Η εποχική συναισθηματική διαταραχή είναι μια ισχυρή τάση για κατάθλιψη σε μια συγκεκριμένη εποχή του χρόνου – πιο συχνά, στο τέλος του φθινοπώρου και τον χειμώνα.
Ενώ κάποιοι άνθρωποι χαίρονται με τον καιρό του φθινοπώρου και του χειμώνα, άλλοι δυσκολεύονται να σηκωθούν από το κρεβάτι το πρωί, νιώθουν κούραση κατά τη διάρκεια της μέρας, καταναλώνουν περισσότερους υδατάνθρακες και βιώνουν μια γενική αίσθηση κατάθλιψης, αυτή την εποχή του χρόνου.
Αυτή η κατάσταση ονομάζεται εποχική συναισθηματική διαταραχή (seasonal affective disorder, SAD) και είναι ένας τύπος κατάθλιψης που έρχεται και φεύγει με τις εποχές. Τυπικά ξεκινάει στο τέλος του φθινοπώρου και στην αρχή του χειμώνα, όταν πέφτουν οι θερμοκρασίες και η μέρα μικραίνει, και μπορεί να συνεχιστεί μέχρι την άνοιξη. Με την πανδημία, μερικοί άνθρωποι μπορεί να νιώθουν την επίδραση της εποχικής κατάθλιψης περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως.
Αυτοί που υποφέρουν καλό είναι να ξέρουν ότι υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες γι’ αυτή τη διαταραχή, και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται απλώς ως χειμωνιάτικη μελαγχολία, είπε ο Μάικλ Τέρμαν, καθηγητής Κλινικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Στην παρακάτω συνέντευξη, ο Δρ. Τέρμαν μιλάει για τους τρόπους αναγνώρισης και θεραπείας της SAD και για το πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την εποχική κατάθλιψη κατά τη διάρκεια ενός χειμώνα που αποτελεί ξεχωριστή πρόκληση.
Τι είναι η εποχική συναισθηματική διαταραχή;
Η εποχική συναισθηματική διαταραχή είναι μια ισχυρή τάση για κατάθλιψη σε μια συγκεκριμένη εποχή του χρόνου – πιο συχνά, στο τέλος του φθινοπώρου και τον χειμώνα. Κάποιες χρονιές, η πτώση μπορεί να είναι πιο ήπια από πλήρη κατάθλιψη, ή ακόμα και απούσα. Τα καλοκαίρια είναι συνήθως χωρίς συμπτώματα.
Τι την προκαλεί;
Η χειμερινή εποχική συναισθηματική διαταραχή σχετίζεται με το μειωμένο φως της μέρας, κι αυτό επιτείνεται από το ότι περνάμε περισσότερο χρόνο σε εσωτερικό χώρο. Η ευαισθησία σε αυτές τις αλλαγές ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Κάποιοι αντιδρούν στα πρώτα σημάδια της αλλαγής εποχής γύρω στη φθινοπωρινή ισημερία τον Σεπτέμβριο, ενώ άλλοι δεν αντιμετωπίζουν πτώση της διάθεσης μέχρι τον Δεκέμβριο.
Η πιο κοινή περίοδος για την έναρξη της SAD είναι τέλος Οκτωβρίου μέχρι και τον Νοέμβριο. Ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος είναι οι χειρότεροι μήνες συνολικά, ενώ τα συμπτώματα δεν υποχωρούν πλήρως μέχρι τις αρχές Μαΐου. Δεδομένου του αυξημένου χρόνου που περνάμε σε εσωτερικό χώρο κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα συμπτώματα που εμφανίζονται τον χειμώνα μπορεί να μην υποχωρήσουν με τον ερχομό της άνοιξης.
Η παραμονή σε εσωτερικούς χώρους για μεγάλες περιόδους, με τον τυπικό φωτισμό δωματίου, ουσιαστικά δημιουργεί μια απομίμηση διαρκούς χειμώνα, παρακάμπτοντας την εποχική μετάβαση σε μεγαλύτερες μέρες και την έκθεση σε έντονο φυσικό φως, που θα μπορούσαν να σπάσουν τον κύκλο του χειμώνα, με την αυθόρμητη επιστροφή στα κανονικά επίπεδα διάθεσης, ενέργειας, όρεξης και ύπνου.
Πόσοι άνθρωποι επηρεάζονται από τη διαταραχή;
Η εποχική συναισθηματική διαταραχή υπολογίζεται ότι επηρεάζει 10 εκατομμύρια άτομα στις ΗΠΑ, δηλαδή το 3% του πληθυσμού. Ένα επιπλέον 10% μπορεί να αντιμετωπίζει ήπια συμπτώματα. Η διαταραχή επηρεάζει τις γυναίκες τέσσερις φορές περισσότερο από τους άντρες, και συνήθως ξεκινάει ανάμεσα στα 18 και τα 30 έτη.
Ωστόσο, η διαταραχή μπορεί να επηρεάσει και παιδιά. Τα συμπτώματα μερικών ανθρώπων είναι τόσο έντονα που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής τους, ενώ το 6% χρειάζεται νοσηλεία. Τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με SAD βιώνουν εποχική μείζονα κατάθλιψη για τουλάχιστον δύο συνεχόμενα χρόνια. Όμως, υπάρχουν σημαντικές γεωγραφικές διαφορές, ειδικά στο υψόμετρο, καθώς οι νύχτες του χειμώνα είναι μακρύτερες στον βορρά.
Ποιοι αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για εποχική συναισθηματική διαταραχή;
Οι περισσότερες μελέτες εστιάζουν στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, όμως η SAD δεν εξαρτάται από το φύλο και την ηλικία. Οι χαμηλότερες μετρήσεις στους άντρες μπορεί να επηρεάζονται από την απροθυμία μερικών αντρών να παραδεχτούν αλλαγές στη διάθεση.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα σωματικά συμπτώματα που προηγούνται από τις αλλαγές στη διάθεση περιλαμβάνουν δυσκολία στο πρωινό ξύπνημα, κόπωση κατά τη διάρκεια της μέρας, λιγούρα για υδατάνθρακες και αύξηση βάρους. Όταν χτυπάει η κατάθλιψη, τα συμπτώματα μιμούνται εκείνα της μη εποχικής κατάθλιψης, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η απώλεια κινήτρου για δουλειά ή άλλες δραστηριότητες, η μειωμένη κοινωνική επαφή και το άγχος.
Η διαφορά είναι ότι η εμφάνιση ενός επεισοδίου εποχικής συναισθηματικής διαταραχής είναι προβλέψιμη, συνήθως εβδομάδες αφού εμφανιστούν τα σωματικά συμπτώματα, και μπορούμε να πάρουμε μέτρα πριν γίνουν σοβαρές οι αλλαγές διάθεσης.
Πότε είναι απαραίτητο να απευθυνθούμε σε γιατρό;
Οι περισσότεροι άνθρωποι με SAD έχουν βιώσει τη χειμερινή αλλαγή για χρόνια πριν αναγνωρίσουν το εποχικό μοτίβο. Και επειδή μπορούν να αναμένουν ότι θα νιώσουν καλύτερα έπειτα από μερικούς μήνες, μπορεί να το αντιμετωπίζουν ως ένα προσωρινό βάρος, ακόμα κι αν γίνονται αρκετά δυσλειτουργικοί. Άλλοι αναζητούν θεραπεία με αντικαταθλιπτικά, που συχνά συνεχίζουν όλο τον χρόνο, ενώ δεν είναι απαραίτητο, επειδή ούτε εκείνοι ούτε οι γιατροί τους έχουν αναγνωρίσει την εποχική διαταραχή.
Αν τα συμπτώματα είναι έντονα, αυτό θα πρέπει να μας παρακινήσει να αναζητήσουμε συμβουλή από έναν γιατρό, ψυχίατρο ή άλλο επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η δυσκολία για τους ασθενείς είναι να αναγνωρίσουν πότε χρειάζεται να ζητήσουν βοήθεια και να βεβαιωθούν ότι ο πάροχος της βοήθειας έχει τις ειδικές γνώσεις για να επιβλέψει θεραπεία για εποχική συναισθηματική διαταραχή.
Προτρέπω τους ασθενείς να καταγράφουν τα συμπτώματά τους με ένα ελεύθερο διαδικτυακό ερωτηματολόγιο αυτοαξιολόγησης, που προφέρει η μη κερδοσκοπική οργάνωση Center for Environmental Therapeutics. Τα αποτελέσματα παρέχουν μια βάση που θα καθοδηγήσει τη μετέπειτα συζήτηση με έναν πάροχο φροντίδας υγείας.
Διαβάστε σχετικά: 9 γνωστικές διαστρεβλώσεις της κατάθλιψης
Πώς αντιμετωπίζεται η εποχική συναισθηματική διαταραχή;
Η θεραπεία με χρήση φωτός –από ένα κουτί που εκπέμπει λαμπερό φως στο επίπεδο του φυσικού φωτός εξωτερικού χώρου μετά το ξημέρωμα– είναι η κύρια, καλύτερα μελετημένη και πιο επιτυχημένη παρέμβαση. Είναι μια θεραπεία που γίνεται στο σπίτι, αμέσως αφού σηκωθείτε από το κρεβάτι.
Ένα πρόβλημα που προέκυψε είναι ο πολλαπλασιασμός φτηνών, μικροσκοπικών συσκευών φωτοθεραπείας στην αγορά, που στην πλειονότητά τους δεν έχουν δοκιμαστεί ως προς την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα. Το Center for Environmental Therapeutics παρέχει καθοδήγηση σχετικά με τον σχεδιασμό του κουτιού φωτός, την αλληλεπίδραση με τη φαρμακευτική αγωγή και το βέλτιστο καθεστώς θεραπείας.
Υπάρχουν επίσης κάποιες λιγότερο ερευνημένες αλλά υποσχόμενες επιλογές: προσομοιώσεις της ανατολής με μαλακό φως, συντονισμένες με την επιθυμητή ώρα ξυπνήματος, εποχική χορήγηση αντικαταθλιπτικών, γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία εστιασμένη στα χειμερινά συμπτώματα.
Ο ιονισμός αέρα είναι άλλη μια μέθοδος θεραπείας για ασθενείς με αυτή τη διαταραχή. Μια ισχυρή ηλεκτρονική συσκευή εκπέμπει ένα κύμα ηλεκτρονίων που προσαρτώνται στα μόρια οξυγόνου που κυκλοφορούν στον χώρο, δημιουργώντας υπεροξείδιο, μια χημική ένωση που είναι μια μορφή οξυγόνου και έχει αντικαταθλιπτικές ιδιότητες.
Στη φύση, βρίσκουμε μεγάλες ποσότητες ιονισμένου αέρα στην παραλία, στα τροπικά δάση και ακόμα και στην πόλη ύστερα από μια ανοιξιάτικη καταιγίδα. Σε εσωτερικούς χώρους, το επίπεδο των ιόντων, ειδικά με τον θερμαινόμενο, ξηρό αέρα τον χειμώνα, είναι κατά πολύ μειωμένο.
Τα συμπληρώματα βιταμίνης D είναι μια προτεινόμενη θεραπεία;
Τα επίπεδα βιταμίνης D μειώνονται τον χειμώνα για όσους αντιμετωπίζουν εποχική συναισθηματική διαταραχή και για τους υπόλοιπους. Η κοινή αιτία είναι η μειωμένη έκθεση σε άμεσο ηλιακό φως. Ωστόσο, δεν υπάρχουν πειστικά στοιχεία για το ότι η βιταμίνη D είναι θεραπευτική για τη SAD.
Κάποια συμβουλή για τους ανθρώπους που δουλεύουν από το σπίτι ή δεν μπορούν να βγαίνουν πολύ έξω τον χειμώνα;
Η θεραπεία φωτός αμέσως μετά το ξύπνημα μπορεί να διατηρήσει την εγρήγορση στην εργασία. Η νυχτερινή έκθεση στο φως από οθόνες ηλεκτρονικών συσκευών μπορεί να δυσκολέψει τον ύπνο, εκτός αν μπλοκάρεται η εκπομπή του μπλε φωτός, άρα προτείνω τον περιορισμό του χρόνου που περνάτε στην οθόνη τουλάχιστον μια ώρα πριν τον ύπνο.
Πόσο σημαντικές είναι οι καλές συνήθειες ύπνου;
Ένα τακτικό μοτίβο ύπνου-ξυπνήματος θα έπρεπε να είναι στόχος για τον καθένα, είτε έχει κατάθλιψη είτε όχι. Το πρόβλημα με τους ανθρώπους που έχουν SAD είναι μια αυξημένη πίεση να κοιμούνται περισσότερες ώρες από ό,τι την άνοιξη και το καλοκαίρι. Ο επιπλέον ύπνος δεν παρέχει επιπλέον ενέργεια κατά τη διάρκεια της μέρας, αλλά είναι σύμπτωμα κατάθλιψης. Η αποτελεσματική θεραπεία μπορεί γρήγορα να ομαλοποιήσει το μοτίβο ύπνου.
Ποιο είναι το πιο σημαντικό μήνυμα για όσους υποφέρουν από εποχική συναισθηματική διαταραχή;
Ενημερωθείτε. Αναλάβετε την πρωτοβουλία και κάντε μια συζήτηση για τη SAD με τον γιατρό σας ή έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Μην υποκύπτετε στην τάση να υποφέρετε τα εποχικά συμπτώματα, σαν να είναι ένα δεδομένο βάρος που προκαλεί η ζωή στα βόρεια και οι αλλαγές που έφερε η πανδημία.
Απόδοση - Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
