Η REBT υποστηρίζει ότι για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους με αποτελεσματικό τρόπο, θα πρέπει να τους βοηθήσουμε να σκέπτονται με ορθολογικό, παρά με μη ορθολογικό, τρόπο για τα αντίξοα γεγονότα της ζωής (Ellis, 2001).
Σε συνέχεια του θεωρητικού μοντέλου ABC της REBT (βλ. πρώτα άρθρο «Λογικοθυμική Συμπεριφορική Θεραπεία: Το θεωρητικό μοντέλο ABC της REBT» στον δικτυακό τόπο www.PsychologyNow.gr), ο θεραπευτής βοηθά το άτομο α) να εντοπίσει τις μη ορθολογικές του πεποιθήσεις (ΜΟΠ, με τη μορφή άκαμπτων και ακραίων πυρηνικών πεποιθήσεων) για τα γεγονότα που το απασχολούν, β) να διαχωρίσει τις ΜΟΠ από τις ΟΠ (νέες ορθολογικές πεποιθήσεις που πρέπει να υιοθετήσει για τα γεγονότα που το απασχολούν) και γ) να αμφισβητήσει τις ΜΟΠ ώστε να τις μετατρέψει σε ΟΠ. Η διαδικασία αυτή λέγεται αμφισβήτηση (Disputation) και αποτελεί το D του εφαρμοσμένου μοντέλου DEFG της REBT.
Κατά την αμφισβήτηση των ΜΟΠ το άτομο αντιλαμβάνεται ότι σταδιακά μπορεί να τις μετατρέπει σε νέες αποτελεσματικές πεποιθήσεις ΟΠ (Effective New Beliefs, το E του εφαρμοσμένου μοντέλου DEFG της REBT) και, τελικά, οι νέες αυτές ΟΠ τον βοηθούν να συνειδητοποιεί ότι έχει την επιλογή να βιώνει υγιέστερα συναισθήματα (new Feelings, το F του εφαρμοσμένου μοντέλου DEFG της REBT). Κατά συνέπεια, ένας πλήρης κύκλος ABCDEF έχει ολοκληρωθεί και το άτομο είναι πιο έτοιμο να πετύχει τον συναισθηματικό και συμπεριφορικό του στόχο (Goal, G) διότι πλέον διαθέτει την ορθή νοοτροπία (τις ΟΠ) για να αντιμετωπίσει καλύτερα την κατάσταση (Α) που αντιμετωπίζει.
Η Αμφισβήτηση (D, Disputation) των Άκαμπτων και Ακραίων Πυρηνικών Σκέψεων (B’s) για τα Γεγονότα (A’s) που απασχολούν το άτομο
Πρώτο Βήμα: Εντοπισμός των ΜΟΠ
Το πρώτο βήμα για να αλλάξουν οι ΜΟΠ σε ΟΠ είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να εντοπίσουν με ακρίβεια τις πρώτες. Η διαδικασία αυτή ξεκινά με διδασκαλία για τις ΜΟΠ και τη φύση τους. Όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο («Λογικοθυμική Συμπεριφορική Θεραπεία: Το θεωρητικό μοντέλο ABC της REBT»), οι ΜΟΠ χαρακτηρίζονται από ακαμψία, απολυτότητα και ακρότητα. Οι άκαμπτες πεποιθήσεις εκφράζονται συχνότερα με τη μορφή απόλυτων απαιτήσεων, με τη μορφή απόλυτων «πρέπει», μεταξύ άλλων, ενώ οι ακραίες πεποιθήσεις, οι οποίες απορρέουν από τις άκαμπτες πεποιθήσεις, λαμβάνουν τη μορφή πεποιθήσεων καταστροφολογίας, πεποιθήσεων μη ανεκτικότητας της ματαίωσης και πεποιθήσεων σφαιρικής υποτίμησης ή απαξίωσης (του εαυτού, των άλλων, της ζωής). Οι REBT θεραπευτές χρησιμοποιούν αρκετούς τρόπους (π.χ., διδακτικούς, Σωκρατικούς, άλλους φιλοσοφικούς, μεταφορικούς, χιουμοριστικούς, παραστατικούς) για να διδάξουν τους ανθρώπους πώς να εντοπίζουν τις ΜΟΠ τους και στη συνέχεια τούς βοηθούν να εφαρμόζουν τη γνώση αυτή κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης, ώστε να εντοπίζουν ΜΟΠ οι οποίες προκαλούν τα συναισθηματικά τους προβλήματα (βλ. προηγούμενο σχετικό άρθρο).
Δεύτερο Βήμα: Διαχωρισμός μεταξύ ΜΟΠ και ΟΠ
Η REBT υποστηρίζει ότι για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους με αποτελεσματικό τρόπο, θα πρέπει να τους βοηθήσουμε να σκέπτονται με ορθολογικό, παρά με μη ορθολογικό, τρόπο για τα αντίξοα γεγονότα της ζωής (Ellis, 2001). Κατά συνέπεια, σημαντικό θεραπευτικό έργο είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να διαχωρίσουν τις ΜΟΠ από τις ΟΠ. Και αυτό, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το κάνουμε μέσω εκπαίδευσης των ανθρώπων στις ΟΠ και στις μορφές που μπορούν να λάβουν.
Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο της διαδικασίας αυτής είναι να βοηθούμε τους ανθρώπους να κατανοούν με καθαρότητα και ζωντάνια τις διαφορές ανάμεσα στις ΜΟΠ και τις ΟΠ. Για παράδειγμα, δεν αρκεί να δείχνουμε στο άτομο ότι η ΟΠ «Θα ήθελα πολύ να εντυπωσιάσω αμέσως το νέο μου αφεντικό» είναι η εναλλακτική της ΜΟΠ «Πρέπει οπωσδήποτε να εντυπωσιάσω αμέσως το νέο μου αφεντικό». Η πρώτη φράση μπορεί να μην είναι άκαμπτη, αλλά δεν είναι τελείως εύκαμπτη. Ενώ περιλαμβάνει την αρχική επιθυμία του ατόμου, δεν αρνείται την απόλυτη απαίτηση η οποία μπορεί να υποβόσκει. Η πλήρης εύκαμπτη ΟΠ στην περίπτωση αυτή είναι: «Θα ήθελα πολύ να εντυπωσιάσω αμέσως το νέο μου αφεντικό, αλλά αυτό δεν είναι απόλυτα απαραίτητο». Η πεποίθηση αυτή περιλαμβάνει και τα δύο συστατικά μιας εύκαμπτης πεποίθησης. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι πλήρεις διαφορές μεταξύ άκαμπτων και ακραίων πεποιθήσεων από την πλευρά των ΜΟΠ και οι διαφορές μεταξύ εύκαμπτων και μη ακραίων πεποιθήσεων από την πλευρά των ΟΠ.
Οι ΜΟΠ και οι ΟΠ στη θεωρία της REBT
Μη Ορθολογική Πεποίθηση (ΜΟΠ)
Απαίτηση
«Το γεγονός πρέπει (ή δεν πρέπει με τίποτα) οπωσδήποτε να συμβεί»
Πεποίθηση Καταστροφολογίας
«Θα ήταν απόλυτα τραγικό εάν το γεγονός συνέβαινε (ή δε συνέβαινε)»
Πεποίθηση Μη Ανεκτικότητας της Ματαίωσης
«Δε θα το άντεχα με τίποτα εάν το γεγονός συνέβαινε (ή δε συνέβαινε)»
Πεποίθηση Υποτίμησης
«Εάν το γεγονός συμβεί (ή δε συμβεί), αυτό θα σημαίνει ότι δεν είμαι καλός άνθρωπος/εσύ δεν είσαι καλός άνθρωπος/η ζωή δεν είναι καλή»
Ορθολογική Πεποίθηση (ΟΠ)
Μη Δογματική Προτίμηση
«Θα ήθελα το γεγονός αυτό να συμβεί οπωσδήποτε (ή να μη συμβεί με τίποτα), αλλά αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει οπωσδήποτε να γίνει με τον τρόπο που θέλω να γίνει»
Πεποίθηση Μη Καταστροφολογίας
«Θα ήταν άσχημο αλλά όχι απόλυτα τραγικό αν το γεγονός συνέβαινε (ή δε συνέβαινε)»
Πεποίθηση Ανεκτικότητας της Ματαίωσης
«Θα ήταν δύσκολο να το αντέξω αν το γεγονός συνέβαινε (ή δε συνέβαινε), αλλά θα μπορούσα να το αντέξω και θα άξιζε να το αντέξω γιατί έτσι θα ήμουν πιο πρόθυμος να δεσμευτώ να κάνω κάτι γι’ αυτό»
Πεποίθηση Αποδοχής
«Εάν το γεγονός συμβεί (ή δε συμβεί), αυτό δεν αποδεικνύει ότι δεν είμαι καλός άνθρωπος/ότι δεν είσαι καλός άνθρωπος/ότι η ζωή γενικά δεν είναι καλή, αλλά δείχνει ότι είμαι/είσαι/είναι άτομο που κάνει λάθη/μια ζωή πολύπλοκη με καλά, άσχημα και ουδέτερα στοιχεία»
Διαβάστε εδώ ολόκληρο το άρθρο
