Ελευθερία-Έρη Κεχαγιά

Πένθος - Απώλειες: Τρόποι αποτελεσματικής διαχείρισης των μικρών παιδιών στις δύσκολες στιγμές τους

Πένθος - Απώλειες: Τρόποι αποτελεσματικής διαχείρισης των μικρών παιδιών στις δύσκολες στιγμές τους

Ελευθερία-Έρη Κεχαγιά
πίνακας του Νικόλαου Γύζη ''Φυγή μετά την καταστροφή''

Κάθε ενήλικας ή παιδί, υφίσταται συνεχείς απώλειες («ευνουχισμούς»), από τη στιγμή της γέννησής του και κατά τη διαδρομή της ωρίμανσής του μέσα από τη ψυχοσεξουαλική του ανάπτυξη.


Tο παιδί περνά από καταστάσεις που προσομοιάζουν με τις καταστάσεις πένθους του ενήλικα, αφού πάντοτε κάτι πρέπει να αφήσει πίσω του προκειμένου να μεταβεί στο επόμενο στάδιο ανάπτυξης, αλλά βιώνει και πραγματικές απώλειες και αποχωρισμούς (π.χ. απώλεια ενός κατοικιδίου, ή αρρώστια μητέρας του, κτλ.).

Κατά τη Melanie Klein (βρετανή ψυχαναλύτρια 1882-1960), η ικανότητα του ανθρώπου στην ενήλικη ζωή να διαχειρίζεται επιτυχώς τα πένθη με τα οποία έρχεται αντιμέτωπος στη ζωή του, εξαρτάται από τον τρόπο (λιγότερο ή περισσότερο επιτυχή) με τον οποίο επεξεργάστηκε τα πρώτα πένθη («τους αποχαιρετισμούς») της παιδικής του ηλικίας.

Με αυτή την έννοια αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία η σωστή διαχείρισή των απωλειών ή αποχωρισμών στις μικρές ηλικίες, αλλά και στις νεαρές γενικότερα.

Βοηθήστε τα παιδιά σας να διαχειριστούν τη δυσφορία τους μετά μία απώλεια. Ως γονέας, ίσως παλεύετε με το πώς να αντιμετωπίσετε οι ίδιοι καταρχήν τη δική σας φόρτιση, η οποία μπορεί να καταστεί απελπιστικά δυσβάσταχτη, αλλά και με το πως να υποστηρίξετε τα παιδιά σας σε τραυματικές καταστάσεις.

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι: η ψυχολογία των παιδιών, είναι αντανάκλαση της ψυχολογίας των γονέων τους! Αναλόγως αυτής, «ευθυγραμμίζονται» και τα ίδια και αισθάνονται ασφαλή ή όχι. Γι' αυτό έχει σημασία η διατήρηση της ψυχραιμίας των ενηλίκων/φροντιστών τους.

Εξετάστε τις παρακάτω ενδεδειγμένες ενέργειες:

  • Μιλήστε με το παιδί σας. Βρείτε το χρόνο κατά τον οποίο είναι πιο πιθανό να μπορείτε απερίσπαστα, χωρίς διακοπές ή ενοχλήσεις (π.χ τηλεφωνήματα, τηλεόραση) να τους μιλήσετε, ξεκινώντας πρώτοι εσείς την κουβέντα: π.χ. όταν πάτε μία βόλτα, ή κατά την προετοιμασία του βραδινού φαγητού. Χρειάζεται σε αυτόν το χρόνο και τόπο, τα παιδιά σας να αποτελέσουν το κέντρο της προσοχής σας.
  • Γνωστοποιήστε τους ότι σας ενδιαφέρει τι σκέπτονται και πως αισθάνονται μετά από ένα θλιβερό γεγονός.
  • Ακούστε τα. Το κάθε παιδί δικαιούται να αισθάνεται όπως εκείνο νομίζει, χωρίς «σώπα, όλα είναι περαστικά», ή «πάει πέρασε, ό,τι έγινε-έγινε, δε χρειάζεται να κλαις»
  • Όλων των ηλικιών τα παιδιά, το πρώτο που χρειάζονται περισσότερο, είναι να γνωρίζουν ότι είστε «εκεί!» και ότι μπορείτε να τα «ακούσετε» και να εμπεριέξετε τις αγωνίες και τους φόβους τους αλλά και να τους παράσχετε το αίσθημα ασφάλειας που έχουν ανάγκη, όταν νιώθουν μοναδικά ευάλωτα κάτω από τη φόρτιση των γεγονότων.
  • Χρησιμοποιήστε απλή γλώσσα ανάλογη με την ηλικία των παιδιών, χωρίς πολλά λόγια, ή ερμηνείες.
  • Όσο οι ενήλικες προσπαθούν να αποφύγουν τη συζήτηση για τα δύσκολα θέματα, τα παιδιά συχνά τα μαθαίνουν από τρίτους, ή ξέρουν διαισθητικά πότε συμβαίνει κάτι λυπηρό.

Σε μία τέτοια περίπτωση, ένα παιδί μπορεί να υπερεκτιμήσει τα γεγονότα και να τα διογκώσει στο μυαλό του, πιθανώς σε βαθμό χειρότερο της πραγματικότητας.

Ακόμα χειρότερο – καθότι τα παιδιά λόγω της μη ολοκλήρωσης της ωρίμανσής τους, τείνουν να είναι εγωκεντρικά, ενδέχεται να θεωρήσουν κάποια τον εαυτό τους ως ένοχο για κάτι κακό που συνέβη.

  • Αναδείξετε το δύσκολο θέμα – πολλές φορές βρίσκοντας αφορμή από έμμεσες αναφορές που κάνουν τα ίδια – π.χ. όταν μιλούν για δύσκολες εμπειρίες φίλων τους, αλλά όχι για τη δική τους. ΄Η ακόμη και ρωτώντας τα ευθέως, «Πως αισθάνεσαι γιαυτό που συνέβη?».

Όταν οι γονείς επισημαίνουν και δεν αποφεύγουν τα δύσκολα, στην ουσία δεικνύουν στα παιδιά τους ότι είναι διαθέσιμοι, αληθινοί, θαραλλέοι, υποστηρικτικοί.

  • Συμβάλλετε σε μία σχέση ασφάλειας μαζί τους όταν τους δίνετε μία ζεστή σφιχτή αγκαλιά, όχι μόνο όταν το περιμένουν, αλλά κυρίως όταν δε το περιμένουν.
  • Μετά από ένα τραυματικό συμβάν, είναι τυπικό για τα παιδιά (και τους ενήλικες) να βιώσουν ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων, όπως σοκ, φόβο, θυμό, θλίψη και άγχος. Παιδιά και γονείς θα πρεπει να γνωρίζουν ότι θα χρειασθούν ένα αρκετό διάστημα χρόνου και «αρκετό δρόμο» να διανύσουν, πριν καταλαγιάσουν τα έντονα συναισθήματα μέσα τους και αυτό συνεξαρτάται, από το τι σημαίνει η κάθε συγκεκριμένη απώλεια τόσο για τον ενήλικα, όσο και για το παιδί.
  • Τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν προβλήματα στον ύπνο τους (νυχτερινή ενούρηση, υπνοβασία, εφιάλτες), δυσκολία στη συγκέντρωση, στη σχολική εργασία ή αλλαγές στην όρεξη. Αυτό είναι φυσιολογικό για όλους και να αναμένετε να αρχίσει να εξομαλύνεται μετά από μήνες – κι εφόσον έχει προηγηθεί σωστή αντιμετώπιση της κατάστασης. Σε άλλη περίπτωση, ενδέχεται ένα ανέκφραστο πένθος ή μία κακή διαχείριση να επιμηκύνει το χρόνο πένθος επ’ αόριστον!

Πρέπει να μιλήσουν οι γονείς το παιδί, για κάποιο τραυματικό συμβάν;

Βεβαίως και ναι.

Ωστόσο αρκετά συχνά οι άνθρωποι διευκολύνονται όταν προηγείται κάποια «πρόβα», προκειμένου να προβούν σε συζήτηση για δύσκολα θέματα.

  • Συζητήστε με κάποιον εμπιστοσύνης σας, για να ταξινομήσετε τα συναισθήματά σας σχετικά με την κατάσταση και να αποκτήσετε μία καλλίτερη εσωτερική οργάνωση των σκέψεών σας και πιθανών ερωταπαντήσεων. Απευθυνθείτε για βοήθεια σε παρόχους υπηρεσιών, όπως στα κατά τόπους συμβουλευτικά κέντρα ψυχικής υγείας, στη ΜΕΡΙΜΝΑ, ή σε ιδιώτες επαγγελματίες υγείας.
  • Εάν ένα παιδί αισθάνεται ότι οι ενήλικες γύρω του είναι αναστατωμένοι για ένα γεγονός και δυσκολεύονται να το αντιμετωπίσουν οι ίδιοι, μπορεί το ίδιο το παιδί, να μην φέρει προς συζήτηση το θέμα αυτό, ακόμα κι αν το ίδιο έχει ανάγκη να το συζητήσει (π.χ. διαζύγιο).

Ειδικότερα σε περίπτωση θανάτου, μερικές φορές οι ενήλικες στην αδυναμία τους και οι ίδιοι να διαχειριστούν το τελεσίδικο της απώλειας, ενισχύουν μία παρεξήγηση, μιλώντας για το πρόσωπο που πέθανε ότι "έχει πάει ένα ταξίδι". Τα παιδιά που έχασαν αγαπημένο, μπορεί να αισθάνονται θυμωμένα όταν το άτομο δεν τα ξανακαλέσει ή επιστρέψει.

Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σαφείς όροι και λέξεις (π.χ καρκίνος, aids, πέθανε, θάνατος). Ευφημισμοί (π.χ. πήγε στον ουρανό, κοιμήθηκε, έγινε άγγελος, μας βλέπει από ψηλά, κτλ.) θα πρέπει ρητά να αποφεύγονται.

Ας έχουμε υπόψη μας, ότι:

Δεν είναι τόσο σημαντικό να αναζητούμε τις πλέον σωστές απαντήσεις στα ερωτήματα των παιδιών για το θάνατο ή για οποιοδήποτε λυπηρό γεγονός που τα έχει φορτίσει υπερβολικά, όσο σημαντικότερη είναι η σχέση που δημιουργούμε μαζί τους και η αίσθηση που έχουν τα ίδια γι αυτή.

Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της Ελευθερίας-Έρης Κεχαγιά

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...