Πώς να εξηγήσουμε την ξαφνική διακοπή της εγκυμοσύνης στα παιδιά.
Ένα 4χρονο κοριτσάκι στον παιδικό σταθμό όταν έρχεται η σειρά της να μοιραστεί τα νέα του Σαββατοκύριακου, λέει αθώα: Πήγαμε και επισκεφτήκαμε τον νεκρό αδερφούλη μου στο νεκροταφείο. Πέθανε όταν γεννήθηκε. Έβαλα όμορφα λουλούδια να μυρίσει. Γύρω σιωπή - και ο δάσκαλος συνεχίζει με το επόμενο παιδάκι.
Όταν η μητέρα του κοριτσιού έρχεται να την πάρει από το σχολείο, ο δάσκαλος της λέει η Άννα σήμερα μοιράστηκε μαζί μας πολύ περίεργα νέα. Τι συμβαίνει στο σπίτι; Καθώς η μητέρα ακούει τις λεπτομέρειες, χαμογελάει θλιμμένη εξηγώντας στον δάσκαλο πώς το πρώτο της παιδί πέθανε σε προχωρημένο στάδιο εγκυμοσύνης και πώς με τον άντρα της μοιράζονται αυτές τις πληροφορίες ανοιχτά με τα παιδιά τους. Και ναι, πήγαν στον τάφο του την Κυριακή, όπως κάνουν συνήθως στα γενέθλιά του. Ο δάσκαλος, συγκλονισμένος, δεν μπορούσε να ανταποκριθεί επαρκώς. Η μητέρα συνέχισε: Παρακαλώ, απαντήστε σε μένα και στην κόρη μου, όπως θα κάνατε σε οποιοδήποτε άλλο άνθρωπο που έχει χάσει ένα παιδί και έναν αδελφό. Αυτό είναι το μόνο που περιμένω...
Πρόκειται για μία αληθινή ιστορία και αντικατοπτρίζει αυτό που κάποιες οικογένειες καλούνται να αντιμετωπίσουν καθώς κάνουν την επιλογή να αγκαλιάσουν τον θάνατο ενός μωρού ανοιχτά μέσα στην οικογένεια. Οι κοινωνικοί κανόνες ενδέχεται να μην είναι πολύ δεκτικοί στο να συζητάμε για τη διαδικασία του θανάτου και τον ίδιο το θάνατο, ειδικά για τα μικρότερα παιδιά, και μάλιστα αναφορικά με την απώλεια κατά την εγκυμοσύνη. Η μυστικότητα, η ντροπή και η ιδιωτικότητα καθώς και η κοινωνική πίεση για να κρατηθούν τα πράγματα μέσα στο σπίτι ή απλά να μείνουν μεταξύ ενηλίκων, μπορεί να αποτρέψουν ειλικρινείς, σαφείς, αναπτυξιακά κατάλληλες και υγιείς συζητήσεις με τα παιδιά σχετικά με την απώλεια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Το μοίρασμα του θανάτου ενός παιδιού, μέσω πρόωρης ή προχωρημένης απώλειας κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης, μέσω θνησιγένειας ή αμέσως μετά τη γέννηση, μπορεί να είναι εξαιρετικά επώδυνη και περίπλοκη διαδικασία για τους γονείς. Η απώλεια, το τραύμα, και η απελπισία είναι συντριπτικές όπως και να έχει. Αλλά μπορεί να είναι ακόμα πιο δύσκολη η κατάσταση, καθώς οι γονείς προσπαθούν να βρουν τον καλύτερο τρόπο να μοιραστούν την απώλεια με τα άλλα παιδιά τους και πολλοί θέτουν το ερώτημα αν πρέπει όντως να μοιραστούν το θάνατο.
Είναι σημαντικό να καταλάβετε ότι δεν υπάρχει τέλειος, απόλυτα «σωστός» τρόπος να μοιραστείτε ή να μην μοιραστείτε το θάνατο ενός παιδιού σας με τα άλλα παιδιά σας. Κάθε οικογένεια πρέπει να επιλέξει ένα μονοπάτι που να λειτουργεί καλύτερα για αυτή, ως ζευγάρι και ως οικογένεια με βάση τις θρησκευτικές, πνευματικές και πολιτισμικές πεποιθήσεις της. Ωστόσο, υπάρχουν αναπτυξιακά κατάλληλοι τρόποι για να μιλήσετε για το θάνατο με το παιδί σας που μπορεί να είναι ειλικρινείς, απλοί, κατανοητοί και θεραπευτικοί. Αυτά τα κατάλληλα αναπτυξιακά εργαλεία, μέσα και δεξιότητες ελπίζω να μοιραστώ μαζί σας για να διευκολύνουν θετικά αυτή τη διαδικασία στην οικογένειά σας.
Δεδομένου ότι υπάρχουν τόσα πολλά σχήματα και δυνατότητες συστημικών οικογενειακών αναπαραστάσεων, όπως και ο χρόνος και η φύση του θανάτου, δεν μπορώ να προτείνω την ίδια αντιμετώπιση για κάθε μοναδική και ιδιαίτερη περίπτωση. Ωστόσο, είναι δυνατό να γίνουν κάποιες γενικεύσεις.
Η πρώτη ερώτηση που χρειάζεται να ρωτήσετε τον εαυτό σας και τον σύντροφό σας είναι: Θα πούμε στο παιδί μας ότι είχε ένα αδερφάκι που πέθανε και θα είμαστε ειλικρινείς για το πώς και πότε συνέβη; Είτε ο θάνατος συνέβη πριν ή μετά τη γέννηση ή των άλλων παιδιών σας, θα πρέπει πιθανώς να συζητήσετε με τον σύντροφό σας τη θέση σας όσον αφορά το μοίρασμα της ιστορίας σας καθώς και των λεπτομερειών που θέλετε να μεταφέρετε. Είναι ζωτικής σημασίας για τους γονείς να διερευνήσουν και να κατανοήσουν πρώτα απ’ όλα τη θέση τους σχετικά με το θέμα.
Η επιλογή διαφορετικών και συγκρουόμενων τρόπων για να μοιραστείτε το θάνατο με τα παιδιά σας, μπορεί να οδηγήσει σε τεράστιες συγκρούσεις, στρες και κενά στη σχέση. Εάν υπάρχει σημαντική διαφωνία μεταξύ του ζευγαριού σχετικά με αυτό το ζήτημα, ίσως είναι καλύτερο να αναζητήσετε θεραπεία για να φτάσετε σε μια αμοιβαία διαδρομή για τη διαδικασία του κοινού μοιράσματος και υποστήριξης μέσα στο οικογενειακό σας περιβάλλον.
Εάν έχετε παιδιά που γνωρίζουν την εγκυμοσύνη σας, την απώλεια, την γέννηση και ίσως την κηδεία, η απόφαση να το μοιραστείτε μπορεί να έχει ήδη γίνει για εσάς. Το να μην συμπεριληφθούν τα παιδιά στη διαδικασία θλίψης θα μπορούσε να τους προκαλέσει σύγχυση, και μπορεί να μην μπορεί να εξηγήσουν αυτή την ξαφνική «εξαφάνιση», όταν υπάρχει λίγη εξήγηση και υποστήριξη από τους γονείς. Η έλλειψη εξήγησης ή επεξεργασίας μπορεί επίσης να είναι επιζήμια για τα παιδιά, καθώς μπορεί να κατηγορούν τους εαυτούς τους, τους γονείς τους και να ανησυχούν ότι μπορεί να και αυτά να «εξαφανιστούν» επίσης.
Μια μυστηριώδης απώλεια μπορεί επίσης να αυξήσει το άγχος, καθώς τα παιδιά μπορεί να παρανοήσουν τη θλίψη και την κατάθλιψη των γονιών τους. Και εδώ τα παιδιά μπορούν να κατηγορήσουν τους εαυτούς τους και να γίνουν υπερβολικά προστατευτικά, προσκολλημένα ή ακόμα και θυμωμένα καθώς προσπαθούν να κατανοήσουν την απόγνωση των γονιών τους. Δεν είναι επίσης ασυνήθιστο τα παιδιά να αισθάνονται κάποιο άγχος σχετικά με τις μεταβάσεις και τις αλλαγές στις ώρες ύπνου μετά από μια οικογενειακή απώλεια, η οποία μπορεί να καταστεί προβληματική μακροπρόθεσμα, εάν αυτές οι ανησυχίες δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα.
Ως εκ τούτου, όταν τα παιδιά μαθαίνουν ότι τελικά δεν έρχεται ένα νέο μωρό στην οικογένειά τους, είναι ίσως συναισθηματικά κατάλληλο οι γονείς να δουλέψουν στενά με τα παιδιά τους, με αναπτυξιακά κατάλληλους τρόπους, για να τα βοηθήσουν να καταλάβουν, να επεξεργαστούν και να θεραπευτούν από την απώλεια. Τα παιδιά χρειάζονται υποστήριξη, χρόνο και χώρο για να θρηνήσουν, να κατανοήσουν, να αντιμετωπίσουν την απώλεια και να θεραπευτούν, καθώς η περιορισμένη γνωστική και συναισθηματική τους ικανότητα δεν τους επιτρέπει να κατανοήσουν πλήρως το νόημα και την επίδραση του θανάτου.
Πολλοί γονείς ρωτούν για τη συγκεκριμένη έννοια των «αναπτυξιακά κατάλληλων» τρόπων ενημέρωσης και συζήτησης του θανάτου με τα παιδιά. Ανάλογα από την ηλικία, την εμπειρία και την ιδιοσυγκρασία, τα παιδιά προχωρούν μέσα από διαφορετικά αναπτυξιακά στάδια, τα οποία καθορίζουν τις συναισθηματικές, γνωστικές, σωματικές, λεκτικές και κοινωνικές τους ικανότητες και δεξιότητες. Κάθε παιδί είναι μοναδικό στη δική του αναπτυξιακή διαδικασία, ανεξάρτητα από τις ομοιότητες στην ηλικία. Είναι κρίσιμο να εκτιμήσετε και να καταλάβετε το πως το παιδί σας αναπτύσσεται αναπτυξιακά σε διαφορετικούς τομείς, για να καθορίσετε το περιεχόμενο και τις λέξεις που θα χρησιμοποιηθούν για να εξηγήσετε το θάνατο.
Συνήθως, όσο μικρότερο είναι το παιδί, τόσο πιο απλές και πιο συγκεκριμένες χρειάζεται να οι πληροφορίες. Τα μικρά παιδιά δεν έχουν τη δυνατότητα να κατανοήσουν αφηρημένες πληροφορίες σχετικά με το θάνατο και τη διαδικασία του θανάτου. Στην πραγματικότητα, ακόμη και τα μεγαλύτερα παιδιά δυσκολεύονται να συλλάβουν τη μονιμότητα του θανάτου.
Πολλοί γονείς μπορεί να ρωτήσουν: Πώς αξιολογώ το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού μου; Δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός. Η έρευνα και η ανάγνωση ορισμένων βιβλίων αναπτυξιακής ψυχολογίας σχετικά με τα αναπτυξιακά στάδια του παιδιού, η παρατήρηση της γλώσσας και του παιχνιδιού των παιδιών και η ευαισθησία σας απέναντι στη σύγχυσή τους καθώς και η παρατήρηση της ευαλωτότητας τους μπορεί να σας δώσει μια βασική αίσθηση. Ή μπορείτε να συμβουλευτείτε έναν θεραπευτή που δουλεύει με παιδιά και να πάρετε οδηγίες σχετικά με τον τρόπο επεξεργασίας τέτοιων πληροφοριών.
Γενικά, ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού, ίσως η σαφής, απλή, αλλά κατάλληλη για την ηλικία ειλικρίνεια είναι η καλύτερη επιλογή. Ίσως χρειαστεί να προστατεύσετε το παιδί σας χωρίς να μοιραστείτε κάποιες μικρές λεπτομέρειες, αλλά ως επί το πλείστον είναι καλύτερο να ακολουθήσετε την αλήθεια. Αυτό συμβαίνει επειδή με το πέρασμα του χρόνου, το παιδί σας θα είναι περίεργο και θα ζητήσει περισσότερες λεπτομέρειες. Δεν θέλετε να αλλάξετε την ιστορία σας ή να δημιουργήσετε φανταστικές λεπτομέρειες, οι οποίες αργότερα μπορούν να διαψευσθούν και να οδηγήσουν σε δυσπιστία. Έτσι λέγοντας ότι Το μωράκι ήταν άρρωστο ή Το μωράκι δεν μπορούσε να αναπνεύσει καλά ή Το μωράκι δεν έμεινε αρκετά μέσα στο σώμα μου για να μεγαλώσει και να γίνει δυνατό, είναι όλοι απλοί τρόποι για να μοιραστείτε την αλήθεια.
Είναι χρήσιμο, αν μπορείτε, να είστε συγκεκριμένοι στη διαδικασία του μοιράσματος, για να την καταστήσετε πιο απτή για τα παιδιά σας, παρέχοντας εικόνες και αναμνήσεις. Εάν έχετε μια εικόνα του μωρού στη μήτρα, ή μια φωτογραφία του μωρού κατά τη γέννηση... όλοι είναι σημαντικοί τρόποι για να καταστήσουμε το μωρό και το θάνατο κατανοητό για τα παιδιά, ακόμα και για τον εαυτό μας. Η επίσκεψη στο νεκροταφείο, η τοποθέτηση φωτογραφιών στο σπίτι σας και η παροχή ενός ασφαλούς χώρου για τα παιδιά να κάνουν ερωτήσεις και να συζητήσουν το θάνατο με ασφαλή τρόπο μπορεί να θεραπεύσει μακροπρόθεσμα.
Αυτό το τελευταίο σημείο είναι κρίσιμο. Ακριβώς επειδή έχετε μοιραστεί το θάνατο με τον σύντροφό σας και τα παιδιά σας σε μια δεδομένη στιγμή, μην περιμένετε να κλείσει οριστικά το θέμα. Μπορεί να είναι μια δια βίου αναπτυξιακή διαδικασία για καθέναν από εσάς ως άτομα και ως οικογένεια. Είναι επίσης η οικογενειακή ιστορία σας και κάτι που ίσως χρειαστεί να ενσωματώσουν ως μέρος της ταυτότητας και της ιστορίας της ζωής τους. Το πιο σημαντικό είναι, παρόλο που μπορεί να σας είναι εξαιρετικά οδυνηρό να επιστρέφετε στις αναμνήσεις του θανάτου, τα παιδιά σας θα ωφεληθούν εάν αισθάνονται το άνοιγμα και τη δεκτικότητα σε ερωτήσεις, σκέψεις και ιδέες τους για το μωρό και το θάνατό του.
Μη φοβάστε αυτή τη διαδικασία και προσπαθήστε να μην την αποφύγετε και να την κλείσετε. Είναι απολύτως φυσιολογικό για τα παιδιά σας να βλέπουν τη θλίψη σας για το θάνατο και είναι σημαντικό να δουν ότι μπορείτε να είστε ειλικρινείς γι’ αυτό, ότι μπορείτε να μιλήσετε γι' αυτό, να μοιραστείτε τον πόνο και ότι μπορείτε να τον αντιμετωπίσετε και να θεραπευτείτε από αυτό το καταστροφικό τραύμα. Έτσι θα ολοκληρωθεί η θεραπεία και η ενδυνάμωση των παιδιών σας, καθώς σας ρωτούν ξανά και ξανά, μπαμπά, μαμά, πού πήγε το αδερφάκι μου; και εσείς θα είστε εκεί για να τους απαντήσετε.
Πηγή: psychologytoday.com
Απόδοση: Χριστιάνα Γεννατά
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
