Πέρα από τη χρήση του ως εργαλείο αυτοφροντίδας και παρατήρησης τους εγγύς περιβάλλοντος, ο καθρέπτης έχει χρησιμοποιηθεί σε αρκετές έρευνες ως εργαλείο μελέτης αναγνώρισης του εαυτού (self-recognition studies). Ο καθρέπτης ανακλά την εικόνα μας, παρέχοντας την εμπειρία του εαυτού (self-experience). Αυτή η εμπειρία όμως περιγράφεται συχνά ως μια αλλοτριωμένη εμπειρία (alienating self-experience), δίνοντας συχνά μια παράδοξη αίσθηση του εαυτού (‘‘me but not me” paradox).
Αν και πολλά ζώα έδειξαν να «περνάνε» το self-recognition test του Gallup, φαίνεται ότι αυτή η «αναγνώριση εαυτού», όπως τουλάχιστον συμβαίνει στον άνθρωπο, απαιτεί την ψυχολογική ή/και διανοητική αναγνώριση (cognitive sophistication). Σύμφωνα με τη θεωρία «looking glass self» του Cooley, από τις αρχές του περασμένου αιώνα, κοιτώντας τον εαυτό μου στον στον καθρέπτη τον βλέπω όπως τον βλέπουν οι άλλοι, αλλά ενίοτε σαν να μην είμαι ακριβώς ίδιος με αυτό που εγώ έχω ως εσωτερική εμπειρία εαυτού.
Σύμφωνα με την κοινωνική θεωρία του Mead, το εγώ-“Μe” είναι ο κοινωνικός εαυτός και το εγώ-“I” είναι η απόρροια των πεποιθήσεων των άλλων για εμένα. Οι διαφορετικές αυτές διαστάσεις του εγώ-“Μe” και του εγώ-“I” στη διαδικασία της εμπειρίας με τον καθρέπτη μπορούν να διερευνηθούν μέσα από τις φαινομενολογικές απόψεις, τις ψυχοδυναμικές θεωρίες, τη θεωρία του νου (theory of mind), και την κοινωνική θεωρία του καθρέπτη (social mirror theory).
Διαβάστε σχετικά: Φωτεινές & Σκοτεινές Πτυχές μας
Επίσης, μοντέλα λειτουργίας του εγκεφάλου, όπως το ενδοδεκτικό σύστημα πρόβλεψης λάθους (interoceptivepredictive coding), το σύστημα κατοπτρικών νευρώνων (mirror neurons) και το εγώ- και αλλο-κεντρικό σύστημα (ego/allo-centric mind system), μπορούν να βοηθήσουν, μέσα από την κατανόηση των ανακλάσεων εαυτού στον καθρέπτη, στην περαιτέρω κατανόηση της έννοιας του εαυτού (“self), και της κυριότητας σώματος και εαυτού (“body ownership”).
Οι μέχρι τώρα θεραπευτικές παρεμβάσεις υποδεικνύουν ότι η ενεργός ή καθοδηγούμενη αυτο-παρατήρηση στον καθρέπτη, ο διαλογισμός απέναντι στον καθρέπτη ή ακόμη και η απλή παρατήρηση (gazing) του εαυτού απέναντι σ' έναν καθρέπτη, μπορεί να αυξήσει την αίσθηση και κατανόηση της εικόνας του εαυτού και να μειώσει την εσωτερική ψυχική ένταση σε αρκετές ψυχικές παθήσεις.
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙΣΤΕ ΕΔΩ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ
Συγγραφέας: Ορέστης Γιωτάκος, Ψυχίατρος, ιδρυτής της αμκε «ομπρέλα - Νευροεπιστήμες & Ψυχική Υγεία» (www.obrela.gr) και της καμπάνιας “I care for my brain” (www.icareformybrain.org), Editor του περιοδικού “Dialogues in Clinical Neuroscience & Mental Health” (www.obrela-journal.gr).
Βιβλιογραφία:
- Rochat P & Zahavi D. The uncanny mirror: A re-framing of mirror self-experience. Consciousness and Cognition, 2011, 20: 204-213 doi:10.1016/j.concog.2010.06.007
- Gallup, G. G., Jr., & Anderson, J. R. Self-recognition in animals: Where do we stand 50 years later? Lessons from cleaner wrasse and other species. Psychology of Consciousness: Theory, Research, and Practice 2020, 7(1), 46–58. https://doi.org/10.1037/cns0000206
- Giotakos O. Mirror and Self. Dialogues in Clinical Neuroscience & Mental Health, 2021, 4: 187-195 DOI 10.26386/obrela.v4i4.130
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
