PsychologyNow Team

Το νόημα της ζωής: τι είναι αυτό που μας ωθεί να κάνουμε ό,τι κάνουμε;

Το νόημα της ζωής: τι είναι αυτό που μας ωθεί να κάνουμε ό,τι κάνουμε;

PsychologyNow Team
άντρας ξεκλειδώνει την πόρτα για να βρει το σκοπό της ζωής του

Από τον Freud ως τον Maslow, μία επισκόπηση των κυριότερων θεωριών σχετικά με την αναζήτηση του νοήματος της ζωής.


Τι μας κινητοποιεί περισσότερο;

Το κίνητρο, ανάλογα με το ποιος το καθορίζει, μπορεί να αναφέρεται στους λόγους για τους οποίους κάνουμε ό,τι κάνουμε, τη διαδικασία εξεύρεσης αυτών των λόγων ή τους παράγοντες που μας κάνουν να ενεργήσουμε. Ανεξάρτητα από τον ορισμό, το κίνητρο είναι μια λέξη που μας επιτρέπει να μιλάμε για τις ανάγκες, τις επιθυμίες ή τις σκέψεις μας για να κάνουμε ορισμένα πράγματα, αλλά η ίδια η λέξη δεν εξηγεί τίποτα από αυτά.

Λέγοντας ότι κάποιος είναι εγγενώς κινητοποιημένος να κάνει κάτι που θέλει ή εξωγενώς κινητοποιημένος να κάνει κάτι για να κερδίσει κάτι άλλο, δεν μας εξηγεί γιατί γενικότερα είμαστε τόσο κινητοποιημένοι από την αρχή.

Γιατί κάνουμε αυτά που κάνουμε;

Ο Sigmund Freud θεωρούσε ότι τα πιο σημαντικά κίνητρά μας ήταν ενστικτώδη.

  • Το ένστικτο της ζωής: Αφορά σε όλες τις ενορμήσεις που μας οδηγούν να κάνουμε τα πράγματα που κρατούν εμάς και το είδος μας ζωντανούς. O Freud κοιτάζοντας ως αλληλένδετες αυτές τις ενορμήσεις, ονόμασε το ένστικτο της ζωής, «Έρως», από τον Έλληνα θεό του έρωτα.
  • Το ένστικτο του θανάτου: ο Άλφρεντ Άντλερ είχε προτείνει ένα ένστικτο θανάτου ως αντίβαρο στο ένστικτο της ζωής. Παρόλο που ο Freud αντιστάθηκε στην ιδέα του για κάποιο χρονικό διάστημα, τελικά ανέπτυξε τη δική του θεωρία για το ένστικτο του θανάτου, χρησιμοποιώντας τα κίνητρα που βασίστηκαν στην συνειδητοποίηση της δικής μας θνησιμότητας. Πολλές πηγές υποστηρίζουν λανθασμένα τον Freud να δίνει το όνομα σε αυτό το ένστικτο από έναν ακόμη Έλληνα θεό, το Θάνατο, όταν στην πραγματικότητα ο συνάδελφός του Wilhelm Stekel (1950) απεκάλεσε αργότερα το ένστικτο του θανάτου, Θάνατο.

Ο Freud συνέχισε να βλέπει το ένστικτο ζωής ως το σημαντικότερο και ως εκείνο με την μεγαλύτερη επιρροή στη συμπεριφορά και στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας, καθώς παρατηρούσε ότι αναλώνουμε όλο το χρόνο μας στο να νιώσουμε τη ζωή και ελάχιστο χρόνο στο θάνατο και την καταστροφή. Το σεξουαλικό κίνητρο μπορεί να διαχωριστεί σε διαφορετικές ορμές ανάλογα με τους μεμονωμένους στόχους, με τις πιο προφανείς να είναι η ευχαρίστηση και η αναπαραγωγή.

  • Απόλαυση: Οι άνθρωποι απολαμβάνουν το σεξ. Δεν το απολαμβάνουν όλοι από μόνοι τους, είτε λόγω σεξουαλικής δυσλειτουργίας, προβλημάτων στις σχέσεις, περιστάσεων ή άλλων προβλημάτων. Όσοι δεν λαμβάνουν καμία εγγενή ευχαρίστηση από τη σεξουαλική δραστηριότητα μπορούν παρ’ όλα αυτά να λάβουν κάποια μορφή εξωτερικής ανταμοιβής (όπως να βρουν ένα νόημα ζωής, να διατηρήσουν υγιείς σχέσεις ή να απολαμβάνουν ωραίες γεύσεις) και τελικά το κάνουν για να εκπληρώσουν κάποιο ευχάριστο σκοπό.
  • Αναπαραγωγή: Αναμφισβήτητα ο λόγος για τον οποίο το σεξ προκαλεί σωματική απόλαυση, είναι διότι οι ανθρώπινοι οργανισμοί πρέπει να εμπλακούν σε σεξουαλική δραστηριότητα για να αναπαραχθούν. Οι άνθρωποι, ωστόσο, μπορούν να επιλέξουν οι ίδιοι να επιδοθούν σε σεξουαλικές πράξεις με τη σκόπιμη πρόθεση να προσπαθήσουν να αποκτήσουν ένα μωρό.

Διαβάστε σχετικά: Η "επιδημία" ενός σύγχρονου κόσμου να εξουσιάζει το νόημα της ζωής


Η σεξουαλική ενόρμηση φαίνεται ότι μας επηρεάζει και με τρόπους άσχετους με την ενέργεια της σεξουαλικής πράξης. Οι ερωτικές επιρροές διοχετεύονται στην τέχνη, την αρχιτεκτονική, τη λογοτεχνία, το χιούμορ και ίσως σε κάθε τομέα της ζωής. Εκείνοι που τείνουν να σκέφτονται σαν τον Freud μπορεί να υποδηλώνουν ότι το σεξ βρίσκεται σε όλους τους τομείς της ζωής μας, είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι.

Οι υπαρξιακοί ψυχολόγοι (Frankl, 1946, May 1960/1969), ο ανθρωπολόγος Ernest Becker (1973) και οι υποστηρικτές της θεωρίας της τρομοκρατικής διαχείρισης (Greenberg et al., 1986) επαναλαμβάνουν ορισμένα από αυτά για τα οποία μίλησε ο Freud κατά τη διάρκεια των συζητήσεων σχετικά με τα πιθανά ένστικτα θανάτου: Μαθαίνουμε ότι οι άνθρωποι πεθαίνουν. Μαθαίνουμε ότι θα πεθάνουμε. Κάνουμε πολλά πράγματα στη ζωή μας για να ανταπεξέλθουμε σε αυτή την υπαρξιακή συνειδητοποίηση.

  • Η καθυστέρηση του θανάτου.
  • Δίνοντας νόημα στη ζωή.

Με βάση τις ιδέες που υιοθέτησε ο Adler και άλλοι, ο ιδρυτής της ανθρωπιστικής ψυχολογίας Αβραάμ Μάσλοου (1943, 1966, 1970) ανέπτυξε το διάσημο, αν και ασυνεπώς υποστηριζόμενο, μοντέλο ιεραρχίας αναγκών που πίστευε ότι οι άνθρωποι θα κατευθύνονταν από τις πιο βασικές φυσιολογικώς βασιζόμενες ανάγκες, στην προσπάθεια να φτάσουμε στις δυνατότητές μας ως ανθρώπινα όντα, στην αυτο-πραγμάτωση. Η πυραμίδα των πέντε επιπέδων του Maslow είναι η πιο γνωστή εκδοχή του, αν και υπάρχουν και οι παραλλαγές τριών επιπέδων και επτά επιπέδων.

  • Αυτο-πραγμάτωση.
  • Αυτοεκτίμηση.
  • Αγάπη και αίσθηση του ανήκειν.
  • Ασφάλεια.
  • Βιολογικές ανάγκες.

Όπως έγινε αντιληπτό, το μοντέλο του Maslow δεν εξετάζει άμεσα την ανάγκη για ελευθερία, ίσως επειδή υποστήριζε τόσο έντονα την πλευρά της ελεύθερης βούλησης εναντίον του ντετερμινισμού. Όμως, ο Erich Fromm πίστευε ότι η επιδίωξη για ελευθερία είναι μία από τις πιο βασικές επιθυμίες όλων. Ισχυρίστηκε ότι η «βασική ανθρώπινη σύγκρουση» περιλαμβάνει τις συχνά συγκρουόμενες επιθυμίες για ελευθερία έναντι της ασφάλειας. Από τη στιγμή που είμαστε βρέφη, θέλουμε να έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε ό,τι θέλουμε και παρόλα αυτά, θέλουμε να νιώθουμε ασφαλείς.

  • Ελευθερία.
  • Ασφάλεια

Ο Henry Murray (1938) αναγνώρισε πολυάριθμες ψυχολογικές ανάγκες, τρεις από τις οποίες ο David McClelland (1961) κατέληξε ότι ασκούσαν τη μεγαλύτερη επιρροή σε αυτό που κάνουμε. Αυτές οι τρεις κυρίαρχες ανάγκες αποτελούν τα περισσότερα από τα ανθρώπινα κίνητρα.

  • Σύνδεση: η Σύνδεση με άλλους.
  • Επίτευγμα: Να ξεπερνάμε τα εμπόδια, να κρατάμε υψηλή επίδοση, να ξεπερνούμε μια πρόκληση και να συναγωνιζόμαστε και να ξεπερνούμε τους άλλους.
  • Δύναμη: Η απόκτηση ελέγχου του εαυτού σας, στους άλλους, στις περιστάσεις ή στους διαθέσιμους πόρους, περισσότερο για χάρη της ίδιας της ισχύος από ό,τι για να επιτύχετε άλλους στόχους.

Κάποιοι μπορεί να υποστηρίζουν ότι όλα αυτά αφορούν τελικά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, την επιβίωση. Πού είναι η αισθητική; Πώς με βοηθάει εμένα ή το είδος μου να επιβιώσει όταν ακούω κάποιον να παίζει πιάνο για μερικά λεπτά; Πώς επιτρέπει σε έναν άνθρωπο να διαχειριστεί το φόβο του θανάτου παίζοντας ένα παιχνίδι στο τηλέφωνό του;

Με άλλα λόγια, μήπως λείπουν από όλες αυτές τις μεγάλες θεωρίες περί ανθρώπινων κινήτρων ένα μεγάλο, σημαντικό μέρος: τι είναι αυτό που μας οδηγεί να κάνουμε τα πράγματα που κάνουμε;

Βιβλιογραφία

  • Frankl, V. (1946). Man's search for meaning. Boston, MA: Beacon.
  • Freud, S. (1920/1955). Beyond the pleasure principle. In J. Strachey (Ed.), The standard edition of the complete works of Sigmund Freud (Vol. 18, pp. 7-64). London, UK: Hogarth.
  • Greenberg, J., Pyszczynski, T., & Solomon, S. (1986). The causes and consequences of a need for self-esteem: A terror management theory. In R.F. Baumeister (ed.), Public self and private self (pp. 189-212). New York, NY: Springer-Verlag.

Πηγή: PsychologyToday.com
Απόδοση – Επιμέλεια: PsychologyNow.gr

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...