Το άγχος είναι το συναίσθημα της έντονης ανησυχίας και νευρικότητας και συνοδεύεται με ενεργοποίηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος απέναντι σε μια απειλητική κατάσταση, που δεν γνωρίζουμε την έκβασή της (Carleton, 2012). Είναι σημαντικό για την επιβίωσή μας, διότι στην υγιή του έκφραση μας κινητοποιεί να αναζητήσουμε λύση σε καταστάσεις που μας προβληματίζουν.
Όταν, όμως, βιώνουμε υψηλά επίπεδα άγχους στο μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητας μας και για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε σίγουρα αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα ζωής μας. Επίσης, αν το άγχος γίνει υπέρμετρο σε σημείο που δεν είναι διαχειρίσιμο πια, τότε ίσως μπορεί να έχουμε κάποια αγχώδη διαταραχή.
O Perls (1964), [ο πατέρας της Gestalt Ψυχοθεραπείας], περιέγραψε το άγχος ως την κατάσταση κατά την οποία απασχολούμαστε με το μέλλον, αφήνοντας το παρόν και τη σιγουριά του. Το άγχος είναι το κενό που δημιουργείται ανάμεσα στο τώρα και το μετά. Μέσα στο κενό αυτό, οι προσδοκίες μας είναι συνυφασμένες με την καταστροφή. Για να αποφύγουμε την καταστροφή αυτή, οδηγούμαστε σε επιλογές που μας προσφέρουν ασφάλεια. Για παράδειγμα, επιζητούμε μία μακροχρόνια εργασία με σταθερό εισόδημα ή κάνουμε ασφάλειες ζωής κ.α.
Οι παραπάνω επιλογές μπορεί να είναι εξαιρετικά λειτουργικές για την επιβίωσή μας, (σωματική, συναισθηματική, νοητική). Τι συμβαίνει, όμως, στην περίπτωση που γίνονται κάτω από υψηλά επίπεδα άγχους; Τότε το άγχος για το μέλλον ίσως μας οδηγεί να παγιδευτούμε μέσα σε μία από τις επιλογές αυτές.
Ο Perls (1964) συμπληρώνει ότι το άγχος μειώνει τη δυνατότητά μας να δούμε το μέλλον ως μια κατάσταση συνυφασμένη με ευκαιρίες και δημιουργικότητα. Ίσως, λοιπόν, προτιμούμε να μένουμε μέσα σε μια κατάσταση που μειώνει το άγχος αλλά ταυτόχρονα μας παγιδεύει σε μια ζωή χωρίς δημιουργικότητα και ευχαρίστηση.
Ακόμη, όταν βιώνουμε άγχος, συχνά δραστηριότητες οι οποίες μπορεί παλιά να μας ευχαριστούσαν, τώρα ντύνονται με έναν μανδύα ανησυχίας και αβεβαιότητας ή επιπλέον δεν μπορούμε να τις ευχαριστηθούμε, διότι η σκέψη μας κατακλύζεται από άγχος για κάποια άλλη κατάσταση (την εργασία μας, την προσωπική μας ζωή ή κάτι άλλο).
Σύμφωνα με τους Polster & Polster (1974), το άγχος προκύπτει από την ανάγκη μας να καταστείλουμε τη διέγερση στο παρόν και η ανάγκη αυτή μπορεί να οδηγήσει σε αποδιοργάνωση και δυσκολία να συγκεντρωθούμε.
Επίσης, το άγχος δημιουργείται όταν βιώνουμε το παρόν ως ίδιο με το μέλλον. Όταν, δηλαδή, δεν μπορούμε να διαφοροποιήσουμε ότι το παρόν είναι διαφορετική κατάσταση από το μέλλον (Polster & Polster, 1974). Η ενέργεια που προκύπτει από τη διέγερση αναλώνεται σε εμμονικές σκέψεις ή σε άλλες ακατάλληλες και μη ρεαλιστικές αντιδράσεις, αντί να διοχετεύεται σε δημιουργική αντιμετώπιση (Serok, 1991).
Όπως, απλά το περιέγραψε ο Perls (1964), το άγχος είναι η διέγερση που βαλτώνει όταν δεν ξέρουμε πώς θα δράσουμε σε μια μελλοντική κατάσταση. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να ανησυχούμε πολύ για την εξέλιξη μιας μελλοντικής κατάστασης και να τριγυρίζουμε στο δωμάτιο, να καπνίζουμε μανιωδώς ή να ασχολούμαστε με οτιδήποτε άλλο αντί να ασχολούμαστε δημιουργικά με την καθεαυτή αντιμετώπιση της κατάστασης.
Αν, για παράδειγμα, έχω κάποια παρουσίαση σε ένα συνέδριο και αγχώνομαι αρκετά για τα σχόλια των ακροατών αν θα είναι θετικά ή αποδοκιμαστικά, τότε δεν γνωρίζω ποιον ρόλο καλούμαι να παίξω.
Έτσι, είναι πιθανό να διοχετεύω την ενέργεια που νιώθω σε καταστάσεις που μειώνουν προσωρινά το άγχος ή να αποδιοργανώνομαι αντί να ψάξω βιβλιογραφία και να γράψω την παρουσίασή μου.
Όσον αφορά το σώμα, η διέγερση γενικά ακολουθείται από δυνατότερη αναπνοή. Όταν βιώνουμε άγχος, η διέγερση καταστέλλεται και η αναπνοή μας διακόπτεται (Perls et al., 1951, όπως αναφέρεται στο Serok, 1991).
Διαβάστε σχετικά: Συμπεριφορές διαιώνισης του Άγχους
Στο δωμάτιο της Gestalt Ψυχοθεραπείας
Ο κύριος στόχος της Gestalt Ψυχοθεραπείας είναι η επίγνωση, η οποία ενέχει τη γνώση του εαυτού, τη γνώση του περιβάλλοντος, την αυτοαποδοχή, την ευθύνη των επιλογών και την ικανότητα να ερχόμαστε σε επαφή (Yontef & Jacobs, 2010).
Σημαντική της θέση είναι ότι το νευρωτικό άγχος δεν αποτελεί παθολογία, αλλά είναι μια ζωτική διέγερση σε καταστολή που η θεραπεία μπορεί να την μετουσιώσει σε [ατομική] ανάπτυξη (Ceballos, 2014, όπως αναφέρεται Herrera et al., 2019). Στο δωμάτιο της θεραπείας υπάρχει στήριξη και ασφάλεια. Η στήριξη αυτή και η ασφάλεια προέρχονται από τη θεραπευτική σχέση, η οποία δημιουργείται ανάμεσα στον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο και η οποία δίνει χώρο να αναγνωριστούν και να επιβεβαιωθούν οι ανάγκες του τελευταίου.
Με τον τρόπο αυτό, το άγχος θα μπορέσει να μετουσιωθεί σε δημιουργικούς τρόπους επαφής στη θεραπευτική σχέση και έπειτα με άλλα άτομα στη ζωή του θεραπευόμενου (Herrera et al., 2019). Επίσης, σημαντικό ρόλο στην στήριξη και την ασφάλεια παίζει η επαφή με το σώμα και την αναπνοή. Έχοντας σε επίγνωση τις σωματικές αντιδράσεις και το πώς διακόπτεται η αναπνοή, διευκολύνεται η γείωση (υποστήριξη) του θεραπευόμενου.
Ο Gestalt θεραπευτής διερευνά τι κάνει ο θεραπευόμενος και πώς το κάνει μέσα στη θεραπευτική σχέση και στις σχέσεις με τους άλλους (Yontef & Jacobs, 2010. Κάποια στιγμή στη ζωή μας, χρησιμοποιώντας τη δημιουργική προσαρμογή, αναπτύξαμε μοτίβα συμπεριφοράς (καθολικούς τρόπους λειτουργίας), για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε συναισθηματικά, νοητικά, σωματικά. Tα μοτίβα αυτά έρχονται στη θεραπευτική σχέση και μπορούν να διερευνηθούν.
Επίσης, η διαδικασία είναι στο «εδώ και τώρα», δηλαδή στο παρόν (Yontef & Jacobs, 2010). Μέσα από τη διερεύνησή των μοτίβων συμπεριφοράς στο «εδώ και τώρα», δηλαδή στο παρόν, μπορούμε να δούμε ποια από τα μοτίβα αυτά είναι αποτελεσματικά και στο σήμερα. Αν κάποια δεν είναι αποτελεσματικά πλέον, μπορούμε να τα εμπλουτίσουμε με νέες στρατηγικές.
Η διαδικασία αυτή ενέχει τη διερεύνηση του ατομικού και οικογενειακού ιστορικού μας, της προσωπικότητάς μας, τις τωρινές συνθήκες της ζωής μας και την ενσυνείδητη χρήση της δημιουργικής προσαρμογής στο σήμερα.
Επίσης, αν είμαστε στο «εδώ και τώρα», η διέγερση μπορεί να γίνει αυθόρμητος και συνάμα λειτουργικός τρόπος αντίδρασης απέναντι στην κατάσταση. Η παρουσία μας στο «εδώ και τώρα», δηλαδή, μας βοηθάει ώστε η διέγερση να μην μπλοκαριστεί και γίνει άγχος (Perls, 1964).
Η Gestalt ψυχοθεραπεία ως μέθοδος μπορεί να είναι ιδανική για την αντιμετώπιση του άγχους, καθώς μαθαίνουμε να το διαχειριζόμαστε αποκτώντας γνωστική και σωματική επίγνωση (Yontef, 1993). Η αποτελεσματικότητά της στην αντιμετώπιση του άγχους έχει διερευνηθεί σε διάφορα πλαίσια με ικανοποιητικά αποτελέσματα (Serok, 1991; Herrera et al., 2019; Strümpfel, 2006, όπως αναφέρεται στο Yontef & Jacobs, 2010).
Βιβλιογραφία:
- Carleton R. N. (2012). The intolerance of uncertainty construct in the context of anxiety disorders: theoretical and practical perspectives. Expert review of neurotherapeutics, 12(8), 937–947. https://doi.org/10.1586/ern.12.82
- Herrera P., Mstibovskyi I., Roubal J. & Brownell P. (2019) Researching Gestalt Therapy for Anxiety in Practice-Based Settings. Psychotherapie-Wissenschaft 9 (2) 53b–68b 2019. doi.org/10.30820/1664-9583-2019-2-53b
- Perls, F. (1964). Gestalt Therapy Verbatim. New York: Real People Press.
- Polster, E. & Polster Μ. (1974): Gestalt Therapy Integrated. New York: Brunner/Mazal.
- Serok, S. (1991). The application of gestalt methods for the reduction of test anxiety in students. Assessment & Evaluation in Higher Education, 16, 157-164.
- Yontef, G. (1993). Awareness, dialogue and process: Essays on gestalt therapy. Highland, NY: The Gestalt Journal Press.
- Yontef, G. & Jacobs L. (2010). Gestalt Therapy. In R. Corsini & D. Wedding (Ed.) Current psychotherapies. Nashville: Cengage Learning, Inc
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
