «αιτίας» ενός ψυχιατρικού νοσήματος.
Αν θυμηθούμε τις διαφορές ψυχιατρικής παθολογίας μεταξύ ατόμων που αναπτύσσονται σε όμοιο περιβάλλον, μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε τους περιορισμούς της περιβαλλοντικής «αιτίας», επίσης. Γενετικές και επιγενετικές καταβολές, φυσιολογικές και ανατομικές ιδιαιτερότητες, εμπλέκονται με ζητήματα τρόπου ζωής, συνηθειών της καθημερινότητας, αυτοματισμών, πεποιθήσεις και ιδεολογίες, σε ένα μηχανισμό με πολλά αλληλεπιδρώντα μέρη. Η κατανόηση όσων περισσότερων στοιχείων του παθογενετικού μηχανισμού στον συγκεκριμένο άνθρωπο είναι εξαιρετικά σημαντική για τη θεραπευτική πράξη.
Στην ψυχιατρική, μια ψυχαναλυτική προσέγγιση που θα παραγνωρίζει προβλήματα φυσιολογίας και ανισορροπίες νευροδιαβιβαστών ή ορμονών, θα αποδειχθεί ανεπαρκής. Παρομοίως ανεπαρκής θα αποδειχθεί η οποιαδήποτε θεραπευτική προσπάθεια του παθολόγου, αν αγνοείται η σημασία των σκέψεων και των αυτοματισμών που έχουν διαμορφωθεί στην πορεία της ζωής τους ασθενούς του.
Είναι μάλλον προφανές πως όσο περισσότεροι παθο-συντελεστικοί παράγοντες ληφθούν υπ’ όψιν, και τροποποιηθούν κατ’ ευχήν, τόσο καλύτερο και πιο σταθερό θεραπευτικό αποτέλεσμα θα προκύψει. Αντιθέτως, αν αγνοηθούν παράγοντες στα πλαίσια της «ιδεολογίας της αιτίας», είναι πολύ πιθανόν πως η νόσος θα ανακάμψει.
Και ποδήλατο…
Φυσικά, όλα σχετίζονται σε τελευταία ανάλυση με όλα, είχε αντιτείνει φίλος γιατρός σε σχετική συζήτησή μας. Οπότε, να παραιτηθούμε από την αναζήτηση της αιτίας μιας ασθένειας επειδή κατανοούμε την υποκείμενη πολυπλοκότητα; Στην ποδηλατική βόλτα, (που πηγαίναμε τη μέρα της σχετικής συζήτησης), αν βρούμε την τρύπα στη σαμπρέλα που είναι η αιτία που έχασε τον αέρα της, έχουμε τη δυνατότητα να την μπαλώσουμε και να συνεχίσουμε τη βόλτα. Αυτό δεν θα συμβεί αν διορθώσουμε τη βαλβίδα. Αυτό είναι αλήθεια, και γι’ αυτό παραμένει η εσφαλμένη καθήλωση στην «αιτία».
Είναι χρήσιμο όμως να σκεφτούμε λίγο παραπέρα. Το να μπαλώσει κανείς την τρύπα στη σαμπρέλα μπορεί να μην είναι αρκετό. Γιατί αυτή μπορεί να σχετίζεται με ελλειπή προστασία από το εξωτερικό λάστιχο, με αιχμές που υπάρχουν στη ζάντα, με αγκάθια από φυτά που είναι διάσπαρτα στην περιοχή, με αιχμηρές πέτρες, με μικρότερη ή μεγαλύτερη πίεση αέρα και με ένα σωρό άλλες παραμέτρους και συνδυασμούς παραμέτρων.
Μπορεί π.χ. η πίεση να μην είναι η καλύτερη για το συγκεκριμένο δρόμο, το βάρος του αναβάτη και το επίπεδο φθοράς των ελαστικών. Μπορεί ακόμα να είναι σκόπιμη η υψηλή πίεση για να μην τρυπήσει η σαμπρέλα από πρόσκρουση σε πέτρα του κακοτράχαλου δρόμου, αλλά η μείωση των τριβών των ελαστικών με το δρόμο, που συνεπάγεται, να καθιστά την ποδηλασία επικίνδυνη για άλλο πλέον λόγο από το σκάσιμο του λάστιχου. Δηλαδή, ακόμα και σε μια τόσο απλή, «μηχανική» περίπτωση, η αντιμετώπιση της «αιτίας», το να μπαλωθεί η τρύπα στη σαμπρέλα, μπορεί να μην είναι ενδεικνυόμενη προκειμένου να μην ξανασκάσει το λάστιχο παρακάτω ή να μην προκληθεί σοβαρότερο ατύχημα. Στην πράξη, απαιτείται να ληφθούν υπ’ όψιν πολλά άλλα πράγματα, πέρα από την μια «αιτία».
Γυρνώντας πάλι στην ιατρική, η πρόταση είναι απλή. Σε κάθε περίπτωση νοσήματος έχουν συντελεστεί κάποιες διεργασίες, οι οποίες οδήγησαν έναν ασθενή στην κατάσταση αυτή. Το διαγνωστικό καθήκον είναι να αποκαλύψουμε όσο το δυνατόν καλύτερα τις διεργασίες αυτές, τους μηχανισμούς και τους παράγοντες που συνετέλεσαν, και η θεραπευτική στρατηγική να καταστρώνεται με βάση αυτή την ευρεία γνώση κι όχι την «μια αιτία».
Το λάστιχο θα ξανασκάσει αν έχει ο δρόμος τριβόλια ή η ζάντα αιχμές, όσο κι αν μπαλώνει κανείς τη σαμπρέλα, η τρύπα της οποίας ήταν η «αιτία» διαφυγής του αέρα.
Κάπου εδώ φυσικά περιμένει κανείς την ένσταση γιατρών που θα αναφωνήσουν: «μα φυσικά, αυτό κάνουμε στην πράξη. Γι’ αυτό παίρνουμε λεπτομερές ιστορικό. Προσπαθούμε να κατανοήσουμε και να δράσουμε πολυπαραγοντικά, εξηγούμε και ζητάμε την ενεργή συμμετοχή του ασθενούς στην αντιμετώπιση του προβλήματός του».
Συγχαρητήρια σε όσους όντως το κάνουν. Αυτό είναι το ζητούμενο. Ας σταματήσουν λοιπόν σιγά- σιγά και οι αποπροσανατολιστικές αναφορές και πρακτικές της διάγνωσης και αντιμετώπισης της μιας «αιτίας» της νόσου.
Σημ. Είναι κατανοητό αυτό που τόσες φορές έχουν καταγγείλει γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων: ότι δεν έχουν τον χρόνο, ότι πιέζονται από καταστάσεις και πράγματα να εξετάζουν στα γρήγορα και να δίνουν λύσεις στο πόδι. Η συμπάθειά μας για τους ανθρώπους αυτούς που υποχρεώνονται σε εξουθενωτική δουλειά, προδιαγεγραμμένου κακού αποτελέσματος, είναι τεράστια. Το παραπάνω σημείωμα ωστόσο δεν είχε ως αντικείμενο το τι μπορεί να οδηγεί έναν γιατρό σε κακή ιατρική πράξη. Επεσήμανε την θεωρητική στρέβλωση της «μιας αιτίας», η οποία φαίνεται να κυριαρχεί στα μυαλά, ανεξάρτητα από το αν δίνεται η δυνατότητα άσκησης ορθής ιατρικής πρακτικής ή όχι.
Συγγραφέας: Στέλιος Κερασίδης - Φυσικός και Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Παν/μιου της Κρήτης.
Αναφορές
- Ψύλλος Στάθης, «Τι είναι η αιτιότητα;» http://users.uoa.gr/~psillos/Teaching/Lecture_Notes/Philosophy%20of%20Science.pdf (Από την σελ. 27 και μετά)
- Davies, Paul, Συμπαντικό τζακ-ποτ, Γιατί το σύμπαν είναι κομμένο και ραμμένο στα μέτρα μας; Εκδόσεις Αβγό (2007)
- Michael Zitzmann, 2020, Testosterone, mood, behaviour and quality of life https://doi.org/10.1111/andr.12867
- Jonathan Oxford, Davidé Ponzi, David C. Geary, Hormonal responses differ when playing violent video games against an ingroup and outgroup, Evolution and Human Behavior, Volume 31, Issue 3, 2010, Pages 201-209, ISSN 1090-5138, https://doi.org/10.1016/j.evolhumbehav.2009.07.002.
- Nick Neave and Daryl B. O’Connor Testosterone and male behaviours, The Psychologist, 2009, https://www.bps.org.uk/psychologist/testosterone-and-male-behaviours
- Moncrieff, J., Cooper, R.E., Stockmann, T. et al. The serotonin theory of depression: a systematic umbrella review of the evidence. Mol Psychiatry (2022). https://doi.org/10.1038/s41380-022-01661-0
- Kristen M. Berendzen, Ruchira Sharma, Maricruz Alvarado Mandujano, Karen L. Bales, Nirao M. Shah, Devanand S. Manoli (2023) Oxytocin receptor is not required for social attachment in prairie voles https://www.cell.com/neuron/fulltext/S0896-6273(22)01084-4 DOI:https://doi.org/10.1016/j.neuron.2022.12.011
- Michael L. Anstey, Stephen M. Rogers, Swidbert R. Ott, Malcolm Burrows, and Stephen J. Simpson, «Serotonin Mediates Behavioral Gregarization Underlying Swarm Formation in Desert Locusts», Science 30 January 2009: Vol. 323 no. 5914 pp. 627-630
- Nobel prize for 2005 http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2005/press.html
- Mental illness basics http://www.medicinenet.com/mental_illness/article.htm
