Τα τελευταία χρόνια, η ψυχική υγεία βγήκε σιγά-σιγά από τη σκιά. Μετά από αιώνες παραγκωνισμού, η κατάσταση της ψυχικής μας ευεξίας λαμβάνει σταδιακά την προσοχή που της αξίζει. Ωστόσο, πολλοί μύθοι εξακολουθούν να υφίστανται. Εδώ, εξετάζουμε 11 κοινές παρανοήσεις.
Δυστυχώς, το στίγμα που συνοδεύει τα θέματα ψυχικής υγείας είναι έντονο, και βασίζεται κατά πολύ σε παλιομοδίτικο τρόπο σκέψης και ξεπερασμένες εικασίες. Όπως ισχύει για πολλά πράγματα στη ζωή, όσο περισσότερες πληροφορίες διαθέτουμε, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να επιτρέψουμε μύθους να χρωματίσουν τις απόψεις μας.
Στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, η κοινωνία απέφευγε ανθρώπους με θέματα ψυχικής υγείας. Κάποιοι άνθρωποι πίστευαν ότι τα κακά πνεύματα και η θεία δίκη ήταν υπεύθυνα για την ψυχική ασθένεια. Αν και αυτός ο τρόπος σκέψης έχει απομακρυνθεί από την κοινωνία σε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, όμως ακόμη ρίχνει τη μακριά του σκιά. Η αντιμετώπιση των αναληθειών που σχετίζονται με την ψυχική μας υγεία είναι πιο πιεστική από ποτέ.
Παρακάτω, εξετάζουμε 11 κοινές παρανοήσεις γύρω από την ψυχική υγεία.
1. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι ασυνήθιστα
Ακόμη και πριν από την πανδημία COVID-19, η παραπάνω δήλωση ήταν ψευδής. Σήμερα, η δήλωση απέχει περισσότερο από την αλήθεια από ό,τι, ίσως, ποτέ.
Το 2001, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμούσε ότι "1 στους 4 ανθρώπους στον κόσμο θα επηρεαστεί από ψυχικές ή νευρολογικές διαταραχές κάποια στιγμή στη ζωή του".
Επί του παρόντος, 450 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν τέτοιες καταστάσεις. Όπως εξηγεί ο ΠΟΥ, οι ψυχικές διαταραχές είναι "μεταξύ των κυριότερων αιτιών κακής υγείας και αναπηρίας παγκοσμίως".
Μία από τις πιο συνηθισμένες διαταραχές της ψυχικής υγείας είναι η κατάθλιψη, η οποία επηρέασε πάνω από 264 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως το 2017. Μια πιο πρόσφατη μελέτη, η οποία επικεντρώνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο αριθμός των ενηλίκων που αντιμετωπίζουν κατάθλιψη τριπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (ΓΑΔ), μια άλλη συχνή ψυχική διαταραχή, επηρεάζει περίπου 6,8 εκατομμύρια ενήλικες στις ΗΠΑ, που αντιστοιχεί σε περισσότερους από 3 στους 100 ανθρώπους.
2. Οι κρίσεις πανικού μπορούν να αποβούν μοιραίες
Οι κρίσεις πανικού είναι εξαιρετικά δυσάρεστες, περιλαμβάνουν έντονη ταχυκαρδία και μια αμείλικτη αίσθηση φόβου. Όμως, δεν μπορούν να φέρουν άμεσα το μοιραίο.
Αξίζει όμως να σημειώσουμε ότι κάποιος που έχει μια κρίση πανικού μπορεί να είναι πιο επιρρεπής σε ατύχημα. Αν κάποιος βιώνει μια κρίση πανικού ή μπορεί να αισθανθεί ότι πλησιάζει, η εξεύρεση ενός ασφαλούς χώρου μπορεί να βοηθήσει να αποφύγει τον κίνδυνο.
3. Οι άνθρωποι με ψυχικές ασθένειες δεν μπορούν να εργαστούν
Ένας παλιός αλλά επίμονος μύθος είναι ότι οι άνθρωποι με θέματα ψυχικής υγείας δεν μπορούν να διατηρήσουν ένα επάγγελμα ή να είναι χρήσιμα μέλη του εργατικού δυναμικού. Αυτό είναι εντελώς λάθος.
Είναι αλήθεια ότι κάποιος που ζει με συγκεκριμένη σοβαρή ψυχική πάθηση μπορεί να αδυνατεί να εκτελέσει κανονική εργασία. Όμως, η πλειοψηφία των ανθρώπων με θέματα ψυχικής υγείας μπορούν να είναι εξίσου παραγωγικά με άτομα χωρίς ψυχικές ασθένειες.
Μια μελέτη στις ΗΠΑ, που δημοσιεύτηκε το 2014 ερεύνησε την εργασιακή κατάσταση σύμφωνα με τη σοβαρότητα της ψυχικής ασθένειας. Οι συγγραφείς βρήκαν ότι, όπως ήταν αναμενόμενο, Τα ποσοστά απασχόλησης μειώνονταν καθώς αυξανόταν η σοβαρότητα της ψυχικής ασθένειας.
Όμως, το 54,5% των ατόμων με σοβαρές ασθένειες εργάζονταν, σε σύγκριση με το 75,9% των ανθρώπων χωρίς ψυχική ασθένεια, το 68,8% των ανθρώπων με ήπια ψυχική ασθένεια, και το 62,7% των ανθρώπων με μέτρια ψυχική ασθένεια.
Όταν μελέτησαν οι ερευνητές την επίδραση της ηλικίας, βρήκαν ότι το χάσμα απασχόλησης μεταξύ ανθρώπων με ψυχική διαταραχή και εκείνων χωρίς, μεγάλωνε με την αύξηση της ηλικίας. Σε ανθρώπους 18 – 25 ετών, η διαφορά σε ποσοστά απασχόλησης μεταξύ εκείνων με και χωρίς σοβαρή ψυχική ασθένεια ήταν μόνο 1%, αλλά στην περιοχή μεταξύ 50 – 64 ετών, το χάσμα ήταν 21%.
4. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι σημάδι αδυναμίας
Αυτό δεν ισχύει περισσότερο από το να λέμε ότι ένα σπασμένο πόδι είναι σημάδι αδυναμίας. Οι ψυχικές διαταραχές είναι ασθένειες, όχι σημάδια κακού χαρακτήρα. Ομοίως, οι άνθρωποι με, για παράδειγμα, κατάθλιψη, δεν μπορούν να "ξεφύγουν" από αυτήν, όπως και κάποιος με διαβήτη ή ψωρίαση δεν μπορεί να αναρρώσει αμέσως από την κατάστασή του.
Αν μη τι άλλο, ισχύει το αντίθετο: Η καταπολέμηση μιας κατάστασης ψυχικής υγείας απαιτεί μεγάλη δύναμη.
5. Μόνο οι άνθρωποι χωρίς φίλους χρειάζονται θεραπευτές
Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε δομημένες θεραπείας ομιλίας και συζήτησης με φίλους. Μπορούν και οι δυο να βοηθήσουν τους ανθρώπους με ψυχική ασθένεια με διαφορετικούς τρόπους, αλλά ένας εκπαιδευμένος θεραπευτής μπορεί να αντιμετωπίσει τα θέματα εποικοδομητικά και με τρόπους που ακόμη και οι καλύτεροι φίλοι δεν μπορούν να φτάσουν.
Επίσης, δεν μπορεί ο καθένας να ανοιχτεί πλήρως μπροστά στους πιο κοντινούς και αγαπημένους. Η θεραπεία είναι εμπιστευτική, αντικειμενική, και πλήρως εστιασμένη στο άτομο, κάτι που γενικά δεν είναι δυνατό σε πιο άτυπες κουβεντούλες με μη εκπαιδευμένους φίλους.
Επιπλέον, κάποιοι άνθρωποι δεν έχουν στενούς φίλους. Υπάρχουν πολλές πιθανές αιτίες γι’ αυτό, και δεν είναι λόγος για να αντιμετωπίζουμε υποτιμητικά κάποιον.
6. Τα ψυχικά προβλήματα είναι μόνιμα
Μια διάγνωση ψυχικής υγείας δεν είναι απαραίτητα «καταδίκη σε ισόβια». Η εμπειρία του κάθε ατόμου με την ψυχική ασθένεια είναι διαφορετική. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να βιώνουν επεισόδια, μεταξύ των οποίων επιστρέφουν στην εκδοχή τους του «κανονικού». Άλλοι μπορεί να βρίσκουν θεραπείες –φαρμακευτική αγωγή ή θεραπείες ομιλίας- που επαναφέρουν την ισορροπία στις ζωές τους.
Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να μην αισθάνονται σαν να έχουν αναρρώσει πλήρως από μια ψυχική ασθένεια, και κάποιοι μπορεί να βιώνουν προοδευτικά χειρότερα συμπτώματα.
Όμως, το ηθικό δίδαγμα είναι ότι πολλοί άνθρωποι θα αναρρώσουν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό.
Επίσης είναι σημαντικό να σκεφτούμε ότι «ανάρρωση» σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους. Κάποιοι μπορεί να βλέπουν την ανάρρωση ως επιστροφή στον τρόπο που αισθάνονταν πριν ξεκινήσουν τα συμπτώματα. Για άλλους, ανάρρωση μπορεί να είναι ανακούφιση από τα συμπτώματα και η επιστροφή σε μια ικανοποιητική ζωή, όσο διαφορετική μπορεί να είναι.
Διαβάστε σχετικά: Μύθοι και πραγματικότητες για την ψυχοθεραπεία
7. Ο εθισμός είναι έλλειψη θέλησης
Η δήλωση δεν είναι αληθής. Οι ειδικοί θεωρούν τις διαταραχές χρήσης ουσιών ως χρόνιες ασθένειες.
Ένα άρθρο στο περιοδικό Addictive Behaviors Reports περιγράφει μια ποιοτική μακροπρόθεσμη μελέτη που εξετάζει τη σχέση μεταξύ θέλησης και ανάρρωσης από τον εθισμό. Οι ερευνητές βρήκαν ότι η έλλειψη θέλησης δεν ήταν αποφασιστικός παράγοντας για να ξεπεράσει κάποιος τον εθισμό. Γράφουν:
Οι άνθρωποι με εθισμό δείχνουν να μην στερούνται θέλησης, μάλλον, η ανάρρωση εξαρτάται από την ανάπτυξη στρατηγικών για να συντηρήσουν τη θέληση ελέγχοντας το περιβάλλον.
8. Οι άνθρωποι με σχιζοφρένεια έχουν διχασμένη προσωπικότητα
Αυτός είναι ένας μύθος. Η σχιζοφρένεια σημαίνει «διαχωρισμός του μυαλού», κάτι που μπορεί να εξηγεί την παρανόηση. Παρόλα αυτά, όταν ο Γιουτζίν Μπλούλερ επινόησε τον όρο το 1908, προσπαθούσε να «συλλάβει τον κατακερματισμό και την αποσύνθεση του μυαλού και της συμπεριφοράς σαν την ουσία της διαταραχής.»
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η σχιζοφρένεια «χαρακτηρίζεται από διαστρεβλώσεις στη σκέψη, την αντίληψη, τα συναισθήματα, τη γλώσσα, την αίσθηση του εαυτού, και τη συμπεριφορά.» Αυτές οι διαστρεβλώσεις μπορούν να περιλαμβάνουν παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις.
Η σχιζοφρένεια δεν είναι το ίδιο με τη διασχιστική διαταραχή ταυτότητας που ονομαζόταν διαταραχή πολλαπλής προσωπικότητας.
9. Οι διατροφικές διαταραχές πλήττουν μόνο γυναίκες
Υπάρχει ένα στερεότυπο ότι οι διατροφικές διαταραχές είναι πεδίο νέων, λευκών, πλούσιων γυναικών. Όμως, μπορούν να πλήξουν οποιονδήποτε.
Για παράδειγμα, μια μελέτη που εξέταζε τα δημογραφικά στοιχεία διατροφικών διαταραχών για μια περίοδο 10 ετών βρήκε ότι αυτά αλλάζουν. Οι πιο σημαντικές αυξήσεις σε επιπολασμό συνέβησαν μεταξύ ανδρών, ατόμων από νοικοκυριά χαμηλότερου εισοδήματος, και ανθρώπους από 45 ετών και πάνω.
Σύμφωνα με άλλη έρευνα, οι άντρες τώρα αποτελούν το 10 – 25% όλων των περιπτώσεων νευρικής ανορεξίας και βουλιμίας, καθώς και το 25% των διαταραχών υπερφαγίας.
10. Οι διατροφικές διαταραχές είναι μια επιλογή τρόπου ζωής
Αυτός είναι ένας επιβλαβής μύθος. Οι διατροφικές διαταραχές είναι σοβαρές ψυχικές διαταραχές, και, σε ακραίες περιπτώσεις, μπορούν να αποβούν μοιραίες.
11. Όλοι οι άνθρωποι με ψυχική ασθένεια είναι βίαιοι
Αυτός είναι φυσικά ένας μύθος. Ευτυχώς, καθώς ο κόσμος αποκτά μεγαλύτερη επίγνωση των ψυχικών ασθενειών, η παρανόηση σταδιακά πεθαίνει. Ακόμη και άτομα που βιώνουν τις πιο σοβαρές ασθένειες, όπως η σχιζοφρένεια, είναι κυρίως μη βίαια.
Είναι αλήθεια ότι κάποιοι άνθρωποι με συγκεκριμένες ψυχικές ασθένειες μπορούν να γίνουν βίαιοι και απρόβλεπτοι, αλλά ανήκουν στη μειοψηφία.
Οι συγγραφείς μιας μελέτης που εξετάζει μας συνδέσεις μεταξύ ψυχικής υγείας και βίας, βοηθάει να εξηγήσουμε γιατί μας ο μύθος έχει κερδίσει έδαφος στη διάρκεια των ετών:
Η βία έλκει την προσοχή στα μέσα ενημέρωσης […].Η βία στο πλαίσιο μας ψυχικής ασθένειας μπορεί να παρουσιαστεί με σοκαριστικό τρόπο, κάτι που μόνο βαθαίνει το στίγμα που ήδη διατρέχει μας ζωές των ασθενών μας.
Το συμπέρασμα είναι ότι «τα άτομα με ψυχική ασθένεια, όταν λαμβάνουν κατάλληλη θεραπεία, δεν αποτελούν καθόλου αυξημένο κίνδυνο βίας σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. […] Η συνολική επίδραση της ψυχικής ασθένειας ως παράγοντας στη βία που συμβαίνει στην κοινωνία σαν σύνολο φαίνεται ότι υπερτονίζεται».
Αν και σίγουρα υπάρχει σχέση μεταξύ βίας και ψυχικής ασθένειας, τα μέλη του κοινού υπερβάλλουν και για την ισχύ της συσχέτισης μεταξύ ψυχικής ασθένειας και βίας και του δικού τους προσωπικού κινδύνου.
«Οι άνθρωποι με ψυχική ασθένεια είναι πολύ συχνότερα τα θύματα βίας παρά οι θύτες».
Παρόλα αυτά, οι άνθρωποι με κάποιους τύπους ψυχικής ασθένειας είναι περισσότερο πιθανό να είναι βίαιοι σε σχέση με άλλους στον γενικό πληθυσμό – γεγονός που είναι άβολο για πολλούς στον χώρο της ψυχικής υγείας.
Ενώ υπάρχουν λίγες αποδείξεις ότι οι άνθρωποι με ψυχική ασθένεια γενικά (συνήθως εκείνοι με διαγνώσεις κατάθλιψης ή διαταραχών άγχους) έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να ασκήσουν βία σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, υψηλότερα ποσοστά άσκησης βίας έχουν εντοπισθεί ανάμεσα σε ανθρώπους με συγκεκριμένους τύπους σοβαρών ψυχικών ασθενειών, συγκεκριμένα σχιζοφρένειας και διπολικής διαταραχής.
Όμως, αυτά τα ποσοστά είναι μόνο ελαφρώς αυξημένα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Τα ποσοστά βίας είναι σημαντικά αυξημένα σε ανθρώπους που έχουν «τριπλή νοσηρότητα», για παράδειγμα, άτομα με σοβαρή ψυχική διαταραχή, μια διαταραχή χρήσης ουσιών, και μια διαταραχή αντικοινωνικής προσωπικότητας.
Περιληπτικά, οι ψυχικές ασθένειες είναι συνηθισμένες, αλλά υπάρχει θεραπεία. Πρέπει να εργαστούμε όλοι μαζί για να απομακρύνουμε τους μύθους και το στίγμα που φέρουν οι ψυχικές διαταραχές. Αν και η κατανόηση της κοινωνίας για τα θέματα ψυχικής υγείας έχει κάνει τεράστια άλματα σε σύγκριση με πριν μια δεκαετία, έχουμε ακόμη πολύ δρόμο.
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
