Βάλια Παυλίδου

Υπερβολικός έλεγχος και ευτυχία: δύο ασύμβατες έννοιες;

Υπερβολικός έλεγχος και ευτυχία: δύο ασύμβατες έννοιες;

Βάλια Παυλίδου
γυναίκα ασκεί υπερβολικό έλεγχο και ευτυχία
Image credit: Priscilla Du Preez / unsplash.com

Όλοι νιώθουμε την ανάγκη να έχουμε τον έλεγχο της ζωή μας. Στο πλαίσιο αυτής της ανάγκης επιδιώκουμε να ελέγχουμε τον ίδιο μας τον εαυτό μας, την συμπεριφορά των άλλων αλλά και την έκβαση κάποιων καταστάσεων που μπορεί να μας αφορούν ή να έχουν επίπτωση στη ζωή μας. Η άσκηση υγιούς ελέγχου στη ζωή μας έχει θετικά οφέλη.


Έρευνες έχουν δείξει ότι το να έχουμε επαρκή έλεγχο σε πράγματα και καταστάσεις που μας αφορούν μπορεί να αυξήσει όχι μόνο τα επίπεδα ευτυχίας αλλά και το προσδόκιμο ζωής. Που βρίσκεται όμως το μέτρο ανάμεσα στον επαρκή έλεγχο και στον υπερβολικό; Πότε καταλαβαίνουμε ότι έχουμε υπερβεί στο μέτρο και η ελεγκτικόττητα μας μας ελέγχει και όχι το αντίθετο;

Χρειάζεται καταρχάς να αποκτήσουμε μια επίγνωση και αποδοχή του τι μπορούμε να ελέγξουμε και μέχρι που. Είναι προτιμότερο να εστιάζουμε στον έλεγχο στοιχείων του εαυτού μας (σκέψεις, συναισθήματα, επιθυμίες, συμπεριφορές) και λιγότερο στον έλεγχο των άλλων ανθρώπων ή των εξελίξεων. Αυτό γιατί έχουμε μεγαλύτερο εύρος ελέγχου στον εαυτό μας παρά έξω από αυτόν.

Επίσης η υπερβολική προσπάθεια να επηρεάσουμε προς μια κατεύθυνση – άρα να ελέγξουμε – τους ανθρώπους και τις καταστάσεις γύρω μας μπορεί να γίνει σημαντικός παράγοντας μείωσης της δικής μας ικανοποίησης και ευτυχίας

Τέσσερις λόγοι μπορεί να ευθύνονται για αυτό:


Διαβάστε σχετικά: Το παιχνίδι του ελέγχου και της αποφυγής


Ψυχολογική Αναδραστικότητα

Ο πρώτος έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από μια υγιή αίσθηση αυτονομίας και αντιδρούν όταν προσπαθούμε να τους ελέγξουμε. Συχνά προκύπτει αυτό που ο ψυχολόγος Τζακ Μπρεμ ονόμασε Ψυχολογική Αναδραστικότητα: οι άνθρωποι νιώθουν να πιέζονται όταν τους περιορίζουν τις επιλογές και αντιδρούν προσπαθώντας να διεκδικήσουν αυτό που νιώθουν να στερούνται, ακόμα και αν στην πραγματικότητα δεν το χρειάζονται.

Δεν μας αρέσει να μας περιορίζουν και να κατευθύνουν οι άλλοι τις πράξεις μας. Θέλουμε όλοι να έχουμε έναν βαθμό ελέγχου στη ζωή μας προκειμένου να αισθανόμαστε ασφάλεια και αυτοαποτελεσματικότητα.

Ματαίωση μη ρεαλιστικών προσδοκιών

Ο δεύτερος έχει να κάνει με το γεγονός πως όταν προσπαθούμε να ελέγξουμε τους άλλους – ακόμα και αν οι προθέσεις μας είναι θετικά ενδεδυμένες – και οι άλλοι αντιδρούν, νιώθουμε ματαιωμένοι. Πιστεύουμε ότι κάτι δεν κάνουμε καλά για αυτό και δεν μπορούμε να επιβληθούμε. Η προσδοκία μας ότι πρέπει να επιβληθούμε είναι αυτή που πάσχει.

Είναι απολύτως φυσικό οι άλλοι να έχουν δική τους βούληση, δικές τους επιθυμίες και ανάγκες και φυσικά το δικαίωμα να επιλέγουν κάτι διαφορικό από αυτό που εμείς θεωρούμε πρέπον. Όταν θέλουμε και επιδιώκουμε πάση θυσία να κατευθύνουμε τους ανθρώπους γύρω μας προς τις επιλογές που εμείς θεωρούμε σωστές, ενεργούμε συχνά παραβιάζοντας την ελευθερία της δικής τους βούλησης.

Οι γονείς που προσπαθούν να πείσουν το παιδί τους να σπουδάσει αυτό που εκείνοι θεωρούν καλό, ο/η σύντροφος που προσπαθεί να επιβάλλει τους δικούς του κανόνες συγκατοίκησης, ο/η φίλος που προσπαθεί να επιβάλλει πάντα τη δική του επιθυμία για το που θα διασκεδάσουν είναι μερικά μόνο παραδείγματα προσπάθειας ελέγχου του άλλου που μπορεί να καταλήξουν στο αίσθημα της ματαίωσης. Η λύση είναι να επανεξετάσουμε τις αρχικές μας προσδοκίες και να τις προσαρμόσουμε στην πραγματικότητα, λαμβάνοντας υπόψη και την επιθυμία του άλλου.


Διαβάστε σχετικά: Πού Βρίσκεται Τελικά η Ευτυχία;


Αύξηση αρνητικών συναισθημάτων

Η ματαίωση των προσδοκιών συνοδεύεται και από αύξηση αρνητικών συναισθημάτων. Ο εμμονικός προσανατολισμός στον έλεγχο έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση τόσο του θυμού (όταν τα πράγματα δεν παίρνουν την έκβαση που θέλουμε) όσο και του άγχους, όσο προσπαθούμε να επηρεάσουμε τις καταστάσεις τις ζωής μας, απαιτώντας από τον εαυτό μας να κάνει πολλά περισσότερα από όσα αντικειμενικά μπορεί.

Καταλήγουμε να πορευόμαστε με αρνητικά συναισθήματα που δυσκολευόμαστε να αλλάξουμε από τη στιγμή που διατηρούμε ανέγγιχτη την αρχική μας προσδοκία – απαίτηση για έλεγχο πάνω στους ανθρώπους και στα πράγματα.

Με τον ίδιο τρόπο, μειώνεται και η ευτυχία μας όταν επιδιώκουμε συνεχώς να ελέγξουμε τις καταστάσεις γύρω μας και τα αποτελέσματα με έναν εμμονικό τρόπο. Χρειάζεται να αποδεχθούμε ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα και να εστιάζουμε στα πράγματα που εξαρτώνται από μας.

Περιορισμός κοινωνικών συναναστροφών

Ο τέταρτος λόγος έχει να κάνει με το ότι, αν είμαστε υπερβολικά ελεγκτικοί, τελικά καταλήγουμε να συναναστρεφόμαστε με ανθρώπους που μπορούν να δεχθούν την άσκηση υπερβολικού ελέγχου πάνω τους, καθώς οι πιο αυτόνομοι θα απομακρυνθούν σταδιακά από κοντά μας.

Το να αποτελείται όμως ο κοινωνικός μας κύκλος κατά βάση από ανθρώπους που χαρακτηρίζονται από παθητικότητα και έλλειψη πρωτοβουλίας έχει ως συνέπεια να αρχίσει να πάσχει σταδιακά η κριτική μας ικανότητα. Γιατί; Γιατί έχουμε εξασφαλίσει με την υπερβολική ελεγκτικότητά μας πως δεν ακούμε συχνά διαφωνίες, αντιρρήσεις, αντίθετες γνώμες που μπορεί να προάγουν έναν υγιή διάλογο.


Διαβάστε σχετικά: Η ευτυχία δεν βρίσκεται μόνο στα ευχάριστα συναισθήματα, αλλά και στα δυσάρεστα


Γιατί ωστόσο εμμένουμε στον έλεγχο;

Η τάση υπερβολικού ελέγχου συχνά συνδέεται με την προσπάθεια ανακούφισης από το άγχος του άγνωστου και την εξασφάλιση της αίσθησης ασφάλειας: αν μπορώ να διασφαλίσω ότι τα πράγματα θα πάρουν την τροπή που θέλω, μπορώ να είμαι ήσυχος. Φυσικά αυτή η πεποίθηση ενέχει την προβληματική ότι το άτομο θεωρεί ότι δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μια νέα κατάσταση και έτσι οφείλει να προβλέψει για τα πάντα.

Άλλωστε ένα σημαντικό κομμάτι της ευτυχίας μας στη ζωή εξαρτάται από το γεγονός ότι δεν ξέρουμε τι θα γίνει παρακάτω. Ο υπερβολικός έλεγχος οδηγεί στην ανία και στην προβλεψιμότητα. Θα βλέπατε μια ταινία αν σας είχαν πει το τέλος από την αρχή; Θα βλέπατε έναν αγώνα αν ξέρατε από πριν το τελικό αποτέλεσμα;

Ακόμα και αν η απάντηση σε αυτά είναι θετική, η αλήθεια είναι πως θα μειώνονταν δραματικά ο βαθμός της ευχαρίστησης και της διέγερσης από το απλό γεγονός ότι γνωρίζετε από πριν την έκβαση. Και η ίδια η ζωή μας είναι κάπως έτσι εξάλλου: δεν ξέρουμε τι θα γίνει παρακάτω. Σχεδιάζουμε, επιθυμούμε, ευελπιστούμε, προσπαθούμε αλλά στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε.


Πηγές:

*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*

2. banner diafhmishs mypsychologist koino

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...