Πέρα από την ψυχολογία μιας αυτόματα περιθωριοποιημένης νέας γυναίκας, η ταινία αφορά τους τρόπους με τους οποίους ο σύγχρονος κόσμος απειλεί και πληγώνει τις γυναίκες.
Σε μια εποχή που η εμπειρία και η ψυχολογική κατάσταση των γυναικών γίνεται βορά σε απλοϊκές εξηγήσεις, βεβιασμένες απαντήσεις και ακυρωτικές αντιλήψεις, η Eliza Hittman αποφάσισε να δημιουργήσει μια χαμηλόφωνη ταινία για το φλέγον ζήτημα της άμβλωσης, και με αφορμή αυτό να μιλήσει για το δικαίωμα της γυναίκας στο σώμα και τις επιλογές της και την έμμεση, ανεπαίσθητη και υποβόσκουσα απώλειά του.
Η Autumn είναι μια δεκαεφτάχρονη μαθήτρια που ζει με την δυσλειτουργική οικογένειά της σε κάποια επαρχία της Πενσυλβάνια, εργάζεται σε σούπερ-μάρκετ και έρχεται σε επαφή με την σκληρή πραγματικότητα μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.
Καθώς στην Πενσυλβάνια η έκτρωση απαγορεύεται χωρίς γονική συναίνεση, και εν μέσω μιας συντηρητικής και βαθιά επικριτικής νομοθεσίας για την διαδικασία, η Autumn αποφασίζει να ταξιδέψει μέχρι την κλινική Planned Parenthood στην Νέα Υόρκη, ώστε να προχωρήσει στην επέμβαση. Η ξαδέρφη της Skylar την βοηθά να εξασφαλίσει τα χρήματα που απαιτούνται και μαζί ξεκινούν μια διαδρομή αλληλοϋποστήριξης και προκλήσεων ώστε να εξασφαλίσουν στην Autumn την βοήθεια που χρειάζεται.
Η άμβλωση αποτελεί ένα ατομικό δικαίωμα και μια χρόνια διεκδίκηση του γυναικείου κινήματος, στην οποία αντιστέκονται σθεναρά οι υπέρμαχοι της στιγματιστικής θρησκευτικής ηθικής και του παραλογισμού που αυτή επιφέρει. Είναι μια διαφορετική για την κάθε γυναίκα εμπειρία και μια κοστοβόρα ψυχικά διαδικασία, ακόμα και όταν συνιστά αποτέλεσμα προσωπικής απόφασης. Είναι μια στρεσογόνος συνθήκη και μια απώλεια, ακόμα κι όταν είναι επιθυμητή.
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε την μοναξιά της Autumn, τις αμφιβολίες της και τα χιλιάδες ερωτηματικά που την απασχολούν. Ο τρόπος που κουβαλά τον εαυτό της και η αγωνία με την οποία περιδιαβαίνει την πολυπληθή Νέα Υόρκη, η δυσκολία της να αναζητήσει στήριξη και να μιλήσει, ακόμα και στην ξαδέρφη της που την συνοδεύει ψυχή και σώματι, ο φόβος της για το αν θα τα καταφέρει και η βαθιά ανάγκη της για διαφυγή οπτικοποιούν όλο το συναισθηματικό βάρος που κουβαλά.
Στη συγκλονιστική σκηνή της κλινικής, όπου η κοινωνική λειτουργός της ζητά πληροφορίες για την πολύ προσωπική της ζωή, και η ίδια καλείται να απαντήσει στις ερωτήσεις μέσα από το στείρο Ποτέ, σπάνια, μερικές φορές, πάντα, το βάρος αυτό βρίσκει διέξοδο στις ψιθυριστές, σχεδόν σιωπηλές αλλά τόσο φορτισμένες απαντήσεις της.
Είναι μια γραφειοκρατική διαδικασία, ταιριαστή ενός απρόσωπου και επικριτικού συστήματος, που οδηγεί δυστυχώς σε μερικές πολύ οδυνηρές συνειδητοποιήσεις, και καταφέρνει να πυροδοτήσει ταυτίσεις και βαθιές επιδράσεις.
Πέρα από την ψυχολογία μιας αυτόματα περιθωριοποιημένης νέας γυναίκας, το Ποτέ, σπάνια, μερικές φορές, πάντα αφορά τους μεγαλύτερους ή μικρότερους τρόπους με τους οποίους ο σύγχρονος κόσμος απειλεί και πληγώνει τις γυναίκες. Η απουσία ανδρικών προσώπων λειτουργεί διττά και καθιστά εναργή τη στάση της σκηνοθέτριας. Η πατριαρχία δεν είναι καθόλου αφορμή για ελαφρείς αστεϊσμούς, είναι ένα αδυσώπητο σύστημα που καταπιέζει, περιορίζει, κακοποιεί.
Και χωρίς να μας εξηγεί πώς προέκυψε η εγκυμοσύνη της Autumn –δεν χρειάζεται άλλωστε-, η Hittman μας δίνει, μέσα από τους λιτούς διαλόγους και μια συνεχή κινηματογραφική ένταση, την κανονικοποίηση ενός φάσματος παραβιαστικών και απειλητικών συμπεριφορών, εντός του οποίου κορίτσια και γυναίκες καλούνται να υπάρξουν. Μια πιο διεισδυτική ματιά στο πώς οι κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές δομές ενός συστήματος τους στερούν την ασφάλεια, φυσική και πνευματική, που αξίζουν.
Η σκηνοθέτρια δήλωσε πως η ιδέα προέκυψε όταν πληροφορήθηκε για τον θάνατο μιας γυναίκας που δεν της επετράπη να προχωρήσει σε μια αναγκαία για την ζωή της έκτρωση. Αυτό την παρακίνησε να αναζητήσει πληροφορίες για το θέμα, για τα ταξίδια γυναικών σε άλλες χώρες προκειμένου να κάνουν την επέμβαση, η τόλμη των οποίων την εντυπωσίασε. Πού θα χρειαζόταν να φτάσει; Πόσο μακριά θα έπρεπε να ταξιδέψει για να σώσει τη ζωή της; διερωτάται η Hittman.
Στο ταξίδι της Autumn προς μια νόμιμη άμβλωση, ο βασικός ανταγωνιστής είναι η σύγχρονη πραγματικότητα, και τα αόρατα, άκαμπτα εμπόδια που θέτει. Η υπερπήδησή τους από τις δύο πρωταγωνίστριες είναι μια γενναία πράξη, θυμίζοντάς μας ωστόσο το σύνθημα Στον δρόμο για το σπίτι, θέλουμε να νιώθουμε ασφαλείς, όχι γενναίες.
Η Eliza Hittman οπτικοποιεί με ακρίβεια, λιτά, αλλά πολύ δυναμικά τη συνεχή πρόκληση της ασφάλειας και τη ψυχολογική δυσφορία των ηρωίδων της, και η ταινία αποτελεί μια ρεαλιστική, επίκαιρη, αναγκαία απεικόνιση της γυναικείας εμπειρίας σ’ έναν κόσμο που διαρκώς την αμφισβητεί.
Δείτε εδώ το trailer
Συγγραφέας: Ανδρομάχη Σδούκου, Ψυχολόγος με εκπαίδευση στις Μεταμοντέρνες Προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία καθώς και στην Συστημική σκέψη και προσέγγιση
