Χρειάζεται ο συνδυασμός δύο θεραπευτικών προσεγγίσεων: η δημιουργία μιας θεραπευτικής ταυτότητας και η ικανότητα να αγαπήσουμε ξανά.
Η προδοσία από ένα στενό μας πρόσωπο πλήττει τον πυρήνα της ικανότητάς μας να εμπιστευόμαστε και να αγαπάμε, παραβιάζοντας τη θεμελιώδη προσδοκία που μας δίνει το θάρρος για βαθιά και ουσιαστική σύνδεση - την πεποίθηση ότι ο άνθρωπος που αγαπάμε δεν θα μας βλάψει σκόπιμα.
Είτε η προδοσία είναι αποτέλεσμα απιστίας, συναισθηματικής κακοποίησης, λεκτικής επιθετικότητας ή ενδοοικογενειακής βίας, το ψυχολογικό τραύμα που πληγώνει βαθύτερα είναι η αντίληψη ότι τελικά ο άνθρωπος που αγαπάμε δεν ενδιαφέρεται για την ευημερία μας. Όταν οι άνθρωποι αισθάνονται προδομένοι, τείνουν να απομακρύνονται συναισθηματικά ή να έχουν έντονα ξεσπάσματα και να καταβάλλονται από άγχος.
Τα περιστατικά που έχουν υποστεί προδοσία από ένα στενό πρόσωπο απαιτούν από τους θεραπευτές να επιτύχουν μια ισορροπία ανάμεσα στην επικύρωση του πόνου των θεραπευόμενων τους και την ενδυνάμωσή τους για να βελτιώσουν τη ζωή τους. Αν δεν επικυρώσουν επαρκώς την εμπειρία τους, οι προδομένοι θεραπευόμενοι θα αντιστέκονται ακόμα και στις καλύτερες θεραπευτικές προσπάθειες, αισθανόμενοι ότι ο θεραπευτής δεν καταλαβαίνει τον πόνο τους.
Ωστόσο, αν οι θεραπευτές επικυρώσουν υπερβολικά το συναισθηματικό τους πόνο, μπορεί οι θεραπευόμενοι να κολλήσουν στην αίσθηση του έντονου πόνου τους. Μπορεί ακόμη και να αισθάνονται ότι προχωρώντας στη ζωή τους σημαίνει να χάσουν την ταυτότητά τους, αφού πολλοί από αυτούς δεν μπορούν να φανταστούν τους εαυτούς τους να μην είναι καταθλιπτικά, αγχωμένα θύματα.
Η εξεύρεση αυτής της ιδιαίτερης ισορροπίας ήταν η πρόκληση που αντιμετώπισα με μία θεραπευόμενή μου, την Ελένη η οποία ήταν παντρεμένη για περισσότερα από 13 χρόνια με έναν πικρόχολο, εξαιρετικά επικριτικό άνθρωπο, ο οποίος είχε πάρει πρόσφατα τη σύνταξή του αφήνοντας την για μια νεαρή γυναίκα.
Επτά μήνες μετά το διαζύγιό της, η Ελένη ήρθε να με δει μετά από ένα περιστατικό όπου είχε ξεσπάσει με θυμό και κλάμματα μετά από την επίπληξη ενός ταμεία σε ένα κατάστημα ότι πέρασε ανάποδα την πιστωτική της κάρτα από το μηχάνημα. Η στιγμιαία έκφραση τύψης και αμηχανίας έκανε την κατάσταση της ακόμη πιο δύσκολη για την ίδια, τον ταμία και τους υπόλοιπους αγοραστές που περίμεναν στην ουρά.
Ακολουθώντας μια διαφορετική προσέγγιση, καθησύχασα την Ελένη ότι οι αντιδράσεις και τα συναισθήματά της ήταν φυσιολογικά - μια φυσική απόκριση όταν πληγωνόμαστε μετά από μια συγκλονιστική προδοσία.
Αντί να εστιάσω στην παιδική της ηλικία, πρότεινα να δουλέψουμε ώστε να αυξήσουμε την αίσθηση της αυτοεκτίμησής της, και να την διδάξω πώς να αγκαλιάσει τις βαθύτερες αξίες της. Μέσα από τη διαδικασία του να γίνει το άτομο που ήθελε να είναι, της είπα ότι θα μπορούσε να μάθει πώς να αφοπλίζει το ευερέθιστο αμυντικό της σύστημα.
Διαβάστε σχετικά: Προδοσία: Μην αντιμετωπίσετε τον πόνο μόνοι σας
Δημιουργία μιας θεραπευτικής ταυτότητας
Η πρώτη θεραπευτική πρόκληση με την Ελένη ήταν να την βοηθήσω να ξεπεράσει την ταυτότητα του θύματος. Όπως και τόσοι πολλοί που έχουν υποστεί προδοσία από ένα στενό τους πρόσωπο, είχε ταυτιστεί με την κακή μεταχείριση που είχε υποστεί και όλες εκείνες τις ατέλειες και τις αδυναμίες που έβλεπε στον εαυτό της σαν αποτέλεσμά της.
Προκειμένου να δημιουργήσουμε μια νέα, θεραπευτική ταυτότητα - που να αξιοποιεί την ανθεκτικότητα, τις βαθιές αξίες της και την επιθυμία της να βελτιώσει τη ζωή της - ξεκινήσαμε με την καταγραφή των δυνατών της σημείων, όπου και επισήμανε ότι αυτά ήταν η εξυπνάδα, η επιθυμία για μάθηση, η επινοητικότητα, η προσαρμοστικότητα και η ακεραιότητά της.
Στη συνέχεια διερευνήσαμε τις βαθύτερες αξίες της, όπου ανέφερε την ειλικρίνεια, την ανάληψη ευθύνης, την πνευματικότητα, τη δικαιοσύνη, τη συμπόνια, την αγάπη και την εκτίμηση για τη φύση.
Όταν αναζητήσαμε στοιχεία που να δείχνουν την ανθεκτικότητα της, θυμήθηκε μία περίοδο, αρκετά χρόνια πριν, όπου ενώ ανάρρωνε από μια σοβαρή ασθένεια αντιμετώπιζε ταυτόχρονα την απώλεια της καλύτερης φίλης της από τον καρκίνο του μαστού.
Καθώς επικεντρωνόμασταν στη θεραπευτική της ταυτότητα, η Ελένη μπορούσε να δει ξεκάθαρα ότι είχε γίνει πικρόχολη, αγχωτική και ευερέθιστη μέσα στο γάμο της και όχι το άτομο που ήθελε να είναι στην πραγματικότητα.
Δεν είναι ασυνήθιστο για τους ανθρώπους όταν προσπαθούν να ανταπεξέλθουν σε δύσκολες καταστάσεις να καθρεφτίζουν τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές εκείνων που τους έχουν προδώσει. Πρέπει να καταπολεμήσουμε αυτή την τάση υπενθυμίζοντας στους θεραπευόμενους μας ποιοι θέλουν πραγματικά να είναι, ζητώντας τους επίσης να γράψουν ένα γράμμα στον εαυτό τους, δηλώνοντας πώς θα συμπεριφερθούν διαφορετικά από τα άτομα που τους πρόδωσαν.
Η Ελένη έγραψε: Μου έλεγε ψέμματα όλη την ώρα. Εγώ θα είμαι ειλικρινής σε όλες τις σχέσεις μου. Με απάτησε. Εγώ θα είμαι πιστή και ευαίσθητη στην ευημερία όσων αγαπώ. Με κακοποίησε. Εγώ θα είμαι συμπονετική απέναντι σε εκείνους που αγαπώ. Με κακομεταχειριζόταν. Εγώ θα είμαι ευγενική και υποστηρικτική απέναντι σε όσους αγαπώ. Με επέκρινε ότι διαβάζω πολύ. Εγώ θα συνεχίσω να απολαμβάνω τη μάθηση.
Αφού είχε γράψει το γράμμα της, η Ελένη αποφάσισε να κυνηγήσει ένα ξεχασμένο όνειρο της να ξεκινήσει ένα διαδικτυακό εκπτωτικό κατάστημα και έγινε εθελόντρια σε έναν σύλλογο διάσωσης ζώων, κάτι που απολάμβανε να κάνει προτού ο σύζυγός της γελοιοποιήσει τη δραστηριότητα αυτή ως «χάσιμο χρόνου».
Διαβάστε σχετικά: Η ανθεκτικότητα απέναντι στον πόνο
Η ικανότητα να αγαπήσεις ξανά
Στην τελική φάση της θεραπείας της Ελένης, η εστίαση μετατοπίστηκε στην ανάπτυξη μιας θεραπευτικής ταυτότητας για τη δημιουργία νέων σχέσεων, ειδικότερα με άνδρες. Σε αυτό το στάδιο, συνήθως εστιάζω στη διάκριση μεταξύ της συνετής εμπιστοσύνης και των άλλων άκρων της: της τυφλής εμπιστοσύνης και της καχυποψίας. Η συνετή εμπιστοσύνη αναγνωρίζει ότι είμαστε όλοι μας εύθραυστα πλάσματα που μπορεί να προδοθούν σε ευαίσθητες στιγμές.
Η τυφλή εμπιστοσύνη αρνείται αυτό το πιο σκοτεινό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης. Η καχυποψία είναι υπερβολή. Η συνετή εμπιστοσύνη στην πράξη περιλαμβάνει μια συγκρατημένη αξιολόγηση και αναγνώριση ότι, παρά τον πανικό που πυροδοτήθηκε από παρελθοντικά τραύματα, η πραγματική πιθανότητα προδοσίας μπορεί να είναι αρκετά χαμηλή εάν ένα άτομο έχει αποδείξει την αξιοπιστία του με την πάροδο του χρόνου και υπό καταστάσεις άγχους.
Όταν η Ελένη ήταν έτοιμη να αρχίσει να βγαίνει ραντεβού, αφιερώσαμε χρόνο εξετάζοντας προσεκτικά τα σημάδια αξιοπιστίας - ή την έλλειψής της - σε πιθανούς συντρόφους. Συζητήσαμε πώς να αξιολογεί την πιθανότητα προδοσίας προσδιορίζοντας τον τρόπο με τον οποίο κάποιος ανταποκρίνεται σε αισθήματα ευαισθησίας της.
Όταν κάποιος αποκρίνεται σε ένα αίσθημα ευαισθησίας μας, με θυμό, όλος πικρία ή με καταθλιπτική διάθεση, αυτός ή αυτή είναι πιο πιθανό να μας προδώσει «κατεβάζοντας διακόπτες», τιμωρώντας μας, ελέγχοντάς μας ή αναζητώντας κάποιο είδος προσωρινής ώθησης του εγώ του μέσω της απιστίας, παρορμητικής ικανοποίησης ή εξαπάτησης.
Αντίθετα, κάποιος που ανταποκρίνεται στην αίσθηση ευαλωτότητάς μας προσπαθώντας να βελτιώσει την κατάσταση, να συνδεθεί ή να προστατεύσει ενστικτωδώς παρουσιάζει πολύ λιγότερες πιθανότητες να μας προδώσει.
Τελικά, καθώς η Ελένη άρχισε να βγαίνει συχνά ραντεβού, της έδωσα ένα χαρτί για να την βοηθήσω να αξιολογήσει την πιθανότητα τυχόν μελλοντικής προδοσίας, ζητώντας της να κυκλώσει όλες τις λέξεις που εφάρμοζε ο υποψήφιος σύντροφος. Για παράδειγμα: Όταν αισθάνεσαι ευάλωτη (π.χ. αγχωμένη, υποτιμημένη, μη αποδεκτή, ανίσχυρη, ανεπαρκής, μη αγαπητή), αυτός προσπαθεί να βελτιώσει την κατάσταση, να συνδεθεί μαζί σου ή κλείνεται συναισθηματικά, θυμώνει, σε εξαπατά, κακοποιεί τους άλλους ή και εσένα;
Οι περισσότεροι θεραπευόμενοι τελικά μαθαίνουν τη διαφορά ανάμεσα σε μια εσωτερική αίσθηση αυθεντικότητας (ποιοι πραγματικά είναι σε βαθύτερο επίπεδο) και τη «φαρισαϊκή» ικανοποίηση ότι φταίνε αυτοί εξαιτίας των απογοητεύσεων και της κακοποίησης που έχουν υποστεί. Όταν βιώνουν αυτό το κρίσιμο σημείο, πολλοί είναι τελικά έτοιμοι να δουλέψουν σκληρά και με συνέπεια για την οικοδόμηση νέων συνηθειών συναισθηματικού ελέγχου και δεσμεύονται στις βαθύτερες αξίες τους.
Σε αυτό το σημείο, μπορούν να απελευθερωθούν από την αίσθηση του θύματος και να ασπαστούν τις ανταμοιβές και τα ρίσκα που συνδέονται με τη γεμάτη ζωή και την αγάπη καθώς προχωρούν μπροστά στη ζωή τους.
Πηγή: Psychotherapynetworker.org.org
Απόδοση: Ραφαέλα Βουδουραγκάκη
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
