Μεταμορφωνόμαστε σχεδόν ερήμην μας σε αναζητητές νέων ηδονών, ενοικιαστές σωμάτων χωρίς καμία πρόθεση να παραχωρήσουμε στον Άλλο κάτι από τον εαυτό μας.
Πώς διαμορφώνεται η αγάπη στα χρόνια του ύστερου καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης; Πόσο αλλάζουν οι μορφές των ανθρώπινων δεσμών που ανθούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Πώς έχουν επιδράσει η ψηφιακή τεχνολογία και η σύγχρονη οικονομία πάνω στο συναίσθημα και στις κοινωνικές σχέσεις;
Με ποιους τρόπους η εμπειρία του εικονικού καταλύει τα όρια μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου; Αυτά είναι κάποια από τα θέματα που διερευνά η ομαδική έκθεση Modern Love -H αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας- που φιλοξενείται στο ΕΜΣΤ.
Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης εγκαινιάζει τον χειμερινό-εαρινό εκθεσιακό κύκλο του που εστιάζει στην ψηφιακή τεχνολογία και στο διαδίκτυο, στην επιρροή τους στις σύγχρονες κοινωνίες και στη σχέση τους με την εργασία, το σώμα και τον λόγο.
Η έκθεση γίνεται αφορμή να ανοίξουμε μια συζήτηση γύρω από τις εφήμερες σχέσεις μέσα στις νεοφιλελεύθερες κοινωνίες όπου κυριαρχεί ο λόγος του καπιταλιστή και όπου καταλήγουμε να καταναλώνουμε τους ανθρώπους σαν να είναι αντικείμενα που ξεθωριάζουν με τον χρόνο ή σαν να είναι διαδικτυακά λινκ που μας οδηγούν από το ένα στο άλλο.
Τι συμβαίνει λοιπόν στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας; Προφανώς εντείνεται το φαινόμενο της «ρευστής αγάπης», για την οποία είχε μιλήσει πριν από χρόνια ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν. Το κυρίαρχο μοντέλο ανθρώπου είναι το «άτομο χωρίς μόνιμους ανθεκτικούς δεσμούς», που μετακινείται με ευκολία από σχέση σε σχέση με την ψευδαίσθηση πως η επόμενη θα είναι πιο λειτουργική, δίχως ωστόσο να καταβάλλει μια βαθιά προσπάθεια να επιδιορθώσει όλα εκείνα που κατέστησαν την προηγούμενη μη λειτουργική.
Ο «άνθρωπος χωρίς δεσμούς» -που περιγράφει ο Πολωνός στοχαστής- δεν αναγνωρίζει, ούτε αποδέχεται εύκολα την ετερότητα του Άλλου, αρκείται στην προσωρινότητα των συναισθημάτων, δημιουργεί χαλαρούς δεσμούς που λύνονται εύκολα, αποφεύγοντας την πραγματική σύνδεση, την πραγματική χαρά, τον πραγματικό πόνο.
Η αναζήτηση νέων αντικειμένων, καινούργιων συντρόφων και νέων αισθήσεων γίνεται επιτακτική στο πλαίσιο ενός άκρατου καπιταλισμού, όπου οι άνθρωποι δεν δεσμεύονται για να μη χάσουν την επόμενη ευκαιρία ή για να μη ρισκάρουν το ενδεχόμενο οδύνης που εμπεριέχει ένας πραγματικός έρωτας, όπως έχει σημειώσει και ο Γάλλος φιλόσοφος Αλέν Μπαντιού.
Μεταμορφωνόμαστε σχεδόν ερήμην μας σε αναζητητές νέων ηδονών, ενοικιαστές σωμάτων χωρίς καμία πρόθεση να παραχωρήσουμε στον Άλλο κάτι από τον εαυτό μας. Ιδίως στις νεοφιλελεύθερες κοινωνίες, όπου το «πολλαπλό» εκθρονίζει με μεγάλη ευκολία το «ένα».
Η έκθεση δανείστηκε τον υπότιτλό της από το βιβλίο της Eva Illouz, Cold Intimacies: The Making of Emotional Capitalism, που αναλύει πώς οι σύγχρονες στενές, οικείες σχέσεις καθορίζονται όλο και περισσότερο από οικονομικά και πολιτικά μοντέλα διαπραγμάτευσης και ανταλλαγής, στον κόσμο της ρευστής νεωτερικότητας όπου κυριαρχούν οι δεσμοί που στηρίζονται στο δίκτυο.
Εξετάζει -όπως αναφέρεται και στο σχετικό σημείωμα- πώς το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν, από τη μία, διευκολύνει την έκφραση διαφορετικών ταυτοτήτων και εναλλακτικών τρόπων ύπαρξης και κατασκευής του εαυτού και πώς, από την άλλη, παίζουν επιβαρυντικό ρόλο στην καλλιέργεια παθολογιών, όπως ο ναρκισσισμός, η εμμονή αυτοπροβολής, η ψηφιακή εξάρτηση και η εμπορευματοποίηση του συναισθήματος. Ταυτόχρονα μελετά πώς η διαπλοκή της πραγματικότητας, του εικονικού και της φαντασίας, δημιουργεί πολύπλοκες ψυχολογικές και διαπροσωπικές καταστάσεις και εμπλοκές.
Το Modern Love, σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου, καλλιτεχνικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ, είναι μια έκθεση για την ενσώματη εμπειρία του ψηφιακού και την ασώματη εμπειρία της εγγύτητας στη σημερινή εποχή, μετά την πανδημία, στα χρόνια των ψυχρών οικειοτήτων. Μια έκθεση που αναδεικνύει το αποτύπωμα των σύγχρονων μετασχηματισμών μορφών κοινωνικής ζωής, το οποίο μοιάζει να είναι βαθύ όσον αφορά τον τρόπο που συνδεόμαστε με τον Άλλο.
Μας δείχνει -μέσα από τα έργα 24 καλλιτεχνών από 14 χώρες- πώς το ιδεώδες μοντέλο του μεγάλου έρωτα χάνει σταδιακά έδαφος, έναντι των πολλών γρήγορων ραντεβού και το είδος των μορφών που λαμβάνει ο έρωτας στα χρόνια του μεταμοντέρνου καπιταλισμού. Η έκθεση είναι προϊόν μιας συνεχιζόμενης έρευνας και έρχεται στο ΕΜΣΤ ύστερα παρουσιάσεις στο Museum für Neue Kunst/Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Φράιμπουργκ στη Γερμανία, στην Kunsthalle του Ταλίν, στο IMPAKT Media Organization και το Μουσείο Centraal στην Ουτρέχτη. Μέσα στον μήνα θα ακολουθήσει μια σειρά ατομικών εκθέσεων, οι οποίες επικεντρώνονται στην επίδραση της ψηφιακής τεχνολογίας, του διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της οικονομίας που παράγουν στις κοινωνικές σχέσεις και τη σύγχρονη ζωή.
Ο μετανεωτερικός άνθρωπος καλείται να αντιμετωπίσει μεγαλύτερες δυσκολίες από ποτέ για να πετύχει τη συνένωση του κόσμου του με τον Άλλο καθώς ο έρωτας είναι πιο εύθραυστος στα χρόνια της ψηφιακής διασύνδεσης. Οι άνθρωποι όμως δεν είμαστε αντικείμενα προς κατανάλωση και όσο αντικειμενικοποιούμαστε εξαιτίας των καιρών και των δικτύων…θα αποχαιρετάμε τη μοναδική δυνατότητα να έχει αμοιβαιότητα η σχέση μας με τον κόσμο, μέσα από μια πραγματική συνάντηση με τον Άλλο.
Η αγάπη δεν είναι προϊόν. Ούτε μόνο διασκέδαση καθώς εμπεριέχει συγκρούσεις και οδύνες. Δεν εντείνει όμως το υπαρξιακό μας κενό και δεν πολλαπλασιάζει τη μοναξιά μας. Αντιθέτως το μοίρασμα της πραγματικής ερωτικής αγάπης μάς επιφυλάσσει μια βαθιά χαρά που δεν μπορεί να συγκριθεί με καμία απόλαυση των ταχέων ερώτων.
Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το www.efsyn.gr
