Η συμπεριληπτική εκπαίδευση δεν στοχεύει μονάχα στη συμπερίληψη των μαθητών με δυσκολίες, αλλά δίνει έμφαση στις ατομικές ανάγκες του κάθε μαθητή, όποιες κι αν είναι αυτές (Σιώζιου, 2008).
Η έννοια της συμπερίληψης
Η συμπεριληπτική εκπαίδευση είναι η εκπαίδευση που στοχεύει στην ισότητα μεταξύ των μαθητών, στην άρση των διακρίσεων και του στιγματισμού. Στα σημερινά σχολεία υπάρχουν μαθητές που διαφέρουν ως προς την εθνικότητα, το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τις ειδικές μαθησιακές ανάγκες.
Πολλές φορές, οι μαθητές αυτοί αντιμετωπίζονται διαφορετικά τόσο από τους δασκάλους όσο και από τους ίδιους τους συμμαθητές τους. Η συμπεριληπτική εκπαίδευση δεν στοχεύει μονάχα στη συμπερίληψη των μαθητών με δυσκολίες, αλλά δίνει έμφαση στις ατομικές ανάγκες του κάθε μαθητή, όποιες κι αν είναι αυτές (Σιώζιου, 2008).
Πώς μπορεί να προωθηθεί το κλίμα της συμπερίληψης στα σημερινά σχολεία;
Η συμβολή των εκπαιδευτικών, των μαθητών και της κοινωνίας στη λήψη αποφάσεων είναι μεγίστης σημασίας για την προαγωγή ενός συμπεριληπτικού κλίματος. Η εκπαιδευτική ηγεσία (δάσκαλοι και διευθυντές) μπορεί να προβεί σε αλλαγές του εκπαιδευτικού συστήματος με σκοπό να προαχθεί η ισότητα μεταξύ όλων των μαθητών. Οι μαθητές, με τη σειρά τους, με την ενεργή συμμετοχή τους μπορούν να επιφέρουν διάφορες αλλαγές, θετικές για αυτούς. Η κοινωνία, με τη σταδιακή αλλαγή της γενικότερης νοοτροπίας που επικρατεί σε σχέση με τη διαφορετικότητα, μπορεί να οδηγήσει σε ριζοσπαστικές αλλαγές.
Συγκεκριμένα, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συνεργάζονται μεταξύ τους, αλλά και με τον διευθυντή του σχολείου και τους μαθητές, ώστε να συζητούν για τις διάφορες αλλαγές που θα οδηγήσουν στην ευνοϊκότερη αντιμετώπιση των μαθητών με διαφορές. Για παράδειγμα:
- H διαμόρφωση ενός αναλυτικού σχολικού προγράμματος που θα διευκολύνει τους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες
- Η συνεργασία των εκπαιδευτικών με τον δάσκαλο παράλληλης στήριξης των μαθητών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες (Χρυσικού, 2017). Αυτό θα έχει σκοπό την καλύτερη κατανόηση των παιδιών αυτών και των δυσκολιών τους, από τη μεριά του δασκάλου της τάξης.
- Η συνεργασία των εκπαιδευτικών με τους μαθητές, ώστε να διασφαλίζεται η καλή σχέση μεταξύ συμμαθητών, το ομαδικό πνεύμα και ο σεβασμός στις διαφορετικές απόψεις, που θα προάγει το συμπεριληπτικό κλίμα μέσα στην τάξη (Χόχωλης, 2016).
Η συμβολή των μαθητών είναι εξίσου σημαντική στη δημιουργία ενός «σχολείου για όλους». Οι μαθητές, όπως και ο εκπαιδευτικός της τάξης, είναι υπεύθυνοι για τη διαμόρφωση ενός θετικού κλίματος μέσα στην τάξη. Οι τρόποι με τους οποίους μπορούν να το πετύχουν είναι οι εξής:
- Η δημιουργία ενός κλίματος συνεργασίας μεταξύ των μαθητών είναι ιδιαίτερα σημαντική. Οι μαθητές συνεργαζόμενοι μεταξύ τους για τις διάφορες εργασίες δημιουργούν έναν ξεχωριστό κώδικα επικοινωνίας. Με αυτό τον τρόπο προάγεται ένα κλίμα ισότητας και δεν περιθωριοποιείται κανείς κρινόμενος ως διαφορετικός (Jorgensen et al., 2012).
- Oι φωνές των μαθητών μπορούν να προάγουν ένα κλίμα συμπεριληπτικής εκπαίδευσης. Οι μαθητές με τη διατύπωση απόψεων μέσα στην τάξη ευνοούν την ενεργητική συμμετοχή και παρακινούν και τους υπόλοιπους συμμαθητές τους στο να πράξουν το ίδιο. Ακόμα και οι μαθητές που αντιμετωπίζουν δυσκολίες ή διαφέρουν, παρακινούνται να εμπλακούν ενεργά κι αυτό βοηθά τους εκπαιδευτικούς στο να τους γνωρίσουν καλύτερα και ενισχύεται η αυτοεκτίμησή τους. Επιπλέον, η διατύπωση των απόψεων από τη μεριά των μαθητών μπορεί να οδηγήσει και σε αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήματος (Αγγελίδης, 2013).
Tέλος, η συμβολή της κοινότητας είναι εξίσου σημαντική στη δημιουργία ενός συμπεριληπτικού κλίματος στα σχολεία. Μολονότι η κοινότητα είμαστε εμείς, οφείλουμε να προετοιμάσουμε το έδαφος ώστε να γίνει αποδεκτή η έννοια της συμπερίληψης, όχι μόνο στα σχολεία αλλά και στην καθημερινή μας ζωή.
- Η ρατσιστική αντιμετώπιση απέναντι σε όσους αντιμετωπίζουν δυσκολίες οφείλει να εξαλειφθεί. Αυτό είναι κάτι που διδάσκεται από τους γονείς προς τα παιδιά τους, αλλά και μέσα στα σχολεία με σκοπό την άρση της περιθωριοποίησης και του στιγματισμού.
- Η δημιουργία προγραμμάτων πρόληψης και ενημέρωσης είναι μεγίστης σημασίας, διότι μας μαθαίνει πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τη διαφορετικότητα στην καθημερινή μας ζωή και μας ευαισθητοποιούν σχετικά με αυτά τα ζητήματα (Παπαπέτρου και συν., 2013).
- Η κοινωνία είναι υπεύθυνη, μέσω των πρακτικών που υιοθετεί, ώστε το σχολείο να μην εστιάζει στον ανταγωνισμό, αλλά στην κοινωνική αποδοχή των μαθητών (Παπαστεργίου, 2017).
Βιβλιογραφικές αναφορές:
- Αγγελίδης, Π. & Χατζησωτηρίου, Χ. (2013) Διαπολιτισμικός Διάλογος στην Εκπαίδευση Αθήνα: Διάδραση
- Jorgensen, C., Sheehan, M., Schuh, M., & Sonnenmeier, R. (2012). Essential Best Practices in Inclusive Schools. Uni of New Hampshire: National Center on Inclusive Education Institute on Disability.
- Παπαπέτρου, Σ., Μπαλκίζας, Ν., Μπελεγράτη, Χ., & Υφαντή, Ε. (2013). Συμπεριληπτική Εκπαίδευση: Συγκριτική μελέτη για τις στάσεις των εκπαιδευτικών στην Ελλάδα και Ολλανδία σε σχέση με τη νομοθεσία και τις εκπαιδευτικές δομές της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης. (παρουσίαση συνεδρίου, Εθνικό Καποδιστρικό Παν/μιο Αθηνών).
- Παπαστεργίου, Σ. (2017). Οι απόψεις των εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ειδικής και γενικής αγωγής για τη συμπερίληψη των μαθητών με πολλαπλές αναπηρίες στο γενικό σχολείο. (Διπλωματική εργασία, Παν/μιο Μακεδονίας).
- Σιώζιου, Α. (2008). Συμπεριληπτική Εκπαίδευση: Ειδικές Κατηγορίες Υποψηφίων Στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στην Ελλάδα (Μεταπτυχιακή εργασία). Πανεπιστήμιο Πατρών.
- Xόχωλη, Γ. (2016). Η ενεργή συμμετοχή των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία. (μεταπτυχιακή εργασία, Παν/μιο Λευκωσίας).
- Xρυσικού, Α. (2017). Συμπεριληπτική εκπαίδευση και σχολική ηγεσία (άρθρο από Εκπαιδευτικό Ιστολόγιο, Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Εκπαιδευτικής Πολιτικής).
