Όχι, οι ψυχοπαθείς δεν είναι όλοι άντρες, και ναι, μπορούν να θεραπευτούν.
Είμαι καθηγήτρια ψυχολογίας, ερευνήτρια της ψυχοπάθειας, μέλος της ομάδας Society for the Scientific Study of Psychopathy, και συνιδρύτρια της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Psychopathy Is. Οπότε μπορείτε να φανταστείτε την έκπληξή μου όταν είδα ένα πρόσφατο άρθρο στο περιοδικό Wired, το αξιοσέβαστο μέσο ενημέρωσης για τη δημοσιογραφία σχετικά με την επιστήμη και την τεχνολογία, που είχε τον τίτλο, «Ο Μύθος της Ψυχοπαθητικής Προσωπικότητας Αρνείται να Πεθάνει.»
Σας διαβεβαιώ ότι η ψυχοπάθεια δεν θα πεθάνει ποτέ, επειδή δεν είναι μύθος. Καμία σχέση. Η ψυχοπάθεια είναι ένα πολύ πραγματικό κατασκεύασμα προσωπικότητας που έχει αποτελέσει το επίκεντρο χιλιάδων επιστημονικών μελετών σε όλο τον κόσμο.
Οι περισσότεροι άνθρωποι συναρπάζονται με την ψυχοπάθεια, οποιοσδήποτε ερευνητής ψυχοπάθειας μπορεί να σας πει ότι αν αναφέρεις τι μελετάς σε ένα πάρτυ, θα σε βομβαρδίζουν με ερωτήσεις επί ώρες. Ίσως είναι αυτή ακριβώς η γοητεία που έχει ως αποτέλεσμα διάφορους φανταστικούς μύθους σχετικά με την ψυχοπάθεια που αρνείται να πεθάνει. Η συνέπεια είναι, ότι η αλήθεια για την ψυχοπάθεια συνεχίζει να παρανοείται από το κοινό.
Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω μερικούς από τους πιο κοινούς μύθους σχετικά με την ψυχοπάθεια που συναντώ στη δουλειά μου.
Μύθος #1: Η ψυχοπάθεια είναι συνώνυμο της βίας ή της εγκληματικότητας
Η ψυχοπάθεια δεν είναι συνώνυμο οποιασδήποτε συμπεριφοράς. Αντίθετα, είναι ένα κατασκεύασμα προσωπικότητας, όπως πολλά άλλα που έχετε ακούσει, όπως η εξωστρέφεια, η ντροπαλότητα ή η “πυγμή”. Όπως αυτές οι κατασκευές, αντανακλά έναν συνδυασμό πολλών πιο συγκεκριμένων χαρακτηριστικών.
Θεωρείται ότι η ψυχοπάθεια είναι ένας συνδυασμός τριών χαρακτηριστικών: η τόλμη, ή ένα κοινωνικά κυρίαρχο, ατρόμητο διαπροσωπικό στυλ- η κακία, ή μια ανάλγητη, αδιάφορη στάση- και η αναστολή, ή η ανεπαρκής αυτοσυγκράτηση και έλεγχος των παρορμήσεων. Αυτά τα χαρακτηριστικά ποικίλλουν στον πληθυσμό, με μόνο ένα μικρό ποσοστό των ανθρώπων να έχουν τόσο υψηλά επίπεδα αυτών των χαρακτηριστικών ώστε να μπορούμε να πούμε ότι έχουν διαταραχή.
Η ύπαρξη υψηλών επιπέδων ψυχοπαθητικών χαρακτηριστικών αναμφισβήτητα σχετίζεται και με βία και με εγκληματική συμπεριφορά. Αλλά το ίδιο ισχύει και για πολλά άλλα πράγματα, όπως να ανήκει κάποιος στο ανδρικό φύλο, να έχει χαμηλό επίπεδο ανάγνωσης, και χρήση ουσιών. Κάθε ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά αυξάνει τον κίνδυνο να χρησιμοποιήσει ένας άνθρωπος βία ή να επιδείξει εγκληματική συμπεριφορά. Αλλά ταυτόχρονα, οι περισσότεροι άνθρωποι που είναι άντρες, έχουν χαμηλό επίπεδο ανάγνωσης, ή κάνουν χρήση ουσιών δεν είναι βίαιοι ή συνεχώς εγκληματίες. Το ίδιο ισχύει και για την ψυχοπάθεια.
Μέρος της σύγχυσης μπορεί να προέρχεται από το γεγονός ότι ένα από τα πιο διάσημα εργαλεία για την αξιολόγηση της ψυχοπάθειας, το Psychopathy Checklist – Revised (ή PCL-R) αναπτύχθηκε για χρήση συγκεκριμένα σε δικαστικά περιβάλλοντα όπως φυλακές. Χρησιμοποιείται συχνά μέχρι σήμερα σε αυτά τα περιβάλλοντα, για παράδειγμα όταν λαμβάνονται αποφάσεις αναστολών.
Η μέτρηση δεν είναι τέλεια. Δυο διαφορετικοί αξιολογητές μπορεί να βγάλουν πολύ διαφορετικές βαθμολογίες για το ίδιο άτομο. Σημαντικά ηθικά ερωτήματα μπορούν και πρέπει να τεθούν σχετικά με τη χρήση του PCL-R ή οποιουδήποτε άλλου ψυχολογικού εργαλείου για τη λήψη καίριων αποφάσεων για τις ζωές των ανθρώπων. Αλλά δεν υπάρχουν αλάνθαστες αξιολογήσεις οποιουδήποτε χαρακτηριστικού προσωπικότητας ή κλινικής διαταραχής, συμπεριλαμβανομένης της ψυχοπάθειας. Η έλλειψη μιας τέλειας μέτρησης δεν σημαίνει ότι η κατασκευή που μετράει η κλίμακα δεν είναι αληθινή.
Μύθος #2: Οι ψυχοπαθείς είναι πάντοτε άντρες
Ίσως επειδή οι άνθρωποι λανθασμένα πιστεύουν ότι η ψυχοπάθεια είναι συνώνυμο της βίας ή της εγκληματικότητας, συχνά πιστεύουν ότι οι άνθρωποι με ψυχοπάθεια είναι πάντοτε (ή σχεδόν πάντοτε) άντρες. Οι άντρες πράγματι αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των εγκληματιών, συγκεκριμένα βίαιων εγκληματιών. Για παράδειγμα, παγκοσμίως οι άντρες πραγματοποιούν το 90% όλων των ανθρωποκτονιών.
Αλλά δεδομένου ότι η ψυχοπάθεια είναι μια κατασκευή προσωπικότητας, είναι λογικό ότι παρατηρείται και σε άντρες και σε γυναίκες. Κατά μέσο όρο, οι άντρες έχουν κάπως υψηλότερες βαθμολογίες στην ψυχοπάθεια από τις γυναίκες, όπως μετράται από κλίμακες αυτό-αξιολόγησης όπως την Triarchic Psychopathy Measure (TripPM) ή Self-Report Psychopathy Scale (ή SRP), που δημιουργήθηκαν για να αξιολογούν την ψυχοπάθεια στον γενικό πληθυσμό. Όσοι έχουν πολύ υψηλές βαθμολογίες είναι πιο πιθανό να είναι άντρες παρά γυναίκες. Αλλά υπάρχουν πολλές γυναίκες με υψηλές βαθμολογίες, και η συμπεριφορά τους είναι παρόμοια με εκείνη των αντρών με υψηλές βαθμολογίες.
Διαβάστε σχετικά: 7 σημάδια της ψυχοπαθητικής προσωπικότητας
Μύθος #3: Οι άνθρωποι αναπτύσσουν ψυχοπάθεια ως αποτέλεσμα τραύματος ή κακοποίησης
Όπως περιγράφουν και η Thomas και η Gagne, τα σημάδια της ψυχοπάθειας συνήθως εμφανίζονται νωρίς στην παιδική ηλικία. Αυτό συμβαίνει επειδή η ψυχοπάθεια κατανοείται καλύτερα ως μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή. Συνήθως ξεδιπλώνεται με τρόπους που μοιάζουν με άλλες νευροαναπτυξιακές διαταραχές, όπως ο αυτισμός και η σχιζοφρένεια.
Για παράδειγμα, πολύ πριν εκδηλωθεί η διαταραχή σε όλη της την έκταση, μπορούν συχνά να παρατηρηθούν τα σημάδια ότι ένα παιδί αναπτύσσεται διαφορετικά. Ακόμη από 2 ή 3 ετών, τα παιδιά που αναπτύσσουν ψυχοπάθεια μπορεί να μοιάζουν ασυνήθιστα άφοβα και χωρίς ευαισθησία στον κίνδυνο ή την τιμωρία, μπορεί να μην αποζητούν ή να καλοδέχονται την τρυφερότητα, και μπορεί να μην προσέχουν τόσο πολύ τα πρόσωπα των άλλων.
Το γεγονός ότι αυτά τα χαρακτηριστικά εμφανίζονται νωρίς δεν αποτελεί έκπληξη επειδή τα γονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο στην ψυχοπάθεια. Ίσως ο μισός κίνδυνος (ή περισσότερο) να αναπτύξει ένα παιδί ψυχοπάθεια μπορεί να αποδοθεί σε γενετικούς παράγοντες, αν και δεν υπάρχει «γονίδιο ψυχοπάθειας», όπως δεν υπάρχει «γονίδιο αυτισμού».
Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά που έχουν συγγενείς με ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν και τα ίδια ψυχοπάθεια. Για παράδειγμα, τα παιδιά που εντοπίζονται νωρίς και δέχονται συγκεκριμένα είδη οικογενειακής θεραπείας συχνά καλυτερεύουν.
Είναι σημαντικό να αναγραφεί ότι η ψυχοπάθεια δεν προκαλείται από κακοποιητικούς γονείς. Αυτός είναι ένας επίμονος μύθος, σαν τους προηγούμενους μύθους ότι ο αυτισμός προκαλείται από «μητέρες ψυγεία» ή ότι η σχιζοφρένεια προκαλείται από «σχιζοφρενογόνες μητέρες» (ναι, αλήθεια). Η εμπειρία τραύματος ή κακοποίησης βεβαίως μπορεί να προκαλέσει ψυχολογικά προβλήματα όπως άγχος ή κατάθλιψη, και μπορεί να κάνει χειρότερα τα συμπτώματα οποιασδήποτε διαταραχής. Αλλά δεν προκαλεί ψυχοπάθεια.
Αυτός ο μύθος είναι ιδιαίτερα οδυνηρός για τους γονείς παιδιών με ψυχοπάθεια. Δεν υποφέρουν μόνο από συνεχή φόβο και στενοχώρια ότι μεγαλώνουν ένα παιδί με πολύ δύσκολη ιδιοσυγκρασία και συμπεριφορά, αλλά, σε αντίθεση με γονείς παιδιών με άλλες διαταραχές, είναι συχνά στόχος φίλων και οικογένειας, σχολείων, και ακόμη και γιατρών που τους κατηγορούν και τους ντροπιάζουν.
Μύθος #4: Η ψυχοπάθεια είναι ανίατη
Υπάρχουν τώρα άφθονα στοιχεία που υποστηρίζουν ότι η ψυχοπάθεια έχει τουλάχιστον μερικώς γενετική ρίζα, εμφανίζεται νωρίς στην ανάπτυξη, και σχετίζεται με αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου. Δυστυχώς, κάποιοι άνθρωποι ερμηνεύουν τις πληροφορίες γύρω από τη βιολογία της ψυχοπάθειας ότι σημαίνουν πως είναι ανίατη. Αυτό είναι τελείως ένας μύθος, και ίσως ο πιο σημαντικός που πρέπει να εξαλειφθεί.
Η επιστήμη απέδειξε επανειλημμένα ότι καμία διαταραχή δεν είναι ανίατη από τη στιγμή που θα καταλάβουμε την προέλευσή της και τους παράγοντες που θέτουν τα παιδιά που αναπτύσσονται σε κίνδυνο. Πολλές θεραπείες είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές όταν γίνονται νωρίς στη ζωή. Αποτελεσματικές και σε κάποιες περιπτώσεις απίστευτες θεραπείες για διαταραχές των παιδιών που κάποτε θεωρούνταν πλήρως ανίατες, από τις διαταραχές του αυτιστικού φάσματος και διαταραχές φαγητού ως κυστική ίνωση και αλλεργίες στα φυστίκια, έχουν αναπτυχθεί χάρη στις συντονισμένες προσπάθειες από πλευράς επιστημονικών και ιατρικών κοινοτήτων.
Τα τελευταία χρόνια, εργαστήρια ανά τον κόσμο έχουν αρχίσει να δείχνουν ότι στοχευμένες μορφές ψυχοθεραπείας και φαρμάκων μπορούν να προκαλέσουν αληθινές αλλαγές στα συμπτώματα και την τροχιά της ζωής ανθρώπων με ψυχοπάθεια. Όμως η έρευνα σε αυτό το θέμα υστερεί αρκετά σε σχέση με το σημείο που θα έπρεπε να βρίσκεται, εν μέρει λόγω των επίμονων μύθων και του στίγματος γύρω από την ψυχοπάθεια που οδηγούν ακόμη και πολλούς επαγγελματίες ψυχικής υγείας να πιστεύουν ότι η ψυχοπάθεια δεν είναι πραγματική, δεν είναι σοβαρή, ή δεν μπορεί να θεραπευτεί.
Σε μια εποχή που η παιδική και εφηβική ψυχική υγεία επιδεινώνεται, και η βία διογκώνεται, μπορούμε και πρέπει να τα πάμε καλύτερα.
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
