Σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Psychological Science, ένα περιοδικό του Συλλόγου Ψυχολογικής Επιστήμης, όταν πρόκειται για την ανίχνευση της εξαπάτησης, οι ασυνείδητες συσχετίσεις που κάνει κανείς μπορεί να είναι πιο ακριβής από τις συνειδητές σκέψεις, στην ανίχνευση αυτών που λένε την αλήθεια και αυτών που λένε ψέματα.
Τα ευρήματα προτείνουν ότι η συνειδητή επίγνωση ενδέχεται να παρεμποδίζει την ικανότητά του ατόμου να εντοπίζει εάν κάποιος λέει ψέματα, ίσως επειδή έχει την τάση να αναζητεί συμπεριφορές που θεωρεί ότι είναι στερεότυπες σε άτομα που λένε ψέματα, όπως νευρικότητα ή υπεκφυγή της οπτικής επαφής. Οι συμπεριφορές όμως αυτές μπορεί να μην είναι όλες ενδεικτικές ενός αναξιόπιστου ατόμου. «Η έρευνά μας καθοδηγήθηκε από το αινιγματικό αλλά σταθερό εύρημα ότι οι άνθρωποι είναι πολύ κακοί ανιχνευτές ψεύδους, με ακρίβεια μόνο περίπου 54% σε παραδοσιακές εργασίες ανίχνευσης ψεύδους», όπως εξηγεί η ψυχολογική επιστήμονας και συγγραφέας της μελέτης Leanne ten Brinke, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Berkeley's Haas School of Business).
Θεωρεί όπως λέει αυτό καλύτερο από την τύχη, ως εάν οι συμμετέχοντες απλά να έκαναν μια εικασία για το εάν το άτομο έλεγε ψέματα. Και αυτό είναι ένα εύρημα που φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με το γεγονός ότι οι άνθρωποι είναι συνήθως ευαίσθητοι στο πώς αισθάνονται οι άλλοι, στο τι σκέφτονται και πως είναι οι προσωπικότητές τους.
Μαζί με τις συνάδελφους της Dayna Stimson και την Επίκ. Καθηγήτρια Dana Carney του Πανεπιστημίου του Berkeley, η ten Brinke υπέθεσε ότι αυτά τα φαινομενικά παράδοξα ευρήματα θα μπορούσαν εξηγηθούν από ασυνείδητες διαδικασίες:«Ξεκινήσαμε να ελέγξουμε αν ο ασυνείδητος νους θα μπορούσε να εντοπίσει ένα ψεύτη, ακόμα και όταν ο συνειδητός νους αποτύχει», είπε η ten Brinke.
Οι ερευνητές αρχικά έβαλαν 72 συμμετέχοντες να παρακολουθήσουν ένα βίντεο των «υπόπτων» σε μια συνέντευξη που βασίστηκε σε μια μακέτα ενός εγκλήματος. Μερικοί από τους υπόπτους στο βίντεο είχαν όντως κλέψει ένα χαρτονόμισμα των 100 δολαρίων από ένα ράφι, ενώ άλλοι δεν είχαν. Εντούτοις, όλοι οι ύποπτοι είχαν εντολή να πούνε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης ότι δεν είχαν κλέψει τα χρήματα. Με αυτό τον τρόπο, η μια ομάδα υπόπτων θα έπρεπε να λέει ψέματα, ενώ η άλλη ομάδα θα έπρεπε να λέει την αλήθεια.
Όταν οι 72 συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν ποιοι από τους υπόπτους θεωρούσαν ότι έλεγαν ψέματα και ποιοί την αλήθεια, ήταν αρκετά ανακριβείς. Κατάφεραν να ανιχνεύσουν τους ψεύτες κατά 43%, και μόνο το 48% αυτών που έλεγαν την αλήθεια.
Αλλά οι ερευνητές επίσης χρησιμοποίησαν ευρέως χρησιμοποιούμενες συμπεριφορικές δοκιμασίες ελέγχου του χρόνου αντίδρασης (μία εκ των οποίων ονομάζεται Implicit Association Test ή IAT) για να εξετάσει τα πιο ασυνείδητα ένστικτα των συμμετεχόντων προς τους υπόπτους.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες είχαν περισσότερες πιθανότητες να συσχετίσουν ασυνείδητα λέξεις που σχετίζονται με την εξαπάτηση (π.χ. «αναληθής», «ανέντιμη» και «δόλια») με τους υπόπτους οι οποίοι στην πραγματικότητα έλεγαν ψέματα. Παράλληλα, οι συμμετέχοντες είχαν περισσότερες πιθανότητες να συνδέσουν ειλικρινείς λέξεις (π.χ. «ειλικρινής» ή «έγκυρο») με τους υπόπτους που στην πραγματικότητα έλεγαν την αλήθεια.
Ένα δεύτερο πείραμα επιβεβαίωσε τα ευρήματα αυτά, αποδεικνύοντας ότι οι άνθρωποι μπορεί να έχουν κάποια διαίσθηση, εκτός της συνειδητής τους επίγνωσης, που μπορεί να ανιχνεύσει το πότε κάποιος λέει ψέματα.
Όπως λέει η ten Brinke. «Τα αποτελέσματα αυτά παρέχουν μια νέα οπτική, μέσω της οποίας μπορεί κανείς να εξετάσει την κοινωνική αντίληψη και η οποία δείχνει ότι, όσον αφορά τουλάχιστον τον εντοπισμό του ψεύδους, υπάρχουν ασυνείδητες μετρήσεις που μπορούν να προσφέρουν μια πρόσθετη εικόνα και γνώση στις διαπροσωπικές σχέσεις με ακρίβεια».
Πηγή: medicalxpress.com
