Περίπου το 1% του πληθυσμού πάσχει από αγοραφοβία, με τις γυναίκες να σημειώνουν μεγαλύτερα ποσοστά από τους άντρες.
Η Ναόμι, 26 ετών, επισκέφθηκε έναν θεραπευτή με προτροπή της μητέρας της. Πριν από 7 μήνες, έπαθε κρίση πανικού, αφού είχε πέσει θύμα ληστείας εντός του τραίνου. Από τότε δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το τραίνο και τρομοκρατείται όταν χρειάζεται να βγει έξω, βιώνοντας υψηλό άγχος στην σκέψη ότι θα ξαναπέσει θύμα ληστείας ή θα νιώσει αδιαθεσία σε κάποιο εξωτερικό μέρος.
Εξαιτίας λοιπόν αυτού του φόβου, η Ναόμι δεν μπορεί να μπει στο τραίνο για να πάει στην δουλειά της και αναγκάζεται να ξυπνάει κάθε μέρα 2 ώρες νωρίτερα για να πάει την μητέρα της στην δουλειά της και να δανειστεί το αυτοκίνητό της και επιμένει να την συνοδεύουν έξω η μητέρα ή ο σύντροφός της. Μόνη της βγαίνει όταν είναι απολύτως απαραίτητο και δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά.
Στις συνεδρίες, η Ναόμι μίλησε για τους φόβους της, τον τρόμο και τον πανικό που βίωσε όταν την λήστεψαν. Παράλληλα, μαζί με τον θεραπευτή συζητούσαν πράγματα που θα την βοηθούσαν να αισθάνεται πιο ασφαλής και ικανή να βγει έξω. Αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τα μέσα μαζικής μεταφοράς με την συνοδεία κάποιου κοντινού προσώπου και να πάρει το τραίνο για να έρθει στο γραφείο του θεραπευτή, ήδη από την τέταρτη συνεδρία. Παρά το γεγονός ότι συνέχισε να βιώνει άγχος, συτό δεν ήταν ακινητοποιητικό. Η Ναόμι συνεχίζει τις συνεδρίες με τον θεραπευτη και το άγχος της μειώνεται σταδιακά.
Η αγοραφοβία ανήκει στην κατηγορία των αγχωδών διαταραχών και ορίζεται ως ο έντονος φόβος παραμονής σε μεγάλα, ανοίκεια, πολυσύχναστα μέρη, όπου η διαφυγή είναι δύσκολη. Η φοβία αυτή συνδέεται με την εμφάνιση έντονου άγχους και κρίσεων πανικού. Η σοβαρότητα της διαταραχής ποικίλει.
Πιο συγκεκριμένα, σε περιπτώσεις μέτριας σοβαρότητας, το άτομο μπορεί να εμφανίσει κρίση πανικού αν δεν μπορεί να βρει τρόπο να διαφύγει ή ένα μέρος για να νιώσει ασφάλεια. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, οι πάσχοντες μπορεί να παραμείνουν κλεισμένοι στο σπίτι τους. Παρ’ όλο που η παραπάνω κατάσταση φαντάζει παράλογη, ένα άτομο με αγοραφοβία έχει αναπτύξει ισχυρούς φόβους, οι οποίοι μπορεί να αναδυθούν εντός του θεραπευτικού πλαισίου.
Διαβάστε σχετικά: Φοβίες: Πόσο μας δυσκολεύουν, από που πηγάζουν και πως μπορούμε να κάνουμε τη ζωή μας πιο εύκολη;
Ποια είναι η αιτία της αγοραφοβίας;
Περίπου το 1% του πληθυσμού πάσχει από αγοραφοβία, με τις γυναίκες να σημειώνουν μεγαλύτερα ποσοστά από τους άντρες. Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως σε άτομα κάτω της ηλικίας των 35 ετών, με μέση ηλικία έναρξης τα 20 έτη.
Η αγοραφοβία μπορεί να νοηθεί και ως ένα επακόλουθο των κρίσεων πανικού, καθώς τα άτομα με κρίσεις πανικού είναι πιθανό να αναπτύξουν φοβία ότι θα βιώσουν κάποια κρίση σε ένα δημόσιο μέρος χωρίς να μπορούν να διαφύγουν. Ο φόβος αυτός σε συνδυασμό με το αίσθημα ντροπής και την ανικανότητα διαφυγής μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αγοραφοβίας.
Ωστόσο, η αγοραφοβία ως διαταραχή δεν εμφανίζεται πάντα σε συνδυασμό με τις κρίσεις πανικού. Οι παράγοντες που οδηγούν στην εκδήλωσή της διαφέρουν από άτομο σε άτομο, γεγονός που δυσκολεύει τους ερευνητές στην εύρεση των καθολικών αιτιών της. Για παράδειγμα, μερικά άτομα μπορεί να εμφανίσουν την διαταραχή μετά από έκθεση σε κάποιο τραυματικό γεγονός ή η αγοραφοβία να εμφανιστεί στα πλαίσια της διαταραχής μετατραυματικού στρες.
Συμπτώματα
Η αγοραφοβία προσβάλει το ψυχικό, το σωματικό και το γνωστικό τομέα της ανθρώπινης ύπαρξης. Υψηλή αρτηριακή πίεση, πόνοι στην κοιλιακή χώρα κατά την διάρκεια άγχους, δυσκολία στην αναπνοή, ναυτία, μούδιασμα και τσιμπήματα είναι τα πιο συχνά σωματικά συμπτώματα.
Σε γνωστικό επίπεδο, φαίνεται ότι κυριαρχεί σύγχυση και αποδιοργάνωση της σκέψης. Το άτομο με αγοραφοβία μπορεί επίσης να παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα στο σπίτι και να προσκολλάται στους σημαντικούς άλλους. Μπορεί να φοβάται να μείνει μόνο του σε ανοίκεια μέρη, που δεν ξέρει πως να διαφύγει, να φοβάται ότι μπορεί να χάσει τον έλεγχο ή ότι μπορεί να τρελαθεί.
Τέλος, είναι πιθανό να βιώσει αποπροσωποίηση ή αποπραγματοποίηση. Οι πάσχοντες συχνά προσπαθούν σκληρά να αλλάξουν και να προσαρμόσουν την καθημερινότητά τους ώστε να αποφεύγουν πολυσύχναστα μέρη ή καταστάσεις που μπορούν να εγείρουν άγχος και ανησυχία και περίπου το 1/3 των πασχόντων φτάνουν στο σημείο να μην είναι σε θέση να εγκαταλείψουν το σπίτι τους.
Θεραπεία
Εντός του θεραπευτικού πλαισίου, οι πάσχοντες έχουν μια ευκαιρία να μιλήσουν για τους φόβους, τις σκέψεις και τα συναισθήματα που προκαλούν τον πανικό, να ανακαλύψουν τρόπους διαχείρισης και να αποκτήσουν την λειτουργικότητά τους. Μέσω της θεραπείας, οι πάσχοντες μαθαίνουν διαφορετικές διαδικασίες σκέψης και συμπεριφοράς που οδηγούν στην αντιμετώπιση και βελτίωση της κατάστασης.
Η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), καθώς βοηθά άμεσα στην αντικατάσταση των δυσλειτουργικών σκέψεων, την διαχείριση των συμπτωμάτων και των αγχωγών καταστάσεων. Οι πάσχοντες, τελικά, είναι σε θέση να αναγνωρίσουν ότι οι σκέψεις που κάνουν είναι απίθανο να συμβούν στην πραγματικότητα, αλλά έχουν έναν προστατευτικό χαρακτήρα.
Η διαδρομή μέχρι το γραφείο του θεραπευτή αποτελεί μια πρόκληση, αλλά αν αυτό δεν είναι εφικτό να συμβεί, τουλάχιστον τον πρώτο καιρό, ο θεραπευτής καλείται να συναντήσει το άτομο στο μέρος που το κάνει να αισθάνεται ασφάλεια, το οποίο συνήθως είναι το σπίτι του. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και τα μέλη του στενού περιβάλλοντος του πάσχοντα, τα οποία μπορούν να βοήθησουν αποφεύγοντας την επικριτική ή πιεστική συμπεριφορά.
Τέλος, η ανάπτυξη μεθόδων αυτοεξυπηρέτησης, όπως η χαλάρωση, η αποφυγή καταστάσεων που επιφέρουν άγχος, η σωστή διατροφή, ο καλός ύπνος και η σωματική άσκηση μπορούν να αποδειχθούν ιδιαίτερα βοηθητικές στην διαχείριση της αγοραφοβίας.
Διαβάστε σχετικά: Κοινωνική φοβία: η αδυναμία ελέγχου του υπερβολικού φόβου
Διαγνωστικά Κριτήρια
Μια από τις βασικότερες αλλαγές που έγιναν στο DSM5, στο κεφάλαιο των αγχωδών διαταραχών, είναι η κατηγοριοποίηση της αγοραφοβίας ως ξεχωριστή διαγνωστική οντότητα, η οποία δεν συνδυάζεται πια με την διαταραχή κρίσης πανικού, αλλά κωδικοποιείται μόνη της.
Πιο συγκεκριμένα, στο DSM-IV, η αγοραφοβία βρισκόταν κάτω από την διαταραχή πανικού και μπορούσε να λειτουργήσει ως προσδιοριστής. Ωστόσο, στην νέα έκδοση του ταξινομικού συστήματος, αν πληρούνται τα κριτήρια και των δύο διαταραχών θα δοθούν δύο διαγνώσεις.
Για να λάβει το άτομο την διάγνωση της αγοραφοβίας, θα πρέπει να αισθάνεται έντονο φόβο ή άγχος σε τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω:
- Βρίσκεται σε έναν ανοιχτό χώρο
- Βρίσκεται σε έναν δημόσιο κλειστό χώρο
- Περιμένει στην σειρά ή βρίσκεται μέσα σε πλήθος
- Βρίσκεται μόνο του εκτός σπιτιού
- Χρησιμοποιεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς
Ένα άτομο με διάγνωση αγοραφοβίας:
- Βιώνει έντονο άγχος ή φόβο όταν εκτεθεί σε μια από τις παραπάνω καταστάσεις
- Αποφεύγει την κατάσταση που προκαλεί άγχος ή φόβο
- Για να εκτεθεί σε κάποια αγχωγόνο κατάσταση χρειάζεται συνοδεία ή εκτείθεται μόνον αν είναι απολύτως απαραίτητο
- Βιώνει άγχος σε κοινωνικές καταστάσεις
- Η φοβία ή η αποφυγή διαρκεί για διάστημα άνω των 6 μηνών
Σημείωση: οι παραπάνω πληροφορίες έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν διάγνωση. Μην αποπειραθείτε να κάνετε αυτοδιάγνωση, αν νομίζετε ότι έχετε κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα, επισκεφθείτε άμεσα ψυχολόγο ή ψυχίατρο.
Πηγή: goodtherapy.org
Απόδοση: Άννα Αποστολίδου, Κλινικός Ψυχολόγος
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
