Έχετε σκεφτεί ποτέ με τι κριτήρια επιλέγετε τον/την σύντροφό σας; Ξέρω πως ίσως εδώ να γελάσετε και να σκεφτείτε ‘‘Μα φυσικά και ξέρω’’, εάν όμως επαναλάβω την ερώτησή μου, αυτή τη φορά με μία μικρή παραλλαγή του τύπου ‘‘Γνωρίζετε τα βιολογικά κριτήρια με τα οποία διαλέγετε το σύντροφό σας;’’, θα γνωρίζατε την απάντηση;
Το ερώτημα αυτό, όσο περίπλοκο και αν ακούγεται βασίζεται σε θεωρίες που ήδη γνωρίζετε. Αυτό όμως που οι περισσότεροι ίσως δεν γνωρίζουν είναι η προέλευση, η αλλιώς, η βάση αυτών των πληροφοριών, οι οποίες κρύβονται πίσω από μια πιο κοινωνικό-ψυχολογική προσέγγιση των διαπροσωπικών σχέσεων.
Αναφορικά λοιπόν με τη θεωρία της Helen Fisher, η οποία και αποτυπώνεται ξεκάθαρα στο έργο της Why him, why her (2009), ισχυρίζεται πως ενώ τα κοινωνικά κριτήρια της επιλογής συντρόφου είναι λίγο πολύ γνωστά και κοινά στα μέχρι τώρα δεδομένα, τα βιολογικά είναι αυτά που μεταβάλλονται και που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Σχετικά με τα βιολογικά κριτήρια επιλογής συντρόφου, αυτά ποικίλλουν και διαφοροποιούνται ανάλογα με το τι τύπος προσωπικότητας είσαι, εξαρτώμενο από την εγκεφαλική-νευρωσική δραστηριότητα του εγκεφάλου. Εάν γίνουν κατανοητοί αυτοί οι τύποι προσωπικότητας, τότε και το άτομο θα είναι σε θέση να κατανοήσει ποια είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα του συντρόφου με τον οποίο θα ταιριάξει καλύτερα και που θα νιώθει πιο ολοκληρωμένο στη σχέση του (Fisher, H., 2005).
Η εγκεφαλική δραστηριότητα συνδέεται με τα χαρακτηριστικά της γενικότερης συμπεριφοράς και στάσης που κρατάει ο/η σύντροφος απέναντι στη σχέση του. Χαρακτηριστικά, που συνδέονται τόσο με την δέσμευση και την απιστία, όσο και με την προβλεπόμενη διάρκεια της επίσημης- ή και ανεπίσημης- σχέσης, ανάλογα με τους τύπους προσωπικότητας από τους οποίους αποτελείται ένα ζευγάρι. Για την ώρα όμως, ας προχωρήσουμε στην περαιτέρω ανάλυση των χαρακτηριστικών αυτών των τύπων προσωπικότητας.
Στη μακροσκελή έρευνα της Helen Fisher συμμετείχαν εκατοντάδες άτομα, τα οποία καλούνταν να παρατηρούν μία φωτογραφία των ερωτικών τους συντρόφων, ή άλλων ατόμων από τους οποίος έλεγαν ότι είναι ερωτευμένοι ή ένιωθαν μια έντονη έλξη, ενώ η εγκεφαλική τους δραστηριότητα ελεγχόταν μέσω μαγνητικού τομογράφου.
Διαβάστε σχετικά: Αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις των συντροφικών σχέσεων
Συγκεκριμένα, η μαγνητική τομογραφία απεικόνιζε την εγκεφαλική περιοχή που παρουσίαζε την εντονότερη δραστηριότητα, γεγονός που απέδειξε με τη σειρά της ότι υπάρχουν διαφορετικές εγκεφαλικές εκδηλώσεις και πώς το κάθε άτομο εμφάνιζε και ανάλογα στοιχεία προσωπικότητας, εξαιτίας των διαφορετικών ουσιών που εκκρίνει ο εγκέφαλος και των διαφορετικών επιδράσεων που αυτές ασκούν στη γενικότερη συμπεριφορική ταυτότητα του ατόμου.
Συμπερασματικά, λόγω των ερευνητικών ευρημάτων, διαμορφώθηκαν 4 κατηγορίες προσωπικοτήτων, οι ''Builders'' ή αλλιώς ''Κατασκευαστές'', οι ''Explorers'' ή αλλιώς ''Εξερευνητές'', οι ''Directors'' ή αλλιώς ''Κυρίαρχοι'' και οι ''Negotiators'' ή αλλιώς ''Διαπραγματευτές'', οι οποίοι συνδέονται και με μία συγκεκριμένη εγκεφαλική εκδήλωση (Fisher, H., 2009).
Παρόλα αυτά, είναι σαφές ότι μια προσωπικότητα μπορεί να συνδυάζει στοιχεία και των άλλων κατηγοριών, ωστόσο ο επικρατέστερος είναι και αυτός που διαθέτει το μεγαλύτερο ποσοστό συμβατότητας μεταξύ τύπου-χαρακτηριστικών.
Οι Εξερευνητές, κατά την επαφή τους με το ερωτικό ερέθισμα εκκρίνουν ντοπαμίνη, ουσία η οποία περιέχεται στην κοκαΐνη. Οι προσωπικότητες αυτές χαρακτηρίζονται ως πιο περιπετειώδεις και ενεργητικές, έντονα ενθουσιώδεις, περίεργες, ευέλικτες και δημιουργικές. Επίσης, δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο σεξ και τη διασκέδαση, ενώ ταυτόχρονα είναι πολύ σπάταλες αφού δεν τις ενδιαφέρουν τόσο τα χρήματα και τα υλικά αγαθά..
Οι Κατασκευαστές συνδέονται με το στοιχείο της σεροτονίνης, νευροδιαβιβαστής που ηρεμεί το σώμα. Οι σεροτονινικοί αυτοί τύποι μπορεί να είναι κοινωνικοί, αλλά θέλουν στην ερωτική τους ζωή να νιώθουν ασφάλεια και ηρεμία. Ακόμη, είναι πιστοί, υπομονετικοί στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις και είναι έντονα οργανωτικοί, γεγονός που πολλές φορές τους καθιστά επικριτικούς, ειδικά μάλιστα όταν τα πράγματα πάνε εκτός σχεδίου.
Οι Κυρίαρχοι, συνδέονται το στοιχείο της τεστοστερόνης και αντιπροσωπεύουν τις υπεραναλυτικές, ευαίσθητες και πολύ ειλικρινείς και ευθείς προσωπικότητες. Αυτό που τους εξιτάρει είναι ο ανταγωνισμός, είναι τολμηροί και φιλόδοξοι και επικεντρώνονται στους στόχους τους. Από την άλλη, οι Κυρίαρχοι δεν είναι γνωστοί για την κοινωνική τους ενσυναίσθηση, δεν φοβούνται την απομόνωση και δεν επηρεάζονται τόσο πολύ από το συναίσθημα.
Οι Διαπραγματευτές, οι οποίοι συνδέονται με τις οιστρογονικές εκδηλώσεις του εγκεφάλου, είναι οι προσωπικότητες εκείνες που αντιπροσωπεύουν ακριβώς την έννοια της ενσυναίσθησης, είναι έμπιστοι και υπεύθυνοι απέναντι στην προσωπική, αλλά και την επαγγελματική τους ζωή. Λειτουργούν περισσότερο συναισθηματικά, έχουν έντονο το φαντασιακό στοιχείο, γεγονός που τους καθιστά και ονειροπόλους.
Μέσα από έρευνα χρόνων με χιλιάδες ζευγάρια, η H. Fisher κατέληξε σε 4 βασικές κατηγορίες, 4 ''τέλεια ταιριάσματα'', όπως η ίδια τα χαρακτηρίζει στο έργο της, όπου ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους, τις ομοιότητες και τις διαφορές τους μπορούν να αποτελέσουν τον τύπο αυτού του ζευγαριού που θα ''κουμπώσει'' και που θα νιώθει –αυτή τη περιβόητη και πολυπόθητη- σχεσιακή ικανοποίηση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι Εξερευνητές ταιριάζουν σχεσιακά με τους Εξερευνητές, οι Κατασκευαστές με τους Κατασκευαστές, οι Κυρίαρχοι με του Διαπραγματευτές και οι Διαπραγματευτές με τους Κυρίαρχους.
Διαβάστε σχετικά: Η καλοσύνη αποτελεί βασικό κριτήριο στην επιλογή συντρόφου
Στην πρώτη κατηγορία, ένας Εξερευνητής-Explorer ταιριάζει με έναν αντίστοιχό του, διότι και οι δύο αναζητούν την περιπέτεια, περνούν πολύ καλά μαζί και έχουν άριστες σεξουαλικές επαφές. Επίσης δεν ακολουθούν κάποιο πρόγραμμα στη σχέση τους και διατηρούν την αισιοδοξία τους ακόμα και όταν κάτι δεν πηγαίνει καλά. Ωστόσο, δεν λύνουν τα προβλήματά που προκύπτουν μεταξύ τους, δεν είναι πιστοί και δυσκολεύονται στο να είναι συναισθηματικοί ως προς το ταίρι τους.
Στη δεύτερη κατηγορία, οι Κατασκευαστές-Βuilders συνταιριάζουν μεταξύ τους, αφού είναι και οι δύο οργανωτικοί και ιδιαίτερα κοινωνικοί και δημοφιλείς. Ωστόσο, πολλές φορές επιβάλλονται ο ένας στον άλλον με τρόπο που τους καθιστά επικριτικούς, λόγος για τον οποίο και συχνά είναι και ο λόγος για τον οποίο τσακώνονται. Θέλουν μια σταθερότητα στη σχέση τους και το σεξ αποτελεί δευτερεύοντα ρόλο στην καθημερινότητά τους.
Στην τρίτη και τέταρτη κατηγορία περιλαμβάνεται ο συνδυασμός Κυρίαρχος-Διαπραγματευτής και Διαπραγματευτής-Κυρίαρχος, αντίστοιχα. Είναι 2 τύποι ζευγαρώματος που έχουν μια πολύ καλή συνεργασία και επικοινωνία και οι αποφάσεις που παίρνουν από κοινού, δεν βγάζουν παρά μόνο σε καλό για τους ίδιους και για τη σχέση τους.
Ενώ η επικοινωνία είναι το δυνατό τους σημείο, ένας Διαπραγματευτής μπορεί να γίνει πιο αναλυτικός, λόγω του ότι βλέπει όλες τις πτυχές του θέματος, ενώ ο Κυρίαρχος είναι πιο αποφασιστικός και επιβλητικός, αλλά επικεντρώνεται σε λιγότερες πτυχές του ίδιου θέματος, γεγονός που τους φέρνει και συχνά αντιμέτωπους με έναν αιφνίδιο τσακωμό.
Όλες οι παραπάνω θεωρίες και η απόπειρα της Helen Fisher για συνταίριασμα των προσωπικοτήτων, αποτελούν τα τελευταία χρόνια μια βάσιμη απόδειξη σχετικά με το τι ακριβώς συνέβη σε αυτόν τον τόσο περίπλοκο κόσμο των σχέσεων.
Ίσως σε αυτό το σημείο, να αρχίζει λίγο η εικόνα να ξεκαθαρίζει στο μυαλό σας, σχετικά με το τι τύπος προσωπικότητας είστε, σωστά; Εάν, όμως, τώρα τεθεί η ερώτηση ‘‘Τι είναι αυτό που όλοι αποζητάτε στη σχέση σας, το οποίο είναι και κοινό για όλων των ειδών των σχέσεων;’’, μπορείτε να σκεφτείτε την απάντηση;
Η απάντηση εδώ, είναι η σχεσιακή ικανοποίηση η οποία είναι άμεσα συνυφασμένη με την ποιότητα της σχέσης· όσο πιο καλή είναι η ποιότητά της τόσο μεγαλύτερη η ικανοποίηση που νιώθει το ζευγάρι στη σχέση του και αντίστροφα. Έρευνες αποδεικνύουν πως οι καλές σχέσεις ποιότητας συνδέονται με την ευημερία και τα θετικά αποτελέσματα για τα ίδια τα άτομα, τα παιδιά και τις οικογένειές τους (Vaillant,2012). Η αυξημένη σχεσιακή ικανοποίηση είναι άμεσα συνυφασμένη με τις καλές σεξουαλικές επαφές του ζευγαριού.
Όσο πιο έντονη είναι η ερωτική και σεξουαλική έλξη απέναντι στο σύντροφο, τόσο πιο μεγάλος ενδείκνυται να είναι ο ενθουσιασμός που υπάρχει μέσα στη σχέση. Βέβαια, παρόλο που το σεξ δεν αποτελεί για όλων των ειδών τα ζευγάρια τον πρωταρχικό συνδετικό κρίκο της σχέσης, ωστόσο, όσο πιο έντονη είναι η σεξουαλική ζωή του ζευγαριού, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες η σχέση να λειτουργεί καλύτερα.
Αντίθετα, όσο πιο μειωμένη είναι η σχεσιακή ποιότητα, τόσο πιο χαμηλά είναι και τα επίπεδα της ευημερίας και της καλής υγείας, καθώς, επίσης υπάρχουν ευρύτερες επιπτώσεις για την κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης το οικονομικό και το κοινωνικό κόστος της σχέση (Coleman & Glenn, 2009).Εάν μάλιστα το ζευγάρι είναι παντρεμένο και έχει και παιδιά, το ζήτημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο.
Στην περίπτωση που το ζευγάρι διαδραματίζει και τον ρόλο του γονέα και οι σχέσεις με τα παιδιά τους έχουν ρυθμιστεί ισορροπημένα και μέσα σε ένα υγιές και ήρεμο περιβάλλον, τότε και εκείνα με τη σειρά τους έχουν περισσότερες πιθανότητες να χτίσουν σχέσεις καλής ποιότητας στο μέλλον (Fisher, 2009). Άρα, τα ''τέλεια ταιριάσματα'' κατά Fisher, είναι και αυτά που φαίνεται να εμφανίζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά σχεσιακής ικανοποίησης, λόγω των θετικών αποτελεσμάτων που αποφέρουν στις σχέσεις τους σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο.
Μια ακόμη θεωρία που εστιάζει στο αίσθημα της ικανοποίησης μέσα στη σχέση, είναι θεωρία του δεσμού (Bowlby, 1969), που υποστηρίζει πως τρία συστήματα λειτουργούν για την επίτευξη της ευημερίας και της ικανοποίησης του ατόμου που βρίσκεται σε σχέση· το αίσθημα του δεσμού, με την έννοια της ασφάλειας και προστασίας, το αίσθημα της φροντίδας και η ικανοποίηση-έκφραση του σεξουαλικού ενστίκτου.
Τα τρία αυτά συστήματα, συνδέονται και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Όταν, τα στοιχεία αυτά υπάρχουν μέσα σε μία σχέση, σε ένα σχετικά καλό βαθμό, τότε η σχέση ενδέχεται να παρουσιάσει μεγαλύτερη διάρκεια. Όταν κάποιο από αυτά τα συστήματα υπολείπουν σε μεγάλο βαθμό, τότε ή το άτομο εμβαθύνει πολύ περισσότερο σε κάποια άλλη πτυχή της σχέσης ή η σχέση αρχίζει να υπολειτουργεί.
Διαβάστε σχετικά: Τι σημαίνει η επιλογή του συντρόφου μας
Η ψυχολογική προσέγγιση των ανθρώπινων σχέσεων, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο το οποίο έχει απασχολήσει τα τελευταία χρόνια, κατά πολύ τον κλάδο της επιστημονικής κοινότητας. Όλες οι παραπάνω έρευνες συνεργάζονται και αλληλεπιδρούν σε κάθε είδους ερευνητικό πεδίο, προκειμένου να ανακαλυφθεί η ''χημική αυτή ένωση'', το μυστικό της επιτυχίας για την ιδανική σχέση· για την εύρεση αυτού του πολυπόθητου ''άλλου μισού'' που διαβάζετε σε ιστορίες και σε παραμύθια απ’ όταν ήσαστε μικροί και που γνωρίζετε ιστορίες ανθρώπων που όντως έχουν συνθέσει μαζί το ''τέλειο ζευγάρι''.
Άρα, αν θα έπρεπε να ρωτήσετε για ακόμα μία φορά τον εαυτό σας, εάν πιστεύει πως εκεί έξω υπάρχει το τέλειο ταίρι για τον ίδιο, τότε σκεφτείτε πως αυτό που χρειάζεται είναι απλά να νιώθεις ικανοποιημένος από τη σχέση σου και να υπάρχει μια ισορροπία σε όλες τις πτυχές αυτής της σχέσης.
Εάν, από την άλλη, ο/η σύντροφος σου συναισθάνεται αυτή την ικανοποίηση και το αίσθημα του ''νιώθω ολοκληρωμένος'', τότε πολύ πιθανό να έχεις βρει τον ιδανικό σύντροφο. Τελικά, ίσως η λέξη ''τέλεια ζευγάρια'' που αναγράφεται στο έργο της H. Fisher ως ''perfect matches'', με την έννοια του τέλειου, να αποδίδει καλύτερα με τον ελληνικό όρο ''ιδανικά ζευγάρια''.
Συγγραφέας: Σπυροπούλου Χαρίκλεια, Ψυχολόγος-Ερευνήτρια
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Coleman, L. & Glenn, F., 2009. When couples part: Understanding the consequences for adults and children., London: OnePlusOne.
- Fisher, H. (2009), Why him why her, New York: Henry Holt.
- Fisher, H., Arthur, A., Brown, Lucy L.(2005), The journal of comparative Neurology, 493, 58-62.
- Fisher, H. (2009), We have chemistry, New York: Henry Holt.
- Vaillant, G. E., 2012. Triumphs of Experience; The Men of the Harvard Grant Study. London: Belknap Press.
- Bowlby J (1999) [1969]. Attachment. Attachment and Loss (vol. 1) (2nd ed.). New York: Basic Books.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
