Πώς μπορείτε να καλλιεργήσετε την ψυχική ανθεκτικότητα εν μέσω πανδημίας;
Με την πρόσφατη συμπλήρωση ενός έτους από την έναρξη της πανδημίας COVID-19, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις είναι πλέον εμφανείς. Ο ιός όχι μόνο έχει αφαιρέσει, παγκοσμίως, πάνω από δύο εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές, αλλά έχει επίσης σημαντικότατες αρνητικές συνέπειες στην ψυχική υγεία δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.
Έρευνα που πραγματοποιήθηκε, στην αρχή της πανδημίας, σε πολίτες της Κίνας, διαπίστωσε ότι τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης ήταν κοινές αντιδράσεις. Τα ίδια συμπτώματα, παρουσιάστηκαν σταδιακά και σε άλλες χώρες και αυξήθηκαν με την πάροδο του χρόνου.
Για παράδειγμα, μια πρόσφατη μελέτη στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι ένας στους τέσσερις ενήλικες ανέφερε συμπτώματα άγχους ή κατάθλιψης – ποσοστό αυξημένο σε σύγκριση με το 2019, όπου η σχετική αναφορά αφορούσε έναν στους δέκα. Για ορισμένους, τα αυξημένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης συνοδεύονται με φτωχότερο ύπνο και αυξημένη χρήση αλκοόλ και ουσιών – που επιδεινώνουν περαιτέρω τα προβλήματα ψυχικής υγείας.
Η αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας δεν μπορεί να αποδοθεί σε έναν μόνο παράγοντα. Αντ’ αυτού, οι ψυχολόγοι θεωρούν ότι αυτά τα αρνητικά συναισθήματα οφείλονται σε πολλές και διάφορες αιτίες. Για παράδειγμα, σε ανησυχίες για την υγεία, φόβους για θάνατο ή ασθένεια αγαπημένου προσώπου, απομόνωση, διακοπή ταξιδιών και κοινωνικών σχεδίων, καθώς και υπερπληροφόρηση από τα ΜΜΕ.
Η έρευνα διαπίστωσε ότι οι ψυχολογικές επιπτώσεις της πανδημίας ήταν μεγαλύτερες σε ορισμένες ομάδες, όπως γυναίκες, μαθητές και άτομα με προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας. Ωστόσο, νεότερη έρευνα διαπίστωσε ότι, για μερικούς ανθρώπους, η ύπαρξη ορισμένων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας λειτούργησε ως ασπίδα προστασίας σε αυτές τις δύσκολες στιγμές. Πράγματι, φαίνεται ότι η ψυχική ανθεκτικότητα έχει βοηθήσει πολλούς ανθρώπους να ανακόψουν τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχική τους υγεία.
Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα;
Είναι κάτι παραπάνω από απλή αντοχή και έλεγχο των δύσκολων καταστάσεων. Αφορά ένα ψυχολογικό πλαίσιο σκέψης που υποστηρίζει την αυτοπεποίθηση και τη δέσμευση για επιτυχία. Στο βιβλίο του Developing Mental Toughness, ο ψυχολόγος Πίτερ Κλαφ περιγράφει την ψυχική ανθεκτικότητα ενός ατόμου ως ένα συνδυασμό των παρακάτω:
- Της ικανότητας αυτοελέγχου της ζωής και των συναισθημάτων του.
- Της δέσμευσής του για την επίτευξη στόχων παρά τις δυσκολίες.
- Της ικανότητάς του να βλέπει πιθανές απειλές ως ευκαιρίες για αυτο-ανάπτυξη.
- Της συνεχιζόμενης προσπάθειας αλλαγής των καταστάσεων που το περιβάλλουν.
- Της εμπιστοσύνης που έχει στον εαυτό του για επιτυχία παρά τα εμπόδια.
Τα επίπεδα ψυχικής αντοχής επηρεάζονται από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. Ενώ η γενετική είναι, κατ’ αρχήν, μερικώς υπεύθυνη, το περιβάλλον ενός ατόμου σχετίζεται επίσης με την ψυχική ανθεκτικότητα. Για παράδειγμα, οι θετικές εμπειρίες στη νεαρή ηλικία αλλά και τα προγράμματα ενδυνάμωσης της ψυχικής αντοχής έχει αποδειχθεί ότι δημιουργούν ανθρώπους ψυχικά πιο ανθεκτικούς.
Έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα που έχουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι πιθανό να εμφανίσουν λιγότερα αρνητικά συναισθήματα σε αγχωτικές καταστάσεις και μεγαλύτερες δεξιότητες αντιμετώπισης. Με βάση αυτά τα ευρήματα, η έρευνά μας κατέδειξε ότι η ψυχική αντοχή βοήθησε τους ανθρώπους κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Συνολικά, διαπιστώσαμε ότι οι αναφορές κατάθλιψης, άγχους και συμπτωμάτων στρες ήταν σημαντικά αυξημένες απ’ ό,τι σε προ-COVID εποχή. Εκείνοι που έχασαν την εργασία ή τις επιχειρήσεις τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας ανέφεραν αρκετά περισσότερα συμπτώματα αυτών των παθήσεων. Ακόμη και εκείνοι που αντιμετωπίζουν τέτοιες καταστάσεις προσωρινά ήταν επίσης πιθανό να αναφέρουν παρόμοια συμπτώματα.
Αυτό συμβαίνει επειδή ο ψυχολογικός αντίκτυπος της ανεργίας υπερβαίνει κατά πολύ την οικονομική αστάθεια. Η δουλειά δημιουργεί το συναίσθημα ότι υπάρχει ένας σκοπός στη ζωή και ότι έχουμε τον έλεγχό της. Η απώλεια της εργασίας σε μια εποχή που οι άνθρωποι είναι απομονωμένοι, με περιορισμένη αίσθηση ελευθερίας, μπορεί να μειώσει περαιτέρω την αίσθηση ευημερίας.
Οι άνθρωποι που σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο της ψυχικής ανθεκτικότητας ανέφεραν χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης, άγχους και στρες. Αυτό οφείλεται, πιθανότατα, στο γεγονός ότι ένιωθαν ότι έλεγχαν περισσότερο την κατάσταση – ότι ήταν πιο ικανοί να παραμείνουν συγκεντρωμένοι υπό καθεστώς άγχους καθώς και καλύτερα ψυχικά εξοπλισμένοι για να αντεπεξέλθουν. Οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι ήταν επίσης λιγότερο πιθανό να αναφέρουν καταθλιπτικά συμπτώματα.
Τι μπορείς να κάνεις
Η έρευνα που εξετάζει την αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης ενδυνάμωσης της ψυχικής αντοχής είναι σε πρώιμο στάδιο. Ωστόσο, μια έρευνα με τη συμμετοχή Αυστραλών ποδοσφαιριστών έδειξε ότι τέτοιου είδους εκπαίδευση είναι πολλά υποσχόμενη για την ενίσχυση της ψυχικής αντοχής.
Για όσους θέλετε να βελτιώσετε την ψυχική σας ανθεκτικότητα, ένα καλό πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσετε και να επιβεβαιώσετε στον εαυτό σας τις δεξιότητες και τις στάσεις σας που σχετίζονται με αυτή – όπως π.χ. χαλάρωση, θετική σκέψη, καθορισμός στόχων και αυτο-κίνητρο. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει καθημερινές επιβεβαιώσεις, καθορισμό συγκεκριμένων και εφικτών στόχων και τη δυνατότητα να αφιερώνετε καθημερινά λίγο από τον χρόνο σας σε διαλογισμό ή ασκήσεις βαθιάς αναπνοής.
Διαβάστε σχετικά:
Η ψυχική ανθεκτικότητα μιλάει τη γλώσσα της συμπόνιας
Ψυχική Ανθεκτικότητα: Μια διαρκής διαδικασία αντοχής
Τι είναι τελικά η ψυχική ανθεκτικότητα και πώς την αναπτύσσουμε;
Απόδοση: Μαρίλια Γιακουμή, Φιλόλογος-Ειδική Παιδαγωγός
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
