Η σχέση των εφήβων με την τεχνολογία και πιο συγκεκριμένα με τα social media και το διαδίκτυο, είναι ένα θέμα που απασχολεί όλο και πιο συχνά τους ίδιους τους νέους αλλά και τους γονείς/ κηδεμόνες τους.
Καθημερινές κοινωνικές πρακτικές, όπως το μοίρασμα των πληροφοριών, το φλερτ, τα αστεία, η κοινωνικοποίηση ή απλά το να κάνει κανείς παρέα με άλλους, συμβαίνουν διαδικτυακά, σε ένα πλαίσιο που θεωρείται μη ελεγχόμενο από τους ενήλικες (Boyd, 2008), πόσο μάλλον από τους εφήβους.
Οι ερευνητές κάνουν συχνά λόγο για τα αρνητικά αποτελέσματα στην ψυχική υγεία των εφήβων, που μπορεί να παρουσιαστούν από την παρατεταμένη χρήση των smartphones, η οποία συνδέεται με τον εθισμό στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ειδικά όταν συνδέεται με τον φόβο απώλειας της online επικοινωνίας και της κοινωνικής συνδεσιμότητας.
Σε μια πρόσφατη Καναδική έρευνα, εξετάστηκαν οι αντιλήψεις και οι εμπειρίες των εφήβων, σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το διαδίκτυο επηρεάζει τη ζωή τους και βρέθηκε ότι ένα κεντρικό θέμα που επηρεάζει τον φαινομενικό «εθισμό» τους, είναι αυτό της κοινωνικής σύγκρισης και έγκρισης.
Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται να υπάρχει η επιθυμία να μείνουν συνεχώς συνδεδεμένοι για να μαθαίνουν τι κάνουν οι άλλοι και επισημαίνεται ότι οι έφηβοι επηρεάζονται και από τη συμπεριφορά των ενηλίκων ως προς τη χρήση της τεχνολογίας (Adorjan & Ricciardelli, 2021), με την έννοια ότι τείνουν να τους μιμούνται στο πως χρησιμοποιούν την τεχνολογία, όπως για παράδειγμα αν αφιερώνουν πολύ ή λίγο χρόνο στα social media.
Όπως ήταν ήδη γνωστό από προηγούμενες μελέτες, η κοινωνική σύγκριση, η ανησυχία για τη φήμη, και ο σχηματισμός ταυτότητας, αποτελούν μακροχρόνια χαρακτηριστικά της εφηβείας (Lerner & Steinberg, 2009). Είναι επίσης ευρέως γνωστό ότι κατά τη διάρκεια της εφηβείας, παρουσιάζεται εντονότερη η ικανότητα για σύνθετη και κριτική σκέψη και επομένως παρουσιάζεται και εντονότερα το στοιχείο της αμφισβήτησης των ηθικών και κοινωνικών ιδανικών των ενηλίκων.
Στο στάδιο αυτό, ο έφηβος νιώθει έντονη θλίψη, σύγχυση, εσωστρέφεια και απευθύνεται στο επόμενο διαθέσιμο περιβάλλον, τους φίλους και την παρέα του. Και στο σημείο αυτό εμφανίζεται το εξής παράδοξο: ενώ με τους γονείς έχουν έντονα κριτική διάθεση, με την παρέα, τείνουν να εμφανίζουν μια αρκετά «συμβιβαστική» άποψη, μιμούμενοι τη συμπεριφορά και «τα θέλω» της παρέας.
Εκείνο όμως που ουσιαστικά αλλάζει στη σύγχρονη εποχή, και ειδικά στην εποχή της πανδημίας, είναι ότι τα παραπάνω χαρακτηριστικά, καλλιεργούνται όλο και περισσότερο μέσω των διαδικτυακών επικοινωνιών και όλο και λιγότερο μέσω των «ζωντανών» επικοινωνιών.
Οι έφηβοι ξοδεύουν περισσότερο χρόνο από ποτέ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γεγονός που κατά τη διάρκεια της πανδημίας ενίσχυσε το κοινωνικό δίλημμα για το αν τα social media τελικά βοηθούν ή βλάπτουν τους εφήβους.
Διαβάστε σχετικά: “Social Media” ή Μέσα Κοινωνικής δικτύωσης: Η νέα μορφή εθισμού;
Από την μία, υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που υποστηρίζουν πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φάνηκαν ιδιαίτερα χρήσιμα εν μέσω φυσικών πρακτικών απόστασης, καθώς δεν σταμάτησαν να επικοινωνούν με τους φίλους ή με απομακρυσμένα μέλη της οικογένειας και να εκφράζουν τις απόψεις ή τη δημιουργικότητά τους. Από την άλλη, βρέθηκε ότι επηρεάζουν αρνητικά την αίσθηση ασφάλειας των εφήβων, την αυτοεκτίμησή τους, την εικόνα που έχουν για το σώμα τους, τη διάθεση, το άγχος και τον ύπνο τους (Hamilton et al., 2020).
Όπως τονίζεται στην παραπάνω έρευνα, δεν εξυπηρετεί σε τίποτα η ετικετοποίηση της συμπεριφοράς των εφήβων ως «διαδικτυακός εθισμός» (internet addiction), καθώς κάτι τέτοιο εγκυμονεί πιθανές αρνητικές επιπτώσεις, ακόμη και αν ο χαρακτηρισμός αυτός δίνεται συχνά με χιούμορ (Hamilton et al., 2020).
Ενδεχομένως, ο όρος να υποδηλώνει μια στάση μη εμπιστοσύνης απέναντι στους εφήβους και να υποτιμά, τόσο την κριτική τους σκέψη, όσο και την επιρροή των επιθετικών στρατηγικών των νέων τεχνολογιών. Επιπροσθέτως, το ζήτημα δεν είναι να δοθεί μια πολωμένη και υπεραπλουστευμένη ερμηνεία, κατά την οποία η τεχνολογία είναι εντελώς θετική ή εντελώς αρνητική, καθώς το φαινόμενο έχει πολλές διαστάσεις και ακόμη διερευνάται.
Εκείνο που εξακολουθεί να χρήζει της αμέριστης προσοχής μας είναι, ότι οι έφηβοι είναι ευαίσθητοι με έναν πολύ μοναδικό τρόπο, κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης αναπτυξιακής περιόδου.
Καθώς συντελούνται απότομες βιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές, είναι πολύ σημαντικό η οικογένεια (γονείς, κηδεμόνες, συγγενείς), η ευρύτερη κοινότητα (εκπαιδευτικοί, ψυχολόγοι, φροντιστές), αλλά και οι ίδιοι οι έφηβοι, να κατανοήσουν τον τρόπο επιρροής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους, είτε αφορά θετικές είτε αφορά αρνητικές συνέπειες, έτσι ώστε να χρησιμοποιούν τα social media συνειδητοποιημένα, στοχεύοντας στη σωστή διαχείριση των επιπτώσεών τους.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι ο γενικός κανόνας μετά την ψήφιση του GDRP (ΓΚΠΔ- Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Δεδομένων), προβλέπει «απαίτηση γονικής συναίνεσης για τη χρήση κοινωνικών δικτύων από όλους τους νέους ηλικίας κάτω των 16 ετών» (www.lawspot.gr).
Βιβλιογραφικές Πηγές:
- https://www.lawspot.gr/gdpr/social-media-kai-gdpr
- Adorjan, M., & Ricciardelli, R. (2021). Smartphone and social media addiction: Exploring the perceptions and experiences of Canadian teenagers. Canadian Review of Sociology/Revue canadienne de sociologie, 58(1), 45-64.
- Boyd, D. M. (2008). Taken out of context: American teen sociality in networked publics. (Ph.D.). University of California, Berkeley.
- Lerner, R. & Steinberg, L. (Eds.) (2009) Handbook of adolescent psychology, volume 1: individual bases of adolescent development. Hoboken, New Jersey: John Wiley and Sons.
- Hamilton, J. L., Nesi, J., & Choukas-Bradley, S. (2020). Teens and social media during the COVID-19 pandemic: Staying socially connected while physically distant.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
