Αν και η προέλευση της κατάθλιψης οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, οι γνωστικές διαστρεβλώσεις είναι ένα από τα στοιχεία με τη μεγαλύτερη βαρύτητα.
Οι γνωστικές διαστρεβλώσεις της κατάθλιψης μοιάζουν με νοητικά φίλτρα, που σημαίνει ότι βλέπετε, μεταφράζετε και βιώνετε τον κόσμο με αρνητικό τρόπο. Για την ακρίβεια, τον βλέπετε φορτωμένο με θλίψη και χωρίς ελπίδα. Κάποιοι λένε ότι δεν είναι ξεκάθαρο τι έρχεται πρώτο. Αν είναι η κατάθλιψη αυτή καθαυτή ή οι αρνητικές σκέψεις που ενισχύουν αυτή την επιβλαβή προσέγγιση στην ευημερία.
Αν και όλο και περισσότεροι άνθρωποι μιλάνε τώρα για τις διαταραχές της διάθεσης, εξακολουθούμε να μη γνωρίζουμε τα πάντα γι’ αυτές. Παρ’ όλα αυτά, η κατάθλιψη μπορεί να σας οδηγήσει σε κάποια εξαιρετικά δυσάρεστα μέρη. Στην πραγματικότητα, είναι αυτά που σκέφτεστε και ο τρόπος που σκέφτεστε που συνήθως καταλήγουν να γίνονται οι αρχιτέκτονες της νοητικής σας φυλακής.
Η κατάθλιψη είναι το αποτέλεσμα ενός δικτύου πολλών παραγόντων στο οποίο ενσωματώνεται η επιρροή διαφορετικών μεταβλητών. Αυτές κυμαίνονται από τη γενετική σας προδιάθεση ως περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες, που είναι πέρα από τον έλεγχό σας.
Είναι εξαιρετικά χρήσιμο να γνωρίσετε την κατάθλιψη και κάποιες από τις ψυχολογικές πλευρές της. Σε αυτό το άρθρο, θα ρίξουμε μια ματιά στις γνωστικές διαστρεβλώσεις.
Οι τύποι γνωστικών διαστρεβλώσεων της κατάθλιψης
Χρειαζόμαστε πραγματικά περισσότερες συζητήσεις σχετικά με την κατάθλιψη, το άγχος, τη θλίψη και το είδος του εκνευρισμού που δεν φεύγει. Δεν είναι εύκολο να προσδιορίσουμε τους λόγους που εμφανίζονται οι διαταραχές. Όμως, είναι ουσιώδες να γνωρίζουμε πώς να ανιχνεύσουμε τους μηχανισμούς που χτίζουν τη δομή μιας καταθλιπτικής διαταραχής.
Το Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο διεξήγαγε έρευνα που υποστηρίζει ότι οι γνωστικές διαστρεβλώσεις, που εννοούνται ως αρνητικές προκαταλήψεις στη σκέψη, τείνουν να κάνουν τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στην κατάθλιψη. Παρ’ όλα αυτά, δεν θα πρέπει να θεωρούνται ως οι μόνες μεταβλητές που προωθούν την ανάπτυξη της διαταραχής.
Στην πραγματικότητα, είναι διαθέσεις και συναισθήματα που λειτουργούν ως καύσιμο που δίνει έναυσμα σε αυτές τις αρνητικές και εξουθενωτικές σκέψεις. Το αποτέλεσμα είναι το είδος του εκνευρισμού που σας παγιδεύει χωρίς να γνωρίζετε τον λόγο. Είναι το είδος του εκνευρισμού που γεννάει σκέψεις όπως «Δεν αξίζω», «Κανείς δεν με εμπιστεύεται» ή «Γιατί να ασχοληθώ;».
Η κατανόηση αυτών των φίλτρων σκέψης, όπως οι γνωστικές διαστρεβλώσεις, επιτρέπει την καλύτερη κατανόηση της ίδιας της κατάθλιψης.
1. Συναισθηματική αιτιολόγηση
Η συναισθηματική αιτιολόγηση είναι μια ψυχολογική διαδικασία μέσω της οποίας μεταφράζετε όλα όσα σας συμβαίνουν σύμφωνα με τον τρόπο που αισθάνεστε. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι αισθάνεστε ιδιαίτερα πεσμένοι και πρόκειται να συναντήσετε κάποιον. Καθυστερεί να εμφανιστεί. Είναι πιθανό να το μεταφράσετε ως: «Καθυστερεί γιατί δεν θέλει πραγματικά να με συναντήσει».
Όταν δεν μπορείτε ή δεν γνωρίζετε πώς να διαχειριστείτε τα συναισθήματα σας, ο εγκέφαλός σας φτιάχνει παγίδες. Στην πραγματικότητα, περιορίζετε τον εαυτό σας στην επεξεργασία των καταστάσεων με έναν συναισθηματικό και μη αντικειμενικό τρόπο.
2. Όλα ή τίποτα
Μία άλλη γνωστική διαστρέβλωση της κατάθλιψης είναι η διχοτομημένη ή όλα-ή-τίποτα σκέψη. Αυτός ο τρόπος σκέψης έχει ως αποτέλεσμα να φιλτράρεται η πραγματικότητά σας και όλα τα γεγονότα της σε μια μορφή ακραίας σκέψης. Για παράδειγμα, θεωρείτε ότι είτε όλα πηγαίνουν πάντα πολύ καλά για εσάς ή ότι όλα πηγαίνουν εξαιρετικά άσχημα.
Επιπρόσθετα, αν όλα καταλήξουν άσχημα, αισθάνεστε σαν να είναι το τέλος του κόσμου. Η αντιμετώπιση των πραγμάτων κατηγορηματικά και με τόσο απόλυτους όρους καθορίζει ένα εξαιρετικά αυστηρό μοτίβο σκέψης που οδηγεί σε θλίψη.
3. Αποκλεισμός του θετικού
Αν υποφέρετε από κατάθλιψη, συχνά δεν είστε σε θέση να εκτιμήσετε τίποτε ως θετικό ή ελπιδοφόρο. Ούτε είστε ικανοί να συνειδητοποιήσετε τις αρετές ή τις ικανότητές σας. Για την ακρίβεια, αν σας συμβεί οτιδήποτε ευχάριστο, τείνετε να το υποτιμάτε και να το υποβαθμίζετε.
4. Προσδοκία μοιρολατρικών συμπερασμάτων
Το μυαλό σας εργάζεται διαφορετικά όταν κυριαρχείται από αποθάρρυνση, οδύνη και δυσφορία. Στην πραγματικότητα, μεταφράζει τα πάντα από μια συναισθηματική και αρνητική οπτική γωνία. Επιπλέον, δεν έχετε υπομονή και βγάζετε αβάσιμα συμπεράσματα. Για παράδειγμα, αν αναμένετε τα αποτελέσματα σε εξετάσεις, συνέντευξη για εργασία ή ιατρική διάγνωση, θα φοβάστε πάντα για το χειρότερο. Αυτό το φίλτρο της αρνητικότητας δεν αφήνει χώρο για αμφιβολίες και ακόμη λιγότερο για ελπίδες. Η επόμενη μέρα θα είναι πάντοτε βροχερή.
5. Υπεργενίκευση
Ας πούμε ότι σας απάτησαν στην προηγούμενη σχέση σας. Τώρα, σκέφτεστε ότι όλοι/όλες θα σας απογοητεύσουν με τον ίδιο τρόπο. Ή χάσατε τη δουλειά σας πριν από ένα μήνα αλλά δεν αισθάνεστε έτοιμος/η να ξεκινήσετε να ψάχνετε για άλλη. Σκέφτεστε ότι χάθηκαν όλα, ότι δεν είστε κατάλληλος/η εργαζόμενος/η για κανέναν οργανισμό.
Για την ακρίβεια, η υπεργενίκευση είναι μια από τις πλέον κοινές γνωστικές διαστρεβλώσεις της κατάθλιψης. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι προβάλλετε μια αρνητική εμπειρία σε όλες τις μελλοντικές σας συνθήκες. Με αυτό το είδος προσέγγισης, εξαφανίζονται όλες οι ελπίδες σας.
6. Τα «πρέπει»
Το 1976, ο γνωστικός ψυχολόγος Άαρον Μπεκ συνέταξε μια πλήρη θεωρητική αρχιτεκτονική γύρω από τις γνωστικές διαστρεβλώσεις. Αργότερα, τη δεκαετία του ’80, ο Ντέιβιντ Μπερνς τις περιέγραψε και τις έκανε πιο δημοφιλείς σε διάφορες εκδόσεις, όπως στο βιβλίο του Feeling Good: The New Mood Therapy.
Μία από τις πλέον γνωστές γνωστικές διαστρεβλώσεις της κατάθλιψης είναι όταν εμφανίζονται τα «πρέπει». Για παράδειγμα, «Ο αδερφός μου δεν ήρθε ακόμη να με επισκεφτεί. Μετά από όλα όσα έκανα γι’ αυτόν, θα έπρεπε να είναι πιο ευγνώμων» ή «Πρέπει να προσπαθήσω να είμαι πιο αποτελεσματικός, αλλιώς θα αρχίσουν να σκέφτονται άσχημα για μένα».
Αυτές οι γνωστικές διαστρεβλώσεις περιλαμβάνουν άκαμπτες πεποιθήσεις σχετικά με τον τρόπο που θα πρέπει να είναι οι άλλοι ή εσείς. Επιπλέον, υπονομεύουν την αυτοεκτίμησή σας και την ευημερία σας.
Διαβάστε σχετικά: Η κατάθλιψη αλλάζει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο
7. Η λογική πλάνη της δικαιοσύνης
Η λογική πλάνη της δικαιοσύνης είναι σταθερά ενσωματωμένη στην καταθλιπτική εστίαση. Περιγράφει την κρυφή ανάγκη να είναι τα πράγματα ακριβώς όπως θέλετε να είναι. Καθώς αυτό δεν συμβαίνει πάντα, βιώνετε τη μία απογοήτευση μετά την άλλη. Σταδιακά, αυτό σας οδηγεί σε διαταραχές της διάθεσης.
8. Προσωποποίηση
Αν ο σύντροφός σας είχε μια άσχημη μέρα στη δουλειά, φταίτε εσείς επειδή του μιλούσατε για τα προβλήματά σας εχτές. Αν ο γιος σας έπεσε παίζοντας ποδόσφαιρο, φταίτε εσείς που δεν ήσασταν εκεί. Ελάχιστα πράγματα είναι περισσότερο επιζήμια από την ανάληψη ευθυνών που δεν υπάρχει λόγος να κουβαλάτε στους δικούς σας ώμους.
9. Η εμμονή με την τοποθέτηση ετικετών και την υποτίμηση
Αυτό είναι ακόμη ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο οι σκέψεις μπορεί να λειτουργούν ως παγίδες στις οποίες πέφτετε και πληγώνεστε συνεχώς. Για παράδειγμα, κάνετε κάποιο λάθος και λέτε στον εαυτό σας «Είμαι εντελώς ανάξιος». Κοιτάζεστε στον καθρέφτη και σιχαίνεστε αυτό που βλέπετε. Απαξιώνετε τον εαυτό σας. Αυτό σας μετατρέπει σε κάποιον που είναι εξαιρετικά επικίνδυνος για την ίδια σας την ευημερία.
Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι όλες αυτές οι γνωστικές διαστρεβλώσεις της κατάθλιψης εντείνουν τη δοκιμασία της ίδιας της διαταραχής. Για την ακρίβεια, σχεδόν χωρίς να το συνειδητοποιείτε, καταλήγετε παγιδευμένοι σε μια ψυχολογική φυλακή όπου τα συναισθήματά σας, οι σκέψεις σας και οι συμπεριφορές σας συνωμοτούν εναντίον σας. Αν αισθάνεστε έτσι, ζητήστε βοήθεια, όσο το δυνατόν συντομότερα.
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
