Ο ρόλος των εξαρτησιογόνων ουσιών στην αιτιοπαθογένεια του καρκίνου μελετάται συστηματικά, αφού υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που υποστηρίζουν τη μεταλλαξιογόνο δράση ορισμένων από αυτές.
Η χρήση και η κατάχρηση εξαρτησιογόνων ουσιών, νόμιμων και παράνομων, είναι ένα πρόβλημα απειλητικό για τη δημόσια υγεία, με σοβαρές κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές επιπτώσεις. Οι εξαρτήσεις, σε ατομικό επίπεδο συνδέονται άμεσα με τη μείωση της παραγωγικότητας, την ανεργία, τα ατυχήματα και τις οικονομικές δυσκολίες.
Σε συλλογικό επίπεδο, πλήττουν το σύστημα υγείας και ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα, στις οποίες η δημόσια υγεία ακόμα αναπτύσσεται, οι επιπτώσεις είναι σοβαρές. Καθώς η κατάχρηση συνδέεται τόσο με σωματικές όσο και με ψυχικές ασθένειες, η θεραπεία απαιτεί πολλούς οικονομικούς πόρους και οργανωμένες παρεμβάσεις.
Ο καρκίνος, μετά τις καρδιακές ασθένειες, είναι η συχνότερη αιτία θανάτου και αποτελεί μία νόσο απειλητική όχι μόνο για τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα, αλλά και για την ψυχική υγεία. Οι ογκολογικοί ασθενείς εμφανίζουν ψυχικές διαταραχές σε υψηλά ποσοστά, με προεξάρχουσα την κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές. Ο ρόλος των εξαρτησιογόνων ουσιών στην αιτιοπαθογένεια του καρκίνου μελετάται συστηματικά, αφού υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που υποστηρίζουν τη μεταλλαξιογόνο δράση ορισμένων από αυτές.
Τα οπιούχα είναι οι πρώτες εξαρτησιογόνες ουσίες που ταυτοποιήθηκαν ως παράγοντες ογκογένεσης. Ωστόσο, από μελέτες πειραματόζωων έχουν υποστηριχθεί αντικρουόμενα αποτελέσματα· για παράδειγμα παρατηρήθηκε όχι μόνον ενίσχυση αλλά και αναστολή της διαδικασίας της αύξησης των όγκων, ανάλογα με τη δόση του χορηγούμενου οπιοειδούς, όπως της μορφίνης. Η κοκαΐνη ωστόσο, σε αντίστοιχες έρευνες, αποδεικνύεται όχι μόνο υπεύθυνη για αλλοιώσεις στη δομή του εγκεφάλου και του DNA, αλλά αποτελεί και ανασταλτικό παράγοντα για τη δράση αντικαρκινικών φαρμάκων, καθώς εξαλείφει τη θεραπευτική τους δράση.
Η χρήση της ινδικής κάνναβης μπορεί να σχετίζεται με τον καρκίνο είτε ως αυτόνομος παράγοντας είτε σε σχέση με άλλα μεταλλαξιογόνα, όμως δεν είναι ακόμη σαφές σε ποιον βαθμό αυτές οι δράσεις της ουσίας μπορεί να συνδέονται με τη νόσο, ειδικά αφού συνυπολογισθούν η κατανάλωση καπνού και αλκοόλ στους συγκεκριμένους ασθενείς. Κάποια κανναβινοειδή πιθανόν να έχουν βιολογικές δράσεις που μπορούν να αξιοποιηθούν θετικά, όπως η κανναβιδιόλη (CBD), η οποία δε συνοδεύεται από τη ψυχοδραστική ουσία της 9-τετραϋδροκανναβινόλης και έχει αποδειχτεί ότι έχει αντικαρκινική δράση και λειτουργεί ενισχυτικά στις χημειοθεραπείες.
Είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ότι το αλκοόλ αποτελεί απειλή για τη Δημόσια Υγεία, καθώς ευθύνεται για πλήθος σωματικών και ψυχολογικών προβλημάτων. Η κατανάλωση αλκοόλ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, έχει διαπιστωθεί ότι ευθύνεται για την ανάπτυξη εξαρτητικών συμπεριφορών στην ενήλικη ζωή. Επιπλέον, το αλκοόλ αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου στην κεφαλή, στη στοματική κοιλότητα , στον οισοφάγο και στον τράχηλο, ενώ επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι όσο μεγαλύτερη είναι η κατανάλωση του αλκοόλ, τόσο αυξάνει η θνησιμότητα από καρκίνο, και επιπλέον ότι δεν υπάρχει επίπεδο ασφαλείας στην κατανάλωση του αλκοόλ σε σχέση με τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου, δηλαδή έστω και η ελάχιστη ημερήσια κατανάλωση συνδέεται με την εμφάνιση ορισμένων μορφών της νόσου.
Στον καπνό έχουν αναγνωριστεί συγκεκριμένα συστατικά που θεωρούνται καρκινογόνα και υπεύθυνα για την ανάπτυξη της νόσου με διάφορες εντοπίσεις, όπως στους πνεύμονες, στην κεφαλή, στον προστάτη και στα νεφρά. Συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί ότι ασθενείς με καρκίνο στον πνεύμονα, οι οποίοι καπνίζουν έχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά στρες σε σχέση με ασθενείς με καρκίνο άλλου τύπου, διότι έχουν ενοχές συσχετίζοντας την καπνιστική συμπεριφορά τους με την εμφάνιση της ασθένειας.
Ο καρκίνος, συνδέεται άμεσα με τους χρόνιους πόνους. Για τον λόγο αυτό, η χρήση οπιοειδών αναλγητικών, χρησιμοποιείται από τους ειδικούς στην αντιμετώπιση του οξέος πόνου των ογκολογικών ασθενών. Ωστόσο, η κατάχρηση ουσιών όχι μόνο δυσχεραίνει τη συμμόρφωση στη θεραπεία και επιβαρύνει την πρόγνωση του καρκίνου, αλλά και αποτελεί αρνητικό παράγοντα για την ποιότητα ζωής των εν λόγω ασθενών.
Κλείνοντας, εκτός από τους βιολογικούς παράγοντες, περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής, η κακή διατροφή, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών συγκαταλέγονται στους παράγοντες επικινδυνότητας για την εμφάνιση καρκίνου. Πολλοί παράγοντες που δεν μπορούν να προβλεφθούν οφείλονται στην εμφάνιση της νόσου, ωστόσο, σχετικά με τους παράγοντες που ρυθμίζονται, αλλάζοντας τις καθημερινές συνήθειες, αυξάνεται η προστασία έναντι απειλών για την υγεία.
Πηγή: ΕΨΕ- Τόμος 28 Τεύχος 3 - Εξαρτήσεις και καρκίνος - Συγγραφείς: Γ. Ι. Mουσσάς, Α.Γ. Παπαδοπούλου (σελίδα 234) - Διαβάστε το πλήρες άρθρο]
Επιμέλεια: Γλυκερία Αποστολοπούλου, Ψυχολόγος
Εποπτεία: PsychologyNow.gr
