Η χρήση των κοινωνικών δικτύων με σκοπό να πάρουμε «like», ακολουθεί ένα μοτίβο μάθησης με ανταμοιβή, όπως όταν ένα ζώο εκπαιδεύεται να αναζητά ανταμοιβές τροφής.
Ο τρόπος που χρησιμοποιούμε τα κοινωνικά δίκτυα, και συγκεκριμένα οι προσπάθειές μας να αποκομίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα like, ακολουθεί ένα μοτίβο εκμάθησης με ανταμοιβή, σύμφωνα με τα συμπεράσματα μιας νέας μελέτης από μια διεθνή ομάδα επιστημόνων. Τα ευρήματά της, που παρουσιάζονται στο περιοδικό Nature Communications, αποκαλύπτουν παραλληλισμούς με τη συμπεριφορά των ζώων, όπως τα ποντίκια, στην αναζήτηση τροφής ως επιβράβευσης.
Όπως εξηγεί ο Ντέιβιντ Αμόντιο, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ και ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης: Αυτά τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν ότι η ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα ακολουθεί βασικές αρχές της ανταμοιβής εκμάθησης που ισχύουν σε όλα τα είδη. Αυτά τα ευρήματα μπορεί να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τους λόγους που τα κοινωνικά μέσα κυριαρχούν στην καθημερινή ζωή πολλών ανθρώπων και να προσφέρουν στοιχεία, που δανειστήκαμε από τις έρευνες για την ανταμοιβή εκμάθησης και τον εθισμό, για το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η προβληματική διαδικτυακή ενασχόληση.
Κατά τη διάρκεια του 2020, περισσότερα από τέσσερα δισεκατομμύρια άνθρωποι πέρασαν αρκετές ώρες την ημέρα σε πλατφόρμες όπως το Instagram, το Facebook, το Twitter και άλλες πιο εξειδικευμένες ιστοσελίδες.
Αυτή η εκτεταμένη ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα έχει παρομοιαστεί από πολλούς με εθισμό, όπου οι άνθρωποι προτιμούν την επιδίωξη θετικής κοινωνικής ανατροφοδότησης στο διαδίκτυο, όπως τα like, αντί για την άμεση κοινωνική αλληλεπίδραση, ή ακόμη και την ικανοποίηση βασικών αναγκών όπως το φαγητό και το ποτό.
Ενώ η χρήση των κοινωνικών μέσων έχει μελετηθεί εκτεταμένα, οι λόγοι που οδηγούν τους ανθρώπους να ασχολούνται, μερικές φορές εμμονικά, με άλλους στα κοινωνικά μέσα είναι λιγότερο σαφείς.
Διαβάστε σχετικά: “Social Media” ή Μέσα Κοινωνικής δικτύωσης: Η νέα μορφή εθισμού;
Προκειμένου να μελετήσει αυτά τα κίνητρα, η έρευνα του Nature Communications, η οποία περιλαμβάνει επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης και το Σουηδικό Ινστιτούτο Karolinska, εξέτασε άμεσα, για πρώτη φορά, αν η χρήση των κοινωνικών μέσων μπορεί να εξηγηθεί με βάση τον τρόπο που το μυαλό μας επεξεργάζεται και μαθαίνει από τις ανταμοιβές.
Προς αυτή την κατεύθυνση, οι ερευνητές ανέλυσαν πάνω από ένα εκατομμύριο αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα, από περισσότερους από 4.000 χρήστες στο Instagram και άλλες ιστοσελίδες. Ανακάλυψαν ότι οι άνθρωποι κατανέμουν χρονικά τις αναρτήσεις τους ώστε να μεγιστοποιούν τα like που λαμβάνουν κατά μέσο όρο: κάνουν πιο συχνές αναρτήσεις όταν έχουν πολλά like και πιο αραιές όταν έχουν λιγότερα.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν υπολογιστικά μοντέλα για να αποκαλύψουν ότι αυτό το μοτίβο ακολουθεί γνωστούς μηχανισμούς ανταμοιβής εκμάθησης, μια καθιερωμένη ψυχολογική αρχή που υποστηρίζει ότι η συμπεριφορά μπορεί να καθοδηγείται και να ενισχύεται από ανταμοιβές.
Πιο συγκεκριμένα, η ανάλυσή τους έδειξε ότι η ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα, καθοδηγείται από παρόμοιες αρχές που οδηγούν τα ζώα, όπως τα ποντίκια, να μεγιστοποιήσουν τις ανταμοιβές σε φαγητό σαν το Κουτί του Skinner – ένα κοινώς χρησιμοποιούμενο εργαλείο στο οποίο τα ζώα, τοποθετημένα σε περιορισμένο χώρο, αποκτούν πρόσβαση στο φαγητό εκτελώντας συγκεκριμένες ενέργειες (π.χ. πιέζοντας έναν συγκεκριμένο μοχλό).
Ακολούθως, οι επιστήμονες τεκμηρίωσαν αυτά τα αποτελέσματα με ένα διαδικτυακό πείραμα, κατά το οποίο οι συμμετέχοντες μπορούσαν να αναρτήσουν αστείες εικόνες με φράσεις ή «meme» και να δεχτούν like ως ανατροφοδότηση σε μια πλατφόρμα σαν το Instagram. Συμφωνώντας με την ποσοτική ανάλυση της μελέτης, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι άνθρωποι αναρτούσαν συχνότερα όταν λάμβαναν περισσότερα like, κατά μέσο όρο.
Όπως δήλωσε ο επικεφαλής της μελέτης Μπγιορν Λίνστρομ του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ: Τα ευρήματά μας μπορούν να βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση των λόγων που τα κοινωνικά μέσα κυριαρχούν στην καθημερινή ζωή τόσων πολλών ανθρώπων, και μπορούν επίσης να προσφέρουν στοιχεία για την εξεύρεση τρόπων αντιμετώπισης της υπερβολικής διαδικτυακής δραστηριότητας.
Έρευνα: “A computational reward learning account of social media engagement”, by Björn Lindström, Martin Bellander, David T. Schultner, Allen Chang, Philippe N. Tobler & David M. Amodio. NatureCommunications
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
