Ο σπουδαίος ψυχοθεραπευτής Erving Polster, 95 ετών πλέον, κάνει μία αναδρομή στη ζωή του και στα οφέλη της ψυχοθεραπευτικής διεργασίας που απεκόμισε.
Είστε τώρα 95 ετών και έχετε αποσυρθεί από την άσκηση της ψυχοθεραπείας εδώ και 20 χρόνια, οπότε έχετε μια ιδιαιτέρως ευρεία οπτική για το πώς οι θεραπευτές βιώνουν τα διάφορα στάδια της ζωής και της σταδιοδρομίας τους. Ποιες πτυχές της δικής σας πορείας καθώς μεγαλώνατε, είχαν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στην προσέγγισή σας στην ψυχοθεραπεία;
Ήταν μια σταδιακή διεργασία και είμαι σίγουρος ότι βίωσα πολλές αλλαγές τα τελευταία χρόνια. Ίσως αυτό που παρατήρησα περισσότερο σε εμένα ήταν το πώς εξελίχθηκα περισσότερο στο σπίτι μου με αυτό που έκανα. Δεν είχα να σκέφτομαι σκοπίμως τις σχέσεις που είχα με τους θεραπευόμενους και δεν έπρεπε να δουλεύω τόσο σκληρά. Ήταν σαν να βρισκόμουν στο σπίτι μου.
Δεν ένιωσα πλέον ότι έπρεπε να συμπεριφέρομαι με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο ή να συμμορφώνομαι με κάποια θεωρητική προσέγγιση. Δεν έπρεπε να σκεφτώ την άδεια καρέκλα ή να κάνω δηλώσεις ξεκινώντας με τη λέξη «εσύ». Ήμουν πολύ πιο προσανατολισμένος προς τη ροή της σχέσης μεταξύ εμένα και του ανθρώπου με τον οποίο δουλεύω.
Υπήρχε κάτι που έγινε πιο δύσκολο ή πιο απαιτητικό;
Ακόμα και όταν ήθελα να συμβαδίσω με τις νέες εξελίξεις στον τομέα, δυσκολεύτηκα να εμπλακώ με τις τελευταίες καινοτομίες, όπως το EMDR. Άκουγα γι’ αυτά, αλλά δεν ήμουν τόσο κινητοποιημένος να τα εξερευνήσω, όπως θα ήμουν 30 χρόνια νωρίτερα.
Υπήρχαν κάποιες εμπειρίες που είχατε, είτε στην πρακτική σας είτε στη ζωή σας, που είχαν ιδιαίτερη επίδραση στη στάση σας για την αντιμετώπιση της θνησιμότητας;
Για τους περισσότερους από εμάς, η αντιμετώπιση της θνησιμότητας είναι λίγο πολύ μια σταδιακή διεργασία. Όμως η πρώτη σοβαρή σύγκρουση που είχα με τον θάνατο ήταν όταν πέθαινε η Μύριαμ, η γυναίκα μου. Έζησα το θάνατό της ως απειλή για την ύπαρξή μου. Ήμασταν παντρεμένοι 52 χρόνια και απλά δεν ήξερα πώς θα ζούσα τη ζωή μου χωρίς αυτήν. Όταν πέθανε, είχα αυτή την περίεργη αίσθηση της ασυνάφειας ότι είμαι ζωντανός ενώ εκείνη ήταν νεκρή. Ήταν κάτι σαν μια ενδοσκοπική πρόκληση να συνδυάσω αυτά τα δύο πράγματα. Ποτέ δεν σκέφτηκα ότι δεν θέλω να συνεχίσω, αν δεν μπορώ να είμαι μαζί της, αλλά σίγουρα είχα μία έντονη αίσθηση να μην λαμβάνω τα πράγματα ως δεδομένα στη ζωή.
Υπήρξε κάτι όλα αυτά τα χρόνια που ήσασταν θεραπευτής το οποίο να είχε μεγάλη επίδραση στο πώς χειριστήκατε την πρόκληση της απώλειάς της;
Επειδή ποτέ δεν σταμάτησα να είμαι ψυχοθεραπευτής, τουλάχιστον όχι ως ενήλικας, είναι λίγο δύσκολο να το πω, αλλά ένα από τα πράγματα που διαμόρφωσαν πώς βίωσα αυτή η εμπειρία, ήταν το ένστικτο του θεραπευτή να εντάξει αυτό που συμβαίνει σε ένα πλαίσιο.
Η ψυχοθεραπεία είναι μια πολύ ξεχωριστή εμπειρία και ο θεραπευόμενος συμπεριφέρεται στην ψυχοθεραπεία μέσα από μια ενδοσκοπική άποψη που μπορεί να μην έχει στην καθημερινή ζωή, όταν τα πράγματα ακολουθούν απλά το ένα το άλλο στην ροή του χρόνου. Οπότε, σε μεγάλο βαθμό, η ζωή απλώς έρεε με ό,τι συνέβαινε. Αλλά δεν ήξερα ποτέ ότι κατευθυνόμουν σε ένα διαφορετικό στάδιο της ζωής μου και δεν ήξερα τι θα ήταν.
Πρέπει να πω, ωστόσο, δεν ένιωσα ποτέ μεγάλη διαφορά στη βασική εσωτερική μου ενέργεια. Η ενέργεια που είχα όταν ήμουν πέντε χρονών, είναι ίδια ακόμα όταν ήμουν 85 ετών. Την ίδια έχω ακόμα τώρα, ακόμα και όταν σας μιλώ, αυτή τη στιγμή, στα 95 μου. Αυτή η ζωτική ενέργεια δεν έχει με τίποτα να κάνει με το γεγονός ότι ξέρω ότι δεν έχω πλέον πολύ εναπομείναντα χρόνο ζωής.
Η αφοσίωση στον θεραπευόμενο στο εδώ και τώρα είναι ο βασικός παράγοντας για μένα. Συμμετέχοντας σε αυτή τη συζήτηση μαζί σας, για παράδειγμα, θα μπορούσα να είμαι 17 ή 67 - δεν θα είχε διαφορά. Δεν αισθάνομαι θεμελιωδώς διαφορετικά όσον αφορά στον ενθουσιασμό, την αφοσίωση ή την απορρόφηση από ό,τι θα ένιωθα σε οποιαδήποτε ηλικία. Αλλά όταν δεν είμαι αφοσιωμένος, τότε το μυαλό μου είναι πολύ διαφορετικό.
Ποια είναι η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ του «είναι» σας, μέσα ή έξω από την εμπειρία αφοσίωσης;
Θα μπορούσατε να πείτε ότι, καθώς έχω μεγαλώσει, δεν έχω του ίδιου είδους –πως να το ονομάσω; - ρευστότητα ευκαιρίας. Ως νεότερος άνθρωπος, τα πράγματα εξελίσσονταν πιο ρευστά από στιγμή στη στιγμή. Υπήρχε μια αίσθηση ότι πάντα συμβαίνει κάτι. Συχνά αυτές οι εμπειρίες προκαλούσαν, φώτιζαν και ενέπνεαν. Αυτές τις μέρες δεν έχω αυτές τις επιλογές με τον ίδιο τρόπο. Δεν μπορώ να αποφασίσω να βγω έξω και να αγοράσω μπαταρίες για το ραδιόφωνο μου. Δεν μπορώ να οδηγήσω, οπότε κάποιος πρέπει να το κάνει μαζί μου ή για μένα. Είναι ένα εντελώς διαφορετικό παιχνίδι.
Υπάρχει κάτι που ξεχωρίζετε, μέσα από τις εμπειρίες σας, ως ένα σημαντικό μάθημα που μάθατε;
Το βασικό πράγμα που έμαθα από τη θεραπευτική μου πορεία είναι ότι είναι πολύ καλό να αγαπάς αυτό που κάνεις. Και για πολλά χρόνια που ασκούσα το επάγγελμα του θεραπευτή, μου άρεσε αυτό που έκανα. Αλλά για μένα, δεν υπάρχει τίποτα εγγενές στο θεραπευτικό επάγγελμα που θα ήταν διαφορετικό από το να είσαι, ας πούμε, ένας ηθοποιός ή ένας ηλεκτρολόγος ή κάποιο από τα πολλά πράγματα που θα μπορούσε κανείς να είναι. Το σημαντικό είναι να σας αρέσει να το κάνετε. Όταν ήμουν νεότερος, σκεφτόμουν ότι θα προτιμούσα να γίνω ένας σπουδαίος παίκτης του μπέιζμπολ αλλά έχω αλλάξει γνώμη και νομίζω ότι έκανα το σωστό.
Τι ήταν αυτό που αγαπούσατε τόσο πολύ στο να ήσασταν θεραπευτής;
Μου άρεσε να εισέρχομαι στις ιστορίες και στη ζωή των ανθρώπων. Μου άρεσε η ουσία. Μου άρεσε να ψάχνω βαθύτερα στις λεπτομέρειες της στιγμής. Μου άρεσε η αίσθηση ότι είμαι ο εαυτός μου και ταυτόχρονα να αισθάνομαι σαν μέλος της ευρύτερης ανθρώπινης κοινότητας.
Έχουν περάσει 20 χρόνια από την τελευταία φόρα που ασκήσατε το επάγγελμά σας. Πώς είναι να έχετε εγκαταλείψει κάτι που αγαπούσατε τόσο πολύ για τόσο πολύ καιρό;
POLSTER: Μου λείπει η δράση, αλλά ποτέ δεν ξυπνάω το πρωί θέλοντας να κάνω έστω και λίγες ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες. Όταν αποσύρθηκα και κατέστη σαφές ότι δεν επρόκειτο να αναλάβω νέους θεραπευόμενους, ανυπομονούσα να τελειώσω το επάγγελμά μου.
Είναι εκπληκτικό να το ακούει κανείς αυτό. Για ποιο λόγο νομίζετε ότι συνέβη αυτό;
Δεν ξέρω, αλλά νομίζω ότι ήταν απλώς θέμα δέσμευσης. Έβρισκα ελκυστική την ελευθερία από τη δέσμευση της θεραπείας. Αν και μου άρεσε να κάνω θεραπεία, σε κάποιο σημείο δεν ένιωθα ότι μου άρεσε να πρέπει να το κάνω κάθε μέρα.
Δεν ήμουν ελεύθερος να ικανοποιήσω κάποια προσωπική ανάγκη, όταν το ήθελα. Μια μέρα είχα μάλιστα τη σκέψη, να έλεγα στους θεραπευόμενούς μου ότι αν έκαναν θεραπεία με μένα για ένα χρόνο, θα υπάρχουν τρεις τουλάχιστον φορές που θα έρχονταν και δεν θα με έβρισκαν. Φυσικά, ποτέ δεν το είπα, γνωρίζοντας πόσο οδυνηρό θα μπορούσε να είναι για ορισμένους θεραπευόμενους, αλλά είχα αυτή τη φαντασίωση να δώσω στον εαυτό μου κάποια ελευθερία με αυτή την έννοια. Οπότε, όταν μιλάτε για το τι συνέβη στο τέλος της καριέρας μου, δεν ήταν ότι δεν απολάμβανα πλέον τη θεραπεία. Απλά δεν ήθελα τη δέσμευση.
Σε αυτό το σημείο της ζωής σας, διαπιστώνετε ότι ο τρόπος που σκέφτεστε για το θάνατο έχει αλλάξει;
Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς την ιδέα του θανάτου. Δεν πιστεύω στη μετά θάνατον ζωή. Έτσι, όταν πεθάνω, φαντάζομαι ότι θα είναι σαν κάποιος να έχει κλείσει τα φώτα. Βασικά, είναι ένα παράξενο παράδοξο. Φυσικά, με νοιάζει τι θα αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι, αλλά δεν θα είμαι γύρω για να συμμετέχω σε αυτό με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Τα πράγματα έχουν σημασία μόνο επειδή έχουν σημασία, όχι για κάποιο άλλο σπουδαίο λόγο εκτός από το ό,τι είναι στη φύση μας να δίνουμε σημασία στα πράγματα. Έτσι όταν πεθάνω, αφού πεθάνω, δεν πρόκειται να έχει σημασία. Αλλά πριν πεθάνω, έχει σημασία.
Γνωρίζω ότι είμαι πολύ κοντά στο θάνατο και ότι μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή. Αλλά δεν μου αποσπά ιδιαίτερα την προσοχή, εκτός κι αν δεν ασχολούμαι με την καθημερινή μου ζωή. Τότε μου παρουσιάζεται περισσότερο και μερικές φορές αισθάνομαι κάποιο φόβο γι’ αυτό. Αλλά τις περισσότερες φορές δεν αισθάνομαι τίποτα τρομερό για τον θάνατο. Είναι σαν μια σκέψη. Ίσως το πιο σημαντικό πράγμα που έχω μάθει καθώς μεγαλώνω είναι ότι όταν είσαι μεγάλος σε ηλικία, είσαι ηλικιωμένος, αλλά είσαι ακόμα ζωντανός και αξίζεις να ζήσεις τη ζωή.
Πηγή: psychotherapynetworker.org
Aπόδοση – Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
