Ένα από τα σημαντικότερα ορόσημα στην ιστορία της ψυχολογίας είναι η ίδρυση της ψυχανάλυσης. «Πατέρας» της θεωρείται ο Sigmund Freud, ο οποίος το 1896 χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο ψυχανάλυση, εισάγοντάς έτσι την τεχνική αυτή στον κατά κύριο λόγο συμπεριφορικό τότε κόσμο της ψυχολογίας.
Ο Freud μέσω της τεχνικής της ψυχανάλυσης επιχείρησε να θεραπεύσει τις ψυχικές ασθένειες και να ερμηνεύσει τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τη θεωρία της ψυχανάλυσης, η ψυχοσύνθεση του ανθρώπου αποτελείται από δύο μέρη: το συνειδητό και το ασυνείδητο. Το συνειδητό περιλαμβάνει σκέψεις και πεποιθήσεις για τις οποίες το άτομο έχει επίγνωση. Στο ασυνείδητο αντίθετα βρίσκεται ένα σύμπλεγμα ψυχικών λειτουργιών που συμβαίνουν χωρίς την επίγνωση του ατόμου.
Εξαιτίας της ασυμφωνίας με το συνειδητό ή της διαμάχης με άλλες σκέψεις του ασυνείδητου, το υλικό αυτό παραμένει συνήθως κρυφό, ξεχασμένο ή μη διαθέσιμο στο συνειδητό. Οι ασυνείδητες αυτές διεργασίες μάλιστα μπορεί να επηρεάσουν τη συμπεριφορά ή τη συναισθηματική λειτουργία του ατόμου. Έτσι σκοπός της ψυχανάλυσης είναι να μετατρέψει το ασυνείδητο σε συνειδητό και να επηρεάσει με αυτό τον τρόπο τη συμπεριφορά του ατόμου.
Σημαντικό ρόλο στην ψυχαναλυτική θεωρία διαδραματίζουν εξίσου και οι εξής έννοιες:
Οι αμυντικοί ψυχικοί μηχανισμοί: Οι αμυντικοί ψυχικοί μηχανισμοί αποτελούν εργαλεία του ασυνείδητου που είναι σχεδιασμένα να αλλάζουν την πραγματικότητα προκειμένου να αποφευχθεί ο πόνος και η δυστυχία. Μερικοί αμυντικοί μηχανισμοί για παράδειγμα είναι η απώθηση– η τάση να ξεχνάει κάποιος τραυματικά γεγονότα- και η προβολή – η τάση να προβάλει κάποιος τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του πάνω σε κάποιον άλλον-.
Το δομικό μοντέλο της προσωπικότητας: Στηριζόμενος στη θεωρία για το ασυνείδητο ο Freud ανέπτυξε την ιδέα πως η προσωπικότητα αποτελείται από τρία μέρη: το «εγώ» («ego»), το «υπερεγώ» («superego») και το «εκείνο» («id»). Το «εγώ» είναι η προσωπικότητα που παρουσιάζεται καθημερινά στον κόσμο, αλλά αποτελεί μόνο ένα μέρος του πραγματικού εαυτού του ατόμου. Το «υπερεγώ» αποτελεί τον ηθικό κώδικα του ατόμου, καθώς εσωτερικεύει τους ηθικούς, κοινωνικούς και πολιτισμικούς κανόνες. Τέλος, το «εκείνο» είναι η πρωτόγονη δομή της προσωπικότητας που υπάρχει από τη γέννηση του ατόμου. Αναζητά συνεχώς την ευχαρίστηση, ενώ οι ασυνείδητες επιθυμίες του συχνά εξηγούν φαινομενικά ανεξήγητες συμπεριφορές.
Διαβάστε σχετικά: Sigmund Freud: ο «πατέρας» της Ψυχολογίας
Τα στάδια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης: Σύμφωνα με τον Freud ιδιαίτερα σημαντική για τη ζωή είναι η σεξουαλική ενέργεια («λίμπιντο»), η απελευθέρωση της οποίας προκαλεί ευχαρίστηση. Διατύπωσε λοιπόν τη θεωρία πως η ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών επέρχεται μέσω πέντε ψυχοσεξουαλικών σταδίων. Κάθε στάδιο αναπαριστά το μέρος του σώματος από το οποίο το παιδί λαμβάνει ευχαρίστηση («ερωτογενείς ζώνες») και μέσα από κάθε στάδιο το παιδί πρέπει να ολοκληρώσει ένα ψυχολογικό έργο. Τα στάδια αυτά είναι το στοματικό, το πρωκτικό, το φαλλικό, το λανθάνων και το γεννητικό.
Στο στοματικό στάδιο (γέννηση έως 1 έτους) η ευχαρίστηση αντλείται από το στόμα και σχετίζεται με συμπεριφορές όπως ο θηλασμός, το δάγκωμα του αντίχειρα κλπ. Στο πρωκτικό στάδιο (1-3 ετών) η σεξουαλική ενέργεια επικεντρώνεται στον πρωκτό και σχετίζεται με την εκπαίδευση για τη χρήση της τουαλέτας και πιο έμμεσα με τη σύγκρουση με την εξουσία.
Στο φαλλικό στάδιο (3-6 ετών) η ευχαρίστηση λαμβάνεται από τα γεννητικά όργανα. Τα παιδιά αρχίζουν να παρατηρούν τις ανατομικές διαφορές μεταξύ των διαφορετικών φύλων, γεγονός που οδηγεί στην ανάπτυξη του γνωστού σε όλους Οιδιπόδειου συμπλέγματος (το παιδί διακατέχεται από ερωτικές επιθυμίες για τη μητέρα και θεωρεί τον πατέρα του ως εμπόδιο για την απόκτηση της).
Στο λανθάνων στάδιο (6 ετών-εφηβεία) οι περισσότερες σεξουαλικές ορμές απωθούνται και μετουσιώνονται σε επιθυμία για ενασχόληση με το σχολείο, με χόμπι και φίλους. Τέλος το γεννητικό στάδιο (εφηβεία-ενηλικίωση) είναι η περίοδος του σεξουαλικού πειραματισμού και δημιουργίας ερωτικών σχέσεων. Η αποτυχία κάποιου να ολοκληρώσει κάποιο από τα στάδια μπορεί να οδηγήσει στο μέλλον σε ψυχολογικά προβλήματα σχετικά με το στάδιο αυτό.
Η ερμηνεία των ονείρων: Ο Freud υποστήριζε πως από τα όνειρα μπορούν να αντληθούν πληροφορίες για την ψυχολογία και την προσωπικότητα ενός ατόμου, ενώ πίστευε πως αυτά συχνά λειτουργούν ως τρόπο εκπλήρωσης ασυνείδητων επιθυμιών. Το 1899 μάλιστα εκδόθηκε ένα από τα σημαντικότερα έργα του με τίτλο «Η Ερμηνεία των Ονείρων» με θέμα τη διερεύνηση του ονείρου ως εκπλήρωση μίας επιθυμίας.
Καταληκτικά, αξίζει να αναφερθεί πως οι θεωρίες του Freud αποτέλεσαν αντικείμενο σκεπτικισμού και κατακρίθηκαν από πολλούς μελετητές. Ωστόσο δεν παύουν να αποτελούν πρωτοποριακές ιδέες σχετικά με τη φύση, τις λειτουργίες και τις δυνατότητες του ανθρώπινου μυαλού, οι οποίες επηρέασαν όχι μόνο την επιστήμη της ψυχολογίας, αλλά και το δυτικό πολιτισμό γενικότερα.
Βιβλιογραφία:
- S, S. (2021, April 20). 10 Key Moments in the History of Psychology. Online Psychology Degrees. https://www.online-psychology-degrees.org/study/key-moments-history-psychology/
- Burton, E. S. (2015). Sigmund Freud | Institute of Psychoanalysis. British Psychoanalytical Society. https://psychoanalysis.org.uk/our-authors-and-theorists/sigmund-freud
- Mcleod, S. (2018, April 5). What are the most interesting ideas of Sigmund Freud? https://www.simplypsychology.org/Sigmund-Freud.html
- Wikipedia contributors. (2020, December 11). Freud’s psychoanalytic theories. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved from https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Freud%27s_psychoanalytic_theories&oldid=993631504
- Cherry, K. (2020a, March 27). Sigmund Freud’s Psychoanalytic Theories in Psychology. Verywell Mind. https://www.verywellmind.com/freudian-theory-2795845
Απόδοση: Μορφιάδου Βασιλική – Ψυχολόγος
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
