Μια από τις κυριότερες διδαχές του τελευταίου έτους είναι το γεγονός ότι η μοναδική βεβαιότητα που μπορεί να υπάρξει είναι η ύπαρξη της αβεβαιότητας. Όπως το έθεσε ο Benjamin Franklin: σε αυτό το κόσμο τίποτα δεν είναι βέβαιο εκτός από το θάνατο και τους φόρους.
Βέβαια ακόμη και στους φόρους η αβεβαιότητα είναι παρούσα καθώς υπάρχουν κάποια μέρη όπου η φορολογία δεν υφίσταται. Μπορούμε να κάνουμε σχέδια καθημερινά, μπορούμε να προγραμματίζουμε το επόμενο ταξίδι μας με αεροπλάνο ή πλοίο αλλά η πραγματικότητα έρχεται πολλές φορές να μας διαψεύσει και να μας προδώσει.
Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το πότε και αν θα ξεσπάσει μια πανδημία (αν και με τους ρυθμούς της ανθρώπινης δραστηριότητας μπορούμε να είμαστε σχεδόν βέβαιοι ότι θα ξεσπάσει μια νέα πανδημία μέχρι αποδείξεως του εναντίου), δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν θα είμαστε μάρτυρες ενός αυτοκινητιστικού ατυχήματος την ώρα που έχουμε προγραμματίσει ένα ραντεβού μας και η λίστα της αβεβαιότητας μπορεί να συνεχιστεί.
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των αγχωδών διαταραχών είναι η ελλιπής ανοχή στην αβεβαιότητα. Οι άνθρωποι ανεξάρτητα αν εκδηλώνουν κάποιο σύμπτωμα αγχώδους διαταραχής έχουν την ανάγκη να μπορούν να προβλέψουν και να νιώθουν ασφάλεια στο τώρα και στο μέλλον. Οι ανθρώπινες σχέσεις βασίζονται ακριβώς σε αυτή την ανάγκη και στην πρόβλεψη του ανθρώπου ότι θα εξυπηρετηθεί αυτή του η ανάγκη στο μακροπρόθεσμο μέλλον.
Τι συμβαίνει όμως όταν αυτή η ανάγκη ασφάλειας δεν εξυπηρετείται; Όταν δεν νιώθω ασφαλής τραυματίζομαι. Χάνω τη γη κάτω απ’ τα πόδια μου. Ο κόσμος γίνεται απειλητικός, οι Άλλοι γίνονται επικίνδυνοι και το μέλλον φαντάζει δυσοίωνο. Η ανάγκη για ασφάλεια δεν ικανοποιείται και τότε ο νους μου γίνεται ένας καταστροφολογικός σεναριογράφος γιατί είναι προγραμματισμένος να με προστατέψει από κάθε πιθανό κίνδυνο ή απειλή.
Το άγχος ή η κάλυψη της ανάγκης για ασφάλεια είναι φυσιολογικές απαντήσεις σε στρεσογόνα και μη “φυσιολογικά” γεγονότα ζωής. Η ανθρώπινη εξέλιξη συνέβαλε ώστε να αντιδρούμε με αυτό τον τρόπο όταν νιώθουμε απειλή γιατί έτσι μπορούμε να προστατευτούμε καλύτερα. Η διαρκής όμως εγρήγορση για τον εντοπισμό απειλών γύρω μας ακόμη και όταν αυτές δεν υπάρχουν αλλά θα μπορούσαν πιθανόν να υπάρχουν καθιστά την επαγρύπνηση μας εμπόδιο στην λειτουργικότητά μας.
Διαβάστε σχετικά: Πόση… αβεβαιότητα αντέχουμε στην ζωή μας;
Η ανάγκη της βεβαιότητας και συνεπώς η ανάγκη “θέλω να ξέρω ότι μπορώ να προστατευτώ, θέλω να ξέρω ότι είσαι εδώ για να με στηρίξεις”, η ανάγκη δηλαδή του ανθρώπου να διαθέτει επαρκείς πόρους υπέρβασης των δυσκολιών και κυρίως επαρκείς σχέσεις στήριξης και προστασίας, πρέπει να εκπληρωθεί.
Τα καταστροφολογικά σενάρια όμως τον εμποδίζουν και τον σπρώχνουν να αναζητά διαρκώς διαβεβαιώσεις. Διαβεβαιώσεις που προσωρινά καλύπτουν αυτή του την ανάγκη για ασφάλεια αλλά μακροπρόθεσμα λειτουργούν αντιστρόφως ανάλογα.
Η διαρκής αναζήτηση διαβεβαιώσεων λειτουργεί σαν ένα στιγμιαίο παυσίπονο. Μόλις το άτομο ησυχάσει από την ανασφάλεια της αβεβαιότητας, τότε η ανάγκη για βεβαιότητα αυξάνεται επιπλέον. Το άτομο αδυνατεί να ανεχτεί το άγχος ή και την αγωνία της αβεβαιότητας και εγκλωβίζεται σε ένα καταναγκαστικό φαύλο κύκλο όπου η διαρκής αναζήτηση ασφάλειας γίνεται το εμπόδιο και η φυλακή του.
Μαθαίνω πως ο μόνος τρόπος να είμαι ασφαλής είναι να ψάχνω διαρκώς για διαβεβαιώσεις. Παγιδεύομαι σε αυτό το μηχανισμό και χάνω την ελευθερία μου. Νοηματοδοτώ καθε τι ως επικίνδυνο και απειλητικό, παύω να κάνω σχέδια, όνειρα και πλάνα.
Ένας τρόπος να ξεφύγω από αυτή τη παγίδα είναι να συνειδητοποιήσω ακριβώς το γεγονός ότι πρόκειται για μια νοητική παγίδα. Να ξεκινήσω να αποφεύγω την αναζήτηση διαβεβαιώσεων. Ένα απ’ τα δυσκολότερα βήματα σε αυτό το σημείο είναι η αντοχή στη δυσφορία που θα μου προκαλέσει το να αντισταθώ σε αυτή μου τη μαθημένη πλεόν στάση. Την αναζήτηση δηλαδή διαβεβαιώσεων.
Η αβεβαιότητα και ο τρόπος διαχείρισης της είτε αυτός είναι μέσα από διαβεβαιώσεις ή άλλες συμπεριφορές ασφαλείας είναι ένα απ’ τα κύρια χαρακτηριστικά που απαντώνται στην ανθρώπινη ύπαρξη. Η αβεβαιότητα και ο τρόπος με τον οποίο απαντάμε σε αυτή αποτελεί και πηγή έμπνευσης για πληθώρα καλλιτεχνών όπως για παράδειγμα η ταινία Melancholia του Lars von Trier.
Όπως επίσης αποτελεί πηγή θεμελίωσης διάφορων φιλοσοφικών ρευμάτων αλλά και θρησκευτικών δογμάτων καθώς πολλά από αυτά εναποθέτουν την ανθρώπινη ασφάλεια και γαλήνη στο αόριστο και μεταθανάτιο μέλλον.
Ο φόβος μου μεγεθύνεται μιλώντας για την ανασφάλεια που νιώθω μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο και αβέβαιο κόσμο. Στερούμαι της ελευθερίας μου και μόνος δρόμος να ελευθερωθώ είναι να ανέβω την ανηφορα της αντοχής και της ανοχής στη δυσφορία που γεννά η αντίσταση σε ό,τι μέχρι πρότινος γνώριζα. Πώς να ξεμάθω ότι έχω μάθει;
Αυτά είναι τα λόγια με τα οποία θα περιέγραφα και θα συνόψιζα όλα τα παραπάνω.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
