PsychologyNow Team

Ο ρόλος του Σχολικού Ψυχολόγου

Ο ρόλος του Σχολικού Ψυχολόγου

PsychologyNow Team
παιδί με πορτοκαλί τσάντα στον ώμο κοιτάζει το σχολείο του

Ο θεσμός του σχολικού ψυχολόγου στα ελληνικά δημόσια σχολεία καθιερώθηκε με το νόμο 1566/85 για τη δομή και τη λειτουργία της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.


1. Ο σχολικός ψυχολόγος αξιολογεί όλους τους μαθητές του ειδικού ή των ειδικών σχολείων, όπου προσφέρει τις υπηρεσίες του, τουλάχιστον δύο φορές το έτος και εκτάκτως όταν απαιτείται, χρησιμοποιώντας διάφορα ψυχοτεχνικά μέσα και μεθόδους.

2. Συνεργάζεται στενά με το σύλλογο προσωπικού του σχολείου και καθορίζει μαζί του τους τρόπους και τα ειδικότερα εκπαιδευτικά και άλλα προγράμματα για την επιτυχή ψυχοπαιδαγωγική και ψυχοθεραπευτική, όπου χρειάζεται, αντιμετώπιση των παιδιών, ανάλογα πάντοτε με τις ανάγκες και τις δυνατότητές τους.

3. Συνεργάζεται με τους σχολικούς συμβούλους και τις ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες.

4. Συνεργάζεται επίσης στενά σε ατομική και συλλογική βάση με τους γονείς, στους οποίους δίνει κατάλληλες οδηγίες (συμβουλευτική γονέων) για την αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών των παιδιών στο σπίτι, σε συνδυασμό με τις σχετικές προσπάθειες του σχολείου, τους ενημερώνει και τους διαφωτίζει για γενικότερα θέματα ειδικής αγωγής και τους συμπεριφέρεται με κατανόηση και αγάπη, παρέχοντάς τους κατάλληλη βοήθεια και υποστήριξη, καθώς και προστασία από εκμεταλλευτές του πόνου τους.

5. Ενημερώνει συστηματικά τον ατομικό φάκελο κάθε μαθητή και ανταλλάσσει απόψεις και συμπεράσματα για κάθε ατομική περίπτωση με το λοιπό επιστημονικό προσωπικό του σχολείου, χωρίς να παραβιάζει τις σχετικές διατάξεις για το επαγγελματικό απόρρητο (άρθρο 16 του νόμου 1143/81).

Όσον αφορά στις βασικές δομές παροχής σχολικών ψυχολογικών υπηρεσιών που έχουν προαναφερθεί, η παρούσα κατάσταση στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει διαμορφωθεί ως εξής:

1. Ψυχολόγοι εργάζονται μόνο σε δημόσια ειδικά σχολεία, ενώ στα δημόσια κανονικά σχολεία δεν υπάρχουν σχολικές ψυχολογικές υπηρεσίες. Σχολικές ψυχολογικές υπηρεσίες (ή ψυχολόγοι) υπάρχουν σε ορισμένα ιδιωτικά σχολεία (κυρίως στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη) και στα σχολεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Με βάση τον νόμο 2817/2000 (ΦΕΚ 78Α) προβλέπονταν 149 νέες θέσεις ψυχολόγων στα Κέντρα Διάγνωσης, Αξιολόγησης και Υποστήριξης (ΚΔΑΥ) των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στις έδρες των νομών και των επαρχιών. Τα Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης του ΥΠΕΠΘ (ΚΕΔΔΥ) που ιδρύθηκαν με το νόμο 3699/2008 αντικαθιστούν τα Κέντρα Διάγνωσης, Αξιολόγησης και Υποστήριξης (ΚΔΑΥ), τα οποία είχαν ιδρυθεί με το νόμο 2817/2000. Πρόκειται για αποκεντρωμένες υπηρεσίες του ΥΠΕΠΘ, οι οποίες παρέχουν υπηρεσίες αξιολόγησης, διάγνωσης, υποστήριξης σε μαθητές από 4 έως και 22 ετών, με αναπηρίες ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και υπάγονται στις κατά τόπους Περιφερειακές Διευθύνσεις Εκπαίδευσης. Στα ΚΕΔΔΥ απασχολούνται σχολικοί ψυχολόγοι και ψυχολόγοι άλλων ειδικοτήτων, είτε ως μόνιμο προσωπικό είτε ως αναπληρωτές.

2. Συμβουλευτικές-ψυχολογικές υπηρεσίες στο σχολείο παρέχονται από ορισμένα ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, κέντρα ψυχικής υγείας, συμβουλευτικούς σταθμούς δήμων ή κέντρα σχολικής ψυχολογίας πανεπιστημίων. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες ποικίλλουν, ενώ τα περισσότερα προγράμματα δεν έχουν σταθερή διάρκεια λόγω περιορισμένης χρηματοδότησης.

Όσον αφορά στη διασύνδεση πανεπιστημίων, σχολείων και κοινότητας, τα τελευταία χρόνια έχει διαμορφωθεί ένα μοντέλο διασύνδεσης της θεωρίας, της έρευνας και της πρακτικής εφαρμογής (Hatzichristou, 1996, 1998. Hatzichristou & Lampropoulou, 2004). Βάσει αυτού του μοντέλου έχουν ιδρυθεί κέντρα σχολικής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο, όπου σχεδιάζονται και εφαρμόζονται συμβουλευτικά και παρεμβατικά προγράμματα σε σχολεία και ιδρύματα. Όσον αφορά στο ρόλο, την απασχόληση και την εκπαίδευση των ψυχολόγων οι οποίοι εργάζονται σε σχολεία, σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής ή ιατροπαιδαγωγικά κέντρα και οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες σε μαθητές, σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο λίγοι από αυτούς δηλώνουν σχολικοί ψυχολόγοι.

Η εκπαίδευση και η κατάρτισή τους σε μεταπτυχιακό επίπεδο πραγματοποιήθηκαν στο εξωτερικό (ευρωπαϊκές χώρες και ΗΠΑ) και συνήθως δεν είχαν αντικείμενο τη σχολική ψυχολογία, αλλά την κλινική, τη συμβουλευτική ή την εξελικτική ψυχολογία (Θέου, 2000. Μόττη-Στεφανίδη, Μπεζεβέγκης, & Γιαννίτσας, 1998. Μπεζεβέγκης, & Γιαννίτσας, 2000. Nikolopoulou & Oakland, 1990. Χασάπη, 2003. Χατζηχρήστου, Χασάπη, Λαμπροπούλου, & Γιαβρίμης, 2003). Το αποτελέσματα μιας έρευνας (Μπεζεβέγκης & Γιαννίτσας, 2000) που αφορούσε ειδικούς-στελέχη Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων (ΙΚ) και Σχολικών Μονάδων για άτομα με Ειδικές Ανάγκες (ΣΜΕΑΕ) έδειξαν ότι οι ψυχολόγοι που εργάζονται σε εκπαιδευτικούς χώρους ή παρέχουν υπηρεσίες σε μαθητές έχουν ετερογενές θεωρητικό υπόβαθρο, ότι η διαγνωστική και η συμβουλευτική-θεραπευτική διαδικασία ακολουθεί κυρίως το κλινικό μοντέλο, και ότι οι παρεμβάσεις επικεντρώνονται στα επίπεδα δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης, με έμφαση στη θεραπεία και όχι στην πρόληψη.

Ειδικότερα, τα ευρήματα ανέφεραν:

  • στα ΙΚ χρησιμοποιούνται ποικίλα ψυχομετρικά μέσα διάγνωσης, ενώ στις ΣΜΕΑΕ χρησιμοποιούνται κυρίως οι Λίστες Βασικών Δεξιοτήτων και το WISC,
  • σχετικά μικρός αριθμός ειδικών επιστημόνων έχει εκπαιδευτεί κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη χρήση ψυχομετρικών μέσων,
  • στα ΙΚ χρησιμοποιούν ένα από τα δύο βασικά συστήματα ταξινόμησης (DSM ή ICD), ενώ στις ΣΜΕΑE δεν έχουν σύστημα ταξινόμησης,
  • στα ΙΚ ακολουθούνται κυρίως η ψυχοδυναμική και η συστημική προσέγγιση κατά τη διαγνωστική διαδικασία, ενώ στις ΣΜΕΑE υιοθετούνται κυρίως η συμπεριφοριστική και η ψυχοδυναμική,
  • κατά τη συμβουλευτική-θεραπευτική διαδικασία στα ΙΚ χρησιμοποιούνται κυρίως η ψυχοδυναμική και η συστημική προσέγγιση, και λιγότερο η συμπεριφοριστική και η γνωστική, ενώ στις ΣΜΕΑE ακολουθούνται κυρίως η συμπεριφοριστική και η ψυχοδυναμική προσέγγιση, και δευτερευόντως η γνωστική, και
  • τα πιο σοβαρά προβλήματα για τη συνεργασία των μελών της ομάδας και τη λειτουργία της θεωρούνται η ελλιπής υποδομή και τα ελλιπή μέσα, η απουσία υποστηρικτικών δομών, η ασάφεια ως προς τον καταμερισμό των ευθυνών και το διαφορετικό θεωρητικό υπόβαθρο των ειδικών όσον αφορά τη διάγνωση και τη θεραπεία.

Επιπλέον, οι ειδικοί δηλώνουν χαμηλότερα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης σε σύγκριση με τα επίπεδα που αναφέρουν άλλες σχετικές έρευνες στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες (Μόττη-Στεφανίδη, 2000). Συνοψίζοντας, έχει διαπιστωθεί ότι πολλοί ψυχολόγοι που εργάζονται σε εκπαιδευτικούς χώρους ή παρέχουν υπηρεσίες σε μαθητές δεν είναι ειδικευμένοι στη σχολική ψυχολογία και έχουν πολύ διαφορετικό θεωρητικό υπόβαθρο, ότι η διαγνωστική και η συμβουλευτική-θεραπευτική διαδικασία ακολουθούν κυρίως το κλινικό μοντέλο, καθώς και ότι οι παρεμβάσεις επικεντρώνονται στα επίπεδα δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης, με έμφαση στη θεραπεία και όχι στην πρόληψη.

Μια έρευνα των αντιλήψεων και των προτάσεων των ψυχολόγων που εργάζονται σε σχολικά πλαίσια στην Ελλάδα σχετικά με το ρόλο του σχολικού ψυχολόγου και την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας στα σχολεία (Χασάπη, 2003. Χατζηχρήστου, Χασάπη, Λαμπροπούλου, & Γιαβρίμης, 2003) έδειξε ότι ο «ιδανικός-επιθυμητός» ρόλος για τους σχολικούς ψυχολόγους περιλαμβάνει κυρίως τη διαλεκτική συμβουλευτική με γονείς, εκπαιδευτικούς και το προσωπικό του σχολείου, καθώς και τη συμβουλευτική με μαθητές· αντίθετα, η ψυχοπαιδαγωγική αξιολόγηση βρισκόταν χαμηλά στην ιεραρχία του «ιδανικού ρόλου». Κάποιες παλαιότερες έρευνες είχαν καταδείξει την υποβαθμισμένη θέση της ψυχολογίας και τις αρνητικές αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας (Bouhoutsos & Roe, 1984).

Τα αποτελέσματα ενός ευρύτερου ερευνητικού προγράμματος του Κέντρου Έρευνας και Εφαρμογών Σχολικής Ψυχολογίας του Τομέα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών για τις αντιλήψεις μαθητών, εκπαιδευτικών, γονέων και ψυχολόγων σχετικά με το ρόλο του σχολικού ψυχολόγου και την παροχή ψυχολογικών-συμβουλευτικών υπηρεσιών στο σχολείο δείχνουν ότι οι μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς θεωρούν σημαντική και απαραίτητη την παρουσία σχολικού ψυχολόγου και αναφέρουν διάφορα θέματα που θα ήθελαν να συζητήσουν μαζί του και να πάρουν τη συμβουλή του (Αλεξίου, 2001. Δημητροπούλου, Γιαβρίμης, & Χατζηχρήστου, 2005. Κακοσαίου, 2001. Hatzichristou, Dimitropoulou, Konstantinou, & Lampropoulou, 2002. Κωνσταντίνου, Γιαβρίμης, & Χατζηχρήστου, 2005. Λαμπροπούλου, Γιαβρίμης, & Χατζηχρήστου, 2005. Χατζηχρήστου, 2003γ. Χατζηχρήστου, 2005α). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μαθητές όλων των βαθμίδων θεωρούν σημαντικές τις συζητήσεις με τον σχολικό ψυχολόγο στην τάξη για διάφορα θέματα. Το γεγονός αυτό τονίζει ιδιαίτερα τη σπουδαιότητα των προγραμμάτων προαγωγής ψυχικής υγείας στο σχολείο σε επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης.

 

the therapy network logo

 

Επισκεφθείτε το TherapyNetwork.eu και παρακολουθήστε επιμορφωτικές συνεδρίες με τους πιο γνωστούς θεραπευτές να διδάσκουν την τέχνη της ψυχοθεραπείας.

 


Πηγή: ΠΜΣ Σχολικής Ψυχολογίας

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...