Aκολουθήστε το παράδειγμα των Ολυμπιονικών.
Κατά τη διάρκεια των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στην κομητεία Πιόνγκτσανγκ της Νότιας Κορέας, παρακολουθούμε μερικές εξαιρετικές αθλητικές αποδόσεις. Οποιοσδήποτε αθλητής θέλει να φτάσει σε μία απόδοση που θα του χαρίσει το χρυσό μετάλλιο, χρειάζεται να έχει φροντίσει την ψυχική ανθεκτικότητά του. Όμως τι ακριβώς σημαίνει ψυχική ανθεκτικότητα και πώς την αναπτύσσει ένας αθλητής;
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Journal of Sports Sciences", βρέθηκε ότι οι Ολυμπιονίκες έχουν πολύ υψηλή αυτοπεποίθηση, μεγάλη αυτοσυγκέντρωση, διαχειρίζονται το επίπεδο διέγερσής τους, εστιάζουν στους στόχους τους και επιδεικνύουν μια υγιή μορφή τελειομανίας.
Όσον αφορά στην αθλητική ψυχολογία, η ψυχική ανθεκτικότητα είναι μάλλον ένας από τους πιο ευρέως χρησιμοποιούμενους όρους και όμως δεν υπάρχει συμφωνία ως προς τον ορισμό της.
Σε μια σημαντική μελέτη, οι ερευνητές Τζόουνς, Χάντον και Κόνοτον προσδιόρισαν την ψυχική ανθεκτικότητα ως την ικανότητα ενός αθλητή να σημειώσει καλύτερη επίδοση από τους ανταγωνιστές του στη διαχείριση των απαιτήσεων και να επιδείξει συνέπεια, θέληση, συγκέντρωση, αυτοπεποίθηση και αυτοέλεγχο κάτω από πίεση.
Βρήκαν επίσης ότι η ψυχική ανθεκτικότητα είναι ένα χαρακτηριστικό που είναι ταυτόχρονα έμφυτο αλλά μπορεί και να καλλιεργηθεί, με την έννοια ότι ένας αθλητής που δεν φαίνεται να «έχει γεννηθεί μ’ αυτό» μπορεί κάλλιστα να το καλλιεργήσει.
Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι ουσιαστικά ένας συνδυασμός διαφόρων ψυχικών ικανοτήτων, που περιλαμβάνουν ακλόνητη αυτοπεποίθηση, αντοχή, κινητοποίηση, αυτοσυγκέντρωση και την ικανότητα να αποδίδει κανείς κάτω από πίεση, καθώς και να μπορεί να διαχειρίζεται τον σωματικό και ψυχικό πόνο.
Στην αθλητική ψυχολογία χρησιμοποιούμε την εκπαίδευση των ψυχικών δεξιοτήτων για να βοηθήσουμε τους αθλητές να αναπτύξουν ψυχική ανθεκτικότητα. Η εκπαίδευση των ψυχικών δεξιοτήτων περιλαμβάνει την αξιολόγηση των δυνατών σημείων και των αδυναμιών των αθλητών και τον σχεδιασμό ενός προγράμματος ανάπτυξης των σημαντικότερων τομέων που είναι απαραίτητοι για τις αθλητικές και ατομικές ανάγκες τους.
Οι ανάγκες του κάθε αθλητή διαφέρουν αλλά υπάρχουν κοινές στρατηγικές που χρησιμοποιούνται από πολλούς Ολυμπιονίκες.
1. Καθορισμός στόχων
Οι Ολυμπιονίκες ακολουθούν διάφορες στρατηγικές καθορισμού στόχων για να πετύχουν την κορυφαία απόδοση. Ενώ μπορεί να έχουν ως τελικό στόχο την απόκτηση μεταλλίου ή την κατάταξη μεταξύ των νικητών, θέτουν και στόχους απόδοσης καθώς και στόχους διαδικασίας.
Οι στόχοι απόδοσης αφορούν στον ίδιο τον αθλητή και μπορεί να περιλαμβάνουν την επίτευξη ενός προσωπικού ρεκόρ. Οι στόχοι διαδικασίας κατευθύνουν την προσοχή των αθλητών στην εκτέλεση των τεχνικών εκείνων στοιχείων που είναι απαραίτητα για να επιτύχουν. Είναι οι τρόποι και οι μέθοδοι για την επίτευξη ενός τελικού στόχου ή στόχου απόδοσης.
Για παράδειγμα, ένας αθλητής του καλλιτεχνικού πατινάζ που έχει στόχο να κερδίσει ένα μετάλλιο και να εκτελέσει με επιτυχία τα τετραπλά άλματά του, μπορεί να στρέψει την προσοχή του στα στοιχεία που απαρτίζουν το άλμα και που γνωρίζει ότι μπορεί να εκτελέσει –και πρέπει να εκτελέσει- για να ολοκληρώσει με επιτυχία κάθε άλμα που κάνει. Αυτό θα αυξήσει την αυτοπεποίθησή του και θα ελαχιστοποιήσει σκέψεις αποτυχίας ή πράγματα που δεν μπορεί να ελέγξει και που μπορούν να του αποσπάσουν την προσοχή, όπως οι αντίπαλοί του. Για κάποιους αθλητές η εστίαση στο αποτέλεσμα μπορεί τελικά να τους συγχύσει και να γίνουν ο χειρότερος εχθρός του εαυτού τους.
Ο Νέϊθαν Τσεν, ο Αμερικανός αθλητής καλλιτεχνικού πατινάζ που ανέκαμψε μετά από ένα καταστροφικό σύντομο πρόγραμμα για να εκτελέσει το ρεκόρ των έξι τετραπλών αλμάτων στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς, αναφέρθηκε στην «ψυχική ενέργεια» που απαιτείται για να εκτελέσει κάθε ξεχωριστό άλμα στο ελεύθερο πρόγραμμα του.
2. Εσωτερικός διάλογος
Η πίστη στην προσωπική αποτελεσματικότητα είναι η ακλόνητη πεποίθηση ενός αθλητή ότι μπορεί να ανταποκριθεί στην πρόκληση που αντιμετωπίζει. Είναι αναμφίβολα ο ακρογωνιαίος λίθος για κάθε σπουδαία επίδοση. Ο εσωτερικός διάλογος είναι μια στρατηγική που μπορεί να επηρεάσει θετικά την πίστη στην προσωπική αποτελεσματικότητα και απόδοση.
Ο εσωτερικός διάλογος είναι ο διάλογος που κάνουμε με τον εαυτό μας. Κατά τη διάρκεια της ημέρας κάνουμε πάνω από 50.000 σκέψεις. Οι σκέψεις είναι ισχυρές και μπορούν να επηρεάσουν την αυτοπεποίθηση ενός αθλητή. Ενώ είναι αδύνατο για έναν αθλητή να παρακολουθεί όλες τις σκέψεις που μπορεί να έχει κατά τη διάρκεια της ημέρας, μπορεί να διατηρεί ενεργά έναν θετικό εσωτερικό διάλογο. Αυτός ο διάλογος μπορεί να περιλαμβάνει επιβεβαιώσεις για τη δύναμή του και λέξεις-κλειδιά που τον ανεβάζουν ή που τον βοηθούν να διαχειρίζεται τα νεύρα του. Μπορεί να περιλαμβάνει απλές υπενθυμίσεις για το τι χρειάζεται να προσέχει και τι πρέπει να εκτελέσει.
Οι Ολυμπιονίκες διαχειρίζονται τις σκέψεις τους αποτελεσματικά, διασφαλίζοντας ότι είναι ο καλύτερος φίλος του εαυτού τους όταν στέκονται στην κορυφή της πλαγιάς ή όταν προχωράνε στο κέντρο της πίστας. Τελικά, αυτή η διαδικασία έχει την καταπληκτική ικανότητα να κάνει τον αθλητή να αισθάνεται αυτοπεποίθηση ότι έχει τον έλεγχο και ότι είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε πρόκληση.
3. Οραματισμός
Ο οραματισμός μπορεί να είναι μια από τις πιο δύσκολες δεξιότητες που μπορεί να διδαχθεί κάποιος, αλλά όταν εκτελείται σωστά διευκολύνει έναν Ολυμπιονίκη να οραματιστεί την εκτέλεση του αθλήματός του από την αρχή ως το τέλος σαν να το έκανε στην πραγματικότητα.
Ο οραματισμός περιλαμβάνει να φανταστεί την πραγματική κίνηση που θα ήθελε ο αθλητής να εκτελέσει, συμπεριλαμβάνοντας όλες τις αισθήσεις του. Το πιο απίστευτο είναι ότι όταν εκτελείται σωστά, οι μύες που συμμετέχουν στην δραστηριότητα θα ενεργοποιηθούν με την ίδια σειρά και στον ίδιο βαθμό, σαν να εκτελείται στην πραγματικότητα η δραστηριότητα.
Ως Ολυμπιονίκης, ο οραματισμός υπήρξε μια από τις ψυχικές δεξιότητες στην οποία βασιζόμουν περισσότερο.
Κατά την προετοιμασία μου για τον αγώνα, περνούσα ώρες οραματιζόμενη τι ήθελα να εκτελέσω και πως θα αισθανόμουν εκείνη τη στιγμή. Δημιουργούσα ακόμη και άσχημα σενάρια που θα μπορούσαν να συμβούν, αισθανόμενη την πίεση και τη δυσφορία και προβάροντας ποια θα ήταν η κατάλληλη αντίδρασή μου. Όταν ερχόταν η ώρα να αγωνιστώ, αισθανόμουν έτοιμη για οποιαδήποτε κατάσταση. Αυτό ήταν το δυσκολότερο κομμάτι της προετοιμασίας μου αλλά εξαιρετικής σημασίας για να αποδώσω σωστά τη στιγμή που χρειαζόταν περισσότερο.
Τον οραματισμό τον βρίσκουμε συχνότερα στις χιονοδρομίες με έλκηθρο. Η δύναμη της βαρύτητας την οποία υφίστανται αυτοί οι αθλητές βάζει σε κίνδυνο την υγεία τους και περιορίζει την ικανότητά τους να εξασκήσουν στην πραγματικότητα το άθλημά τους.
4. Έλεγχος της διέγερσης
Οι Ολυμπιονίκες διαθέτουν ένα ιδανικό σημείο για το πώς προτιμούν να αισθάνονται όταν πρόκειται να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους. Αυτό είναι το ιδανικό επίπεδο διέγερσης. Κάποιοι αθλητές προτιμούν να είναι πολύ ανεβασμένοι ενώ άλλοι απολαμβάνουν να είναι τόσο ήρεμοι που αναρωτιέσαι αν γνωρίζουν ότι πρόκειται να αγωνιστούν σε λίγο.
Όπως ο θερμοστάτης που ρυθμίζει τη θερμοκρασία ενός σπιτιού, έτσι και οι επιτυχημένοι Ολυμπιονίκες γνωρίζουν καλά το επίπεδο διέγερσής τους. Αν καταλάβουν ότι βρίσκονται έξω από αυτή τη ζώνη θα το ρυθμίσουν.
Για παράδειγμα, ένας αθλητής μπορεί να χαμηλώσει το επίπεδο διέγερσής του παίρνοντας βαθιές εισπνοές από το διάφραγμα και ξεκινώντας έναν εσωτερικό διάλογο για να ηρεμήσει. Παρομοίως, ένας αθλητής μπορεί να αυξήσει το επίπεδο διέγερσής του με πιο κοφτές αναπνοές ή ακούγοντας μουσική. Το πιο σημαντικό είναι να αισθανθεί ο αθλητής ότι ελέγχει το πως αισθάνεται.
Όσον αφορά στις υψηλές επιδόσεις, χωρίς αμφιβολία, η ψυχική ανθεκτικότητα θέτει σε πλεονεκτική θέση έναν αθλητή, έναντι του ανταγωνιστή του. Ενώ μπορεί κάποιοι αθλητές να έχουν έμφυτη αυτή την ικανότητα, σαφώς μπορεί να κατακτηθεί και να καλλιεργηθεί.
Οι Ολυμπιονίκες κατανοούν πλήρως την σημασία της ψυχικής ανθεκτικότητας. Οι περισσότεροι αθλητές παγκοσμίου επιπέδου κατανοούν ότι η ανάπτυξη των ψυχικών δεξιοτήτων τους είναι εξίσου σημαντική με την εξάσκηση των σωματικών και τεχνικών δεξιοτήτων.
Πηγή: medicalexpress.com
Συγγραφέας: Nicole W. Forrester
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
