Καθ’ όλη τη διάρκεια της εξελικτικής πορείας της επιστήμης της Ψυχολογίας έχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες για την προσωπικότητα. Κάποιες από αυτές, όπως οι «Θεωρίες ιεράρχησης αναγκών», αρχικά, απέκτησαν αρκετούς υποστηρικτές, αλλά στη συνέχεια έγιναν λιγότερο δημοφιλείς.
Ωστόσο, η επεξηγηματική οπτική τους σε ορισμένα θεμελιακά ερωτήματα, αναδεικνύουν την κλασσική και διαχρονική αξία τους, επαναφέροντας την ανάγκη να τις συσχετίσουμε με το σύγχρονο πεδίο της Ψυχολογίας.
Οι Θεωρίες ιεράρχησης αναγκών βασίζονται «στην υπόθεση ότι στη διαδικασία ικανοποίησης των ανθρώπινων αναγκών του, το άτομο δίνει σχήμα και νόημα στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς του, σχηματίζοντας έτσι το περίγραμμα της προσωπικότητάς του» (Πιπερόπουλος, 1999). Οι πιο γνωστές Θεωρίες ιεράρχησης αναγκών είναι του Abraham Maslow και του Henry Murray.
Σύμφωνα με θεωρία του Αμερικανού Ψυχολόγου Maslow (1908-1970), υπάρχουν πέντε επίπεδα αναγκών, τα οποία συχνά απεικονίζονται σε μια πολυεπίπεδη πυραμίδα. Στη βάση της πυραμίδας βρίσκονται οι σωματικές – φυσικές ανάγκες (πείνα, δίψα, ύπνος), στο δεύτερο επίπεδο βρίσκονται οι ανάγκες ασφάλειας (στέγαση, ασφάλεια, ακεραιότητα), στο τρίτο επίπεδο βρίσκονται οι κοινωνικές ανάγκες (στοργή, φροντίδα, αγάπη), στο τέταρτο επίπεδο βρίσκονται οι ανάγκες του εγώ (αποδοχή, αναγνώριση, πρόοδο) και στο ανώτατο επίπεδο βρίσκεται η αυτοπραγμάτωση – αυτοολοκλήρωση, με την έννοια της κατανόησης των νοημάτων της ζωής (self actualization).
Διαβάστε σχετικά: Καταρρίπτοντας την ιεραρχία του Μάσλοου: Γιατί η αυτοπραγμάτωση είναι αδύνατη
Ουσιαστικά, ο Maslow υποστήριζε ότι ο άνθρωπος πρέπει να ικανοποιεί μια ανάγκη σε έναν ελάχιστο βαθμό, πριν ασχοληθεί με τις ανάγκες που υπάρχουν σε ανώτερο επίπεδο, χωρίς να εννοείται ότι μια ανάγκη μπορεί να ικανοποιηθεί πλήρως. Η άνοδος στην πυραμίδα αναγκών πραγματοποιείται βήμα – βήμα, από τα χαμηλότερα επίπεδα στα υψηλότερα επίπεδα.
Ο Murray (1893 - 1988) ανέπτυξε μια περισσότερο σύνθετη θεωρία βάσει συγκεκριμένων αναγκών, κινήτρων και πιέσεων, που λειτουργούν ως πηγή της ατομικής συμπεριφοράς και της διαμόρφωσης προσωπικότητας. Κατέληξε σε 20 θεμελιώδεις ανάγκες, από τις οποίες κάποιες είναι ενδογενείς, όπως είναι για παράδειγμα η ανάγκη για ασφάλεια, παιχνίδι, ευχαρίστηση και κάποιες εξωγενείς, όπως είναι οι άσχημες καιρικές συνθήκες (Πιπερόπουλος, 1999). Η θεωρία του Murray έμεινε γνωστή ως η θεωρία της επίτευξης, καθώς ήταν ο πρώτος που μίλησε για το κίνητρο της επίτευξης, το 1938.
Οι Θεωρίες ιεράρχησης αναγκών δέχτηκαν έντονη κριτική κυρίως, επειδή δεν έλαβαν υπόψη την αλληλεξάρτηση μεταξύ των αναγκών, όπως επίσης και επειδή παρουσιάστηκαν πολλές εξαιρέσεις στα απλουστευμένα μοτίβα και κανόνες που έθεσαν.
Ωστόσο, ήταν οι πρώτες θεωρίες, επηρεασμένες από την άνθιση της Υπαρξιακής Φιλοσοφίας εκείνης της εποχής, που έδωσαν έμφαση στη σημασία της παρακίνησης και ασχολήθηκαν με το πλήθος των ανθρώπινων αναγκών και την αναγκαιότητα κάλυψής τους. Ακόμη, η ιδιαίτερη συμβολή τους έγκειται στο ότι έγινε σαφές, ότι ο άνθρωπος χρειάζεται πάνω από όλα ένα καλό βιοτικό επίπεδο, φωτίζοντας έτσι την κοινωνικοπολιτική διάσταση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Βιβλιογραφία:
- Πιπερόπουλος, Γ. (1999). Εφαρμοσμένη Ψυχολογία, 6η έκδοση, σελ. 106-108. Εκδόσεις Ζυγός, Θεσσαλονίκη.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
