Μπορεί ένας ψυχοπαθητικός να επεξεργαστεί τα συναισθήματά του ή είναι «φτιαγμένος από πέτρα» και μπορεί μόνο να προσποιηθεί ότι αγαπά ή πονά για τον άλλον; Η έρευνα δίνει τις απαντήσεις.
Οι άνθρωποι συχνά αναρωτιούνται εάν οι ψυχοπαθητικοί μπορούν να αγαπήσουν κάποιον. Ευρήματα ερευνών επιβεβαιώνουν την ικανότητα τους να προσποιούνται, όμως μπορούν πραγματικά να το νιώσουν; Παρόλο που είναι δύσκολο να γνωρίζουμε σίγουρα τι αισθάνεται ο καθένας, η ιδέα πως οι ψυχοπαθητικοί αντιδρούν λιγότερο στον πόνο των άλλων και δεν αισθάνονται τύψεις υπονοεί πως είναι φτιαγμένοι από πέτρα. Έτσι τους παρουσιάζει η φαντασία και η μυθοπλασία.
Πρόσφατα, έχουμε δει έρευνες που παρουσιάζουν ψυχοπαθητικές διαταραχές του εγκεφάλου και ατελή επεξεργασία συναισθημάτων. Αυτό σχετίζεται περισσότερο με τον τρόπο που οι ψυχοπαθητικοί επεξεργάζονται τον φόβο και το άγχος – ένα μικρό μέρος του φάσματος των συναισθημάτων.
Αισθάνονται ικανοποίηση όταν επιτυγχάνουν τους στόχους τους, ανησυχία για την οικογένειά τους, θυμό για την ταπείνωση, ανταγωνιστικό ενθουσιασμό, ακόμη και κατάθλιψη. Επίσης, νιώθουν μεταμέλεια και απογοήτευση, όμως αυτό συμβαίνει περισσότερο ως ανασκόπηση παρά σε σχέση με μελλοντικές πράξεις.
Οι ψυχοπαθητικοί μπορεί να είναι δύσκολοι και αργοί στο να εμπιστευτούν, όμως δεν στερούνται συναισθήματος
Ο αριθμός των ατόμων που αυτο-περιγράφονται ως ψυχοπαθητικοί έχει αυξηθεί μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ένας τέτοιος χρήστης εξηγεί πως οι ψυχοπαθητικοί όπως ο ίδιος νιώθουν πράγματα, απλώς με χαμηλότερη ένταση. Σε ένα άλλο άρθρο, αρκετοί «ψυχοπαθητικοί» περιγράφουν πώς προσπαθούν να μιμηθούν τις συναισθηματικές συνδέσεις που βλέπουν σε άλλους ή χρησιμοποιούν γλώσσα για συναισθήματα που οι ίδιοι δεν αισθάνονται.
Έχουν μάθει πώς πρέπει να φαίνονται οι κοινωνικές σχέσεις για να θεωρηθούν φυσιολογικές. Ένας από αυτούς αναφέρει πως οποιοσδήποτε αναρωτιέται εάν είναι ψυχοπαθητικός πρέπει να κάνει το «τεστ του πένθους»: Όταν χάνεις κάποιον, αισθάνεσαι ταραχή ή ανακούφιση επειδή απελευθερώθηκες από ένα ακόμα βαρίδι;
Αυτές οι περιγραφές είναι πολύ απλοϊκές. Οι άνθρωποι μπορούν να είναι αδιάφοροι ή νάρκισσοι χωρίς να είναι ψυχοπαθητικοί. Επίσης, μπορούν να είναι αντικοινωνικοί, χειριστικοί, ακόμη και να μη νιώθουν μεταμέλεια χωρίς να είναι ψυχοπαθητικοί. Μπορεί να έχουν παρόμοιες εγκεφαλικές δομές με αυτές που παρατηρούνται στην ψυχοπαθητικότητα χωρίς να πληρούν τα κριτήρια για να θεωρηθούν ψυχοπαθητικοί. Εάν πραγματικά θέλουμε να κατανοήσουμε την ψυχοπαθητική προσωπικότητα συναισθηματικά, τα στερεότυπα δεν θα βοηθήσουν. Όμως ένας πλήρης έλεγχος είναι περίπλοκος.
Μετρώντας την ψυχοπαθητικότητα
Ο Δρ. Ρόμπερτ Χερ και οι συνεργάτες του ξεκίνησαν να αναπτύσσουν διαγνωστικά κριτήρια για το Psychopathy Checklist (PCL) περίπου 50 χρόνια πριν. Η αναθεωρημένη μορφή του (PCL-R) είναι πλέον το πιο διαδεδομένο τεστ σε πολλές χώρες. Συμπεριέλαβαν 22 στοιχεία (αναθεωρημένα σε 20) για να αξιολογηθούν από κλινικούς που εργάζονται με πιθανούς ψυχοπαθητικούς.
Ο κατάλογος βασίστηκε σε χαρακτηριστικά προσωπικότητας και αντικοινωνικές συμπεριφορές. Η ψυχοπαθολογία εμφανίστηκε σαν διαταραχή χαρακτηριζόμενη από έλλειψη τύψεων ή ενσυναίσθησης, επιφανειακά συναισθήματα, εξαπάτηση, εγωκεντρισμό, πολυλογία χωρίς ειλικρίνεια, χαμηλή ανεκτικότητα στη δυσαρέσκεια, σποραδικές σχέσεις, παρασιτικό τρόπο ζωής και τη συνεχή παράβαση των κοινωνικών κανόνων. Από εκείνη την εποχή, έχουν γίνει βελτιώσεις.
Κάποιοι μελετητές, όπως ο ψυχολόγος Κρεγκ Νέουμαν, υποστηρίζουν πως για να θεωρείται κάποιος ψυχοπαθητικός, πρέπει να παρουσιάζει χαρακτηριστικά ή συμπεριφορές και από τους τέσσερις ξεχωριστούς παράγοντες του PCL-R: διαπροσωπικός, συναισθηματικός, τρόπος ζωής και αντικοινωνικότητα.
Αυτό το μοντέλο τεσσάρων παραγόντων είναι ένα πιο ευαίσθητο εργαλείο μέτρησης. Ο διαπροσωπικός και συναισθηματικός παράγοντας συμπεριλαμβάνουν χαρακτηριστικά όπως πομπώδης, χειριστικός και με έλλειψη τύψεων. Ο τρόπος ζωής και η αντικοινωνική συμπεριφορά συμπεριλαμβάνουν επιθετικότητα, παρορμητικότητα, ανευθυνότητα και τάση για κυνήγι των αισθήσεων.
Διαβάστε σχετικά: Κοινωνιοπάθεια VS Ψυχοπάθεια (Sociopath VS Psychopath)
Οι ψυχοπαθητικοί επίσης εμφανίζουν μειωμένη λειτουργία του εγκεφάλου όταν προσπαθούν να παρατηρήσουν μια εμπειρία από την πλευρά κάποιου άλλου.
Μελετητές εφάρμοσαν μια δοκιμασία σε 94 φυλακισμένους άντρες και τους έλεγξαν για συγκεκριμένες συναισθηματικές ελλείψεις. Οι συμμετέχοντες είδαν εικόνες δύο ανθρώπων σε συναναστροφή, με ένα σχήμα να επισκιάζει τις εκφράσεις του προσώπου του ενός. Στους συμμετέχοντες ζητήθηκε να προβλέψουν μέσα από δύο επιλογές το συναίσθημα του ανθρώπου που είχε καλυμμένο το πρόσωπό του.
Τα συναισθήματα που μπορούσαν να επιλέξουν ήταν θυμός, φόβος, ευτυχία, στεναχώρια και ουδέτερο. Οι ίδιοι συμμετέχοντες που είχαν υψηλή βαθμολογία στην ψυχοπαθητικότητα αντιμετώπισαν μεγαλύτερη δυσκολία με τη δοκιμασία. Οι ίδιοι έδειξαν μειωμένη λειτουργία του εγκεφάλου σε περιοχές σχετιζόμενες με την ενσυναίσθηση.
Παρ’ όλα αυτά, το να κρίνεις με λάθος τρόπο τα συναισθήματα των ανθρώπων δεν σημαίνει απαραίτητα πως δεν μπορείς να τα αισθανθείς ο ίδιος. Δυο δεκαετίες πριν, ο ψυχίατρος Βίλεμ Μάρτενς μελέτησε τις συναισθηματικές ζωές δύο κατά συρροή δολοφόνων, οι οποίοι κρατούσαν τα σώματα ή μέρη από τα σώματα των θυμάτων τους στα σπίτια τους.
Και οι δύο είχαν αναφέρει πως ένιωθαν βαθιά μοναξιά, αποξενωμένοι και ανασφαλείς. Καθώς έχαναν τη σύνδεσή τους με τον κανονικό κόσμο, η στεναχώρια τους αυξανόταν. Η επιθετικότητά τους επίσης αυξανόταν όσο έπαιρναν εκδίκηση για την απόρριψη, την ταπείνωση και την αμέλεια που είχαν βιώσει. Ο ερευνητής κατέληξε στο ότι οι δύο δολοφόνοι «πιστεύουν πως όλος ο κόσμος είναι εναντίον τους και τελικά πείθονται πως αξίζουν ειδικά προνόμια ή δικαιώματα για να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες τους».
Πρότεινε πως η χαμηλή αυτοπεποίθηση, η κατάθλιψη και η μοναξιά μπορεί να είναι πιθανά αίτια που οδηγούν στη βία, προσθέτοντας πως όταν αποτυγχάνουμε να συμπεριλάβουμε στην αξιολόγησή μας την ευαισθησία του ψυχοπαθητικού, παραβλέπουμε ένα κρυφό βάσανο και γι’ αυτό αποτυγχάνουμε να βρούμε τρόπους να τον θεραπεύσουμε.
Με τον τρόπο τους, αναφέρει ο Μάρτενς, οι ψυχοπαθητικοί μπορούν να αγαπούν συγκεκριμένους ανθρώπους, ακόμη και κατοικίδια. Επίσης, ένας χωρισμός, μια απώλεια και η δυσαρέσκεια από τον εαυτό τους τους κάνει να πονούν. Επιθυμούν να είναι αποδεκτοί, ακόμη και αγαπητοί, και μπορεί να ζηλέψουν τις σχέσεις που έχουν οι άλλοι.
Επομένως, υπάρχουν ενδείξεις πως οι ψυχοπαθητικοί (ή αυτοί που είναι σχεδόν ψυχοπαθητικοί) μπορούν να αισθανθούν ένα εύρος συναισθημάτων, ιδιαίτερα όταν το συναίσθημα είναι συνδεδεμένο με έναν στόχο. Ωστόσο, συγκριτικά με φυσιολογικές εμπειρίες, η αντίδρασή τους φαίνεται ελλιπής. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε σύγχυση λόγω καταστάσεων που προκαλούν συναισθηματική πολυπλοκότητα.
Είναι ναρκισσισμός, ή ένας γνωστικός ή συναισθηματικός περιορισμός;
Πέρα από την ικανοποίηση ή τον ενθουσιασμό που νιώθουν στην επιτυχία, οι συναισθηματικές συνέπειες γενικά δεν είναι μέρος του σχεδίου ή κύριος στόχος των ψυχοπαθητικών. Επομένως, μπορεί να φανούν κενοί από συναισθήματα. Όμως, δεν είναι τόσο μονοδιάστατοι.
Όπως αναφέρει ο Μάρτενς, εάν θέλουμε να αναπτύξουμε αποτελεσματικές αξιολογήσεις κινδύνου και θεραπείες για τους ψυχοπαθητικούς, πρέπει να αξιολογήσουμε τις πιο διακριτικές πτυχές της συναισθηματικότητάς τους. Μπορεί να ανακαλύψουμε πως μπορούν να αγαπήσουν, ακόμη κι αν δεν είναι όσο αφοσιωμένοι, ανιδιοτελείς, ή παθιασμένοι περιμέναμε να είναι.
Απόδοση: Νικολέτα Παπαβίδη – Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
