Όταν μιλάμε για ελπίδα χωρίς να αναγνωρίζουμε την απώλεια, τότε ενδεχομένως να μη σεβόμαστε τις συναισθηματικές αντιδράσεις των θεραπευόμενων.
Φαίνεται απίστευτο ότι έχει περάσει ένας χρόνος από τότε που οι άνθρωποι, για πρώτη φορά, αγωνίζονταν να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους για τα χαμένα πάρτι, τις αποφοιτήσεις, τα ταξίδια και τους γάμους που δεν έγιναν. Τα άσχημα συναισθήματα ήταν αναμενόμενα κατά της διάρκεια της καραντίνας.
Αλλά τώρα, καθώς δεν έγινε κάποιο συναρπαστικό μεγάλο άνοιγμα αλλά, αντίθετα, μια βασανιστικά αργή αποκατάσταση της κανονικής ζωής, οι άνθρωποι βιώνουν αρνητικές διαθέσεις που δεν είναι σε θέση να τις κατανοήσουν πλήρως. Πολλοί από τους θεραπευόμενους ρωτούν Γιατί νιώθω τόσο απογοητευμένος όταν διαφαίνεται ένα τέλος σε όλο αυτό;.
Τους επισημαίνω ότι, ενώ πράγματι αχνοφαίνεται ένα τέλος, περνάμε πάλι τους ημερολογιακούς δείκτες που μας θυμίζουν τις πρώτες μέρες του λοκντάουν και τις απώλειες που είχαμε. Αυτό σημαίνει ότι, παράλληλα με τις ελπίδες μας για ανάκαμψη, υπάρχουν «επετειακές» συναισθηματικές αντιδράσεις – επανεμφάνιση θλίψης γύρω από τις επετείους των απωλειών.
Η ισχύς της απογοήτευσης
Είμαι ένας θεραπευτής που εστιάζει στο να βοηθά τους θεραπευόμενους να γίνουν πιο ανθεκτικοί και λιγότερο ανήσυχοι ή καταθλιπτικοί, δημιουργώντας θετικές στάσεις σχετικά με τη μετάβαση από την παρούσα κατάσταση και την ανάπτυξη αισιόδοξων συναισθημάτων. Με τον καιρό, ωστόσο, έμαθα ότι υπάρχουν στιγμές που η αισιοδοξία δεν είναι η σωστή προσέγγιση – και αυτό ισχύει όταν μιλάω με θεραπευόμενους για επετείους απωλειών.
Είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπίζουμε τις απογοητεύσεις των θεραπευόμενων ως ισχυρές, πριν αυτές ξεπεραστούν. Αντιλαμβάνομαι ότι πολλοί άνθρωποι (συμπεριλαμβανομένων των θεραπευτών) έχουν την επιθυμία να πουν σε ένα απογοητευμένο άτομο να αποκτήσει ελπίδα. Όταν μιλάμε για ελπίδα χωρίς να αναγνωρίζουμε την απώλεια, τότε ενδεχομένως να μη σεβόμαστε τις συναισθηματικές αντιδράσεις των θεραπευόμενων.
Αν τα συναισθήματα απογοήτευσης εκτιναχτούν, καθώς οι θεραπευόμενοι προσπαθούν να μην αισθανθούν ή να μην εκφράσουν αυτολύπηση ή απογοήτευση, αυτό μπορεί να αποκτήσει τεράστια σημασία για το μέλλον τους και να γίνει ανεπανόρθωτη απώλεια. Είναι πιθανό, καθώς εργαζόμαστε σε τέτοιες καταστάσεις με τους θεραπευόμενους, οι δικές μας, μη επεξεργασμένες, απώλειες να μεγεθύνονται. Αν μπορούμε να εντοπίσουμε αυτά τα συναισθήματα, θα ωφελήσει εμάς και τους θεραπευόμενους να αναγνωρίσουμε και τη δική μας θλίψη.
Η ενοχή της απογοήτευσης
Όταν ζητάω από τους θεραπευόμενους να μιλήσουν για το τι έχουν χάσει, προτείνω να μου πουν επίσης για τα συναισθήματα που τους προκαλούν οι απώλειες. Μέρος αυτής της διαδικασίας είναι το να μάθουν να αναστέλλουν την κρίση των συναισθημάτων τους. Αν οι άνθρωποι δεν έχουν την ευκαιρία να νιώσουν θυμό, ενοχές, πικρία και απελπισία χωρίς κρίση, θα δυσκολευτούν τελικά να ξεπεράσουν την απογοήτευσή τους.
Αν οι θεραπευτές λαμβάνουμε την απογοήτευση στα σοβαρά, χωρίς να τη χαρακτηρίζουμε ως κατάθλιψη, προσφέρουμε στους θεραπευόμενους την προοπτική ότι οι απώλειές τους είναι και σημαντικές και διαχειρίσιμες.
Διαβάστε σχετικά: Απώλεια: Αποχωρισμός και Αναγέννηση
Επανεξετάζοντας την απώλεια
Αν οι θεραπευόμενοι έχουν χάσει σημαντικά γεγονότα, όπως γάμους και γιορτές, δεν υπέστησαν απλώς μια απώλεια, αλλά την απώλεια ενός «τέλειου». Καθώς πλησιάζει η επέτειος αυτής της απώλειας, θρηνούν το τέλειο γεγονός που δεν έζησαν. Για να βοηθήσω τους θεραπευόμενους να συνειδητοποιήσουν το παρατεταμένο πένθος τους, θα μπορούσα να συνοψίσω εν συντομία την απώλεια, ειδικά αν η απογοήτευσή τους εμφανίζεται γύρω από την επέτειο.
Θέλω οι θεραπευόμενοι να νιώθουν ότι έχουν την δυνατότητα να είναι τόσο λυπημένοι. Θα ακούσω όλα όσα ήλπιζαν ότι θα ήταν η εμπειρία τους, θα θρηνήσω μαζί τους για όλη τη φαντασίωσή τους. Στην πρώτη επέτειο της απώλειας, θα τους ενθαρρύνω να γράψουν γι’ αυτό, ώστε μαζί να μπορέσουμε να φανταστούμε καλύτερα τι έχασαν. Στη συνέχεια, θα τους ρωτήσω ευγενικά αν πιστεύουν πραγματικά ότι θα ήταν τόσο τέλειο όσο το ονειρεύονταν.
Και, τώρα, τι γίνεται;
Εκδηλώσεις όπως η αποφοίτηση, οι γάμοι και τα πάρτι, είναι όλα τελετουργικά γεγονότα που μας επιτρέπουν να κοιτάξουμε πίσω και να δούμε πώς φτάσαμε εδώ, πού βρισκόμαστε και τι κάνουμε από εδώ και πέρα. Είναι καλό οι θεραπευόμενοι να αναγνωρίζουν ότι η απογοήτευση για ένα χαμένο γεγονός είναι σημαντική.
Αυτή η κατανόηση τους επιτρέπει να διακρίνουν μεταξύ της κατάστασης πένθους και της πλήρους κατάθλιψης. Μόλις ένας θεραπευόμενος μπορέσει να χαρακτηρίσει την απώλειά του ως απογοήτευση, είναι η στιγμή να σκεφτεί ότι δεν έχασε τη ζωή πριν ή μετά το συμβάν. Για να αντεπεξέλθουν, μπορούν να αναλογιστούν την ιστορία της ζωής τους και τι προσδοκούν για το μέλλον.
Συχνά προτείνω επίσης κάποιο είδος καλλιτεχνικής έκφρασης, ανάλογα με τα ταλέντα ή τα ενδιαφέροντά τους, η οποία συνδέει το ιδανικό αυτού που χάθηκε με το τι είδους μετάβαση σηματοδότησε.
«Πού θα ήσουν σήμερα αν είχες κάνει αυτό που ήθελες;»
Καθώς οι θεραπευόμενοι ξεπερνούν τις απογοητεύσεις τους, μπορεί να αναγνωρίσουν ότι βρίσκονται ακριβώς στο σημείο που θα ήταν αν δεν είχε συμβεί η απώλεια της εμπειρίας. Αυτό που τους λείπει δεν είναι η ζωή τους, αλλά η ανάμνηση μιας υπέροχης εμπειρίας.
Η συνειδητή επίγνωση για να παραμείνουν στο παρόν μπορεί να βοηθήσει στην εδραίωση αυτής της κατανόησης. Θα μπορούσατε να ρωτήσετε Τι είναι καλό στη ζωή σου σήμερα; Αυτό άλλαξε, με κάποιο τρόπο, όταν έχασες την εμπειρία;. Στη συνέχεια, εστιάστε σε έναν τρόπο με τον οποίο θα γιορτάσουν αυτό που είναι σήμερα.
Με την εμπειρία της πανδημίας, οι προσωπικές μας απώλειες θα έρθουν στο επίκεντρο. Αν δεν τις επεξεργαστούμε, θα μεγεθύνονται. Ως θεραπευτές, μπορούμε να είμαστε σε επιφυλακή για συμπτώματα επετειακών αντιδράσεων των θεραπευόμενων και να τους βοηθήσουμε να αναγνωρίσουν τι έχουν χάσει και τι μπορούν ακόμα να μοιραστούν με τους φίλους και την οικογένειά τους.
Απόδοση: Mαρίλια Γιακουμή, Φιλόλογος – ειδική παιδαγωγός
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
