Το πρόσφατο σκάνδαλο σχετικά με την επί πληρωμή εισαγωγή γόνων επιφανών οικογενειών σε μεγάλα αμερικάνικα πανεπιστήμια έχει, όπως ήταν αναμενόμενο, αναζοπυρώσει το ενδιαφέρον γύρω από τη συμπεριφορά των γονιών που χαρακτηρίζονται «υπέρ-παρεμβατικοί» και «υπερπροστατευτικοί».
Οι γονείς που προβαίνουν σε κακουργηματικού χαρακτήρα πράξεις είναι ελάχιστοι, εντούτοις, οι εκτεταμένες αναφορές σε γονείς που συνηθίζουν να παρεμβαίνουν υπερβολικά στις ζωές των παιδιών τους, μας ωθούν να επανεξετάσουμε τον τρόπο που φροντίζουμε τα παιδιά μας.
Αρκετές είναι οι περιπτώσεις γονέων που παρεμβαίνουν σε μεγάλο βαθμό, οι οποίοι, έχοντας πάντα τις καλύτερες των προθέσεων, καταλήγουν να χαρακτηρίζονται είτε γονείς-ελικόπτερα, καθώς «αιωρούνται» συνεχώς πάνω απ’ τα παιδιά τους, ή γονείς-οδοστρωτήρες, καθώς απομακρύνουν τα εμπόδια που συναντούν τα παιδιά τους απαλάσσοντάς τα από τυχόν αισθήματα απογοήτευσης.
Αποτέλεσμα τέτοιας γονεϊκής συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από υπερβολική παρέμβαση αποτελεί το σκάνδαλο με τις δωροδοκίες στα τμήματα εισαγωγής πανεπιστημίων των ΗΠΑ. Σε ποιες περιπτώσεις, λοιπόν, οι γονείς στην προσπάθεια τους να βοηθήσουν τα παιδιά τους υπερβαίνουν τα όρια που θεωρούνται επιτρεπτά;
Προτού ακόμα ξεσπάσει το σκάνδαλο, μια συνάδελφος μου ανέφερε σε e-mail ότι η κόρη της, η οποία είναι μαθήτρια γυμνασίου, απουσίασε από τα μαθήματα της λόγω ασθένειας κι έτσι εκείνη πέρασε από το σχολείο για να παραλάβει σημειώσεις από τους συμμαθητές της. Η συνάδελφος μου γνώριζε ότι η υπό ανάρρωση κόρη της σκόπευε να μελετήσει τα μαθήματα της μέσα το Σαββατοκύριακο. Στο μήνυμα που μου έστειλε διατύπωνε το εξής ερώτημα: θεωρείς ότι παρενέβη σε υπερβολικό βαθμό;
Μια άλλη φίλη πρόσφατα μου εκμυστηρεύτηκε ότι σε κάποιες περιπτώσεις πηγαίνει το γιο της με το αυτοκίνητο στο λύκειο. Όταν, για παράδειγμα, ο γιος της ξενυχτά λόγω διαβάσματος, τον αφήνει να κοιμηθεί λίγο παραπάνω και τον πηγαίνει αυτή στο σχολείο. Θεωρείς ότι «απαλάσσοντάς» τον από το περπάτημα πράττω σωστά; αναρωτήθηκε.
Παρόλο που κατανοώ πλήρως τις ανησυχίες που κρύβουν τα ερωτήματα τους, δε δίστασα να εκφράσω την απόλυτη συμφωνία μου με τις επιλογές τους. Ούσα ψυχολόγος η ίδια, πιστεύω ότι το ζήτημα της προσπάθειας των γονιών να ικανοποιήσουν τα παιδιά τους κάνοντας τα πάντα επιδέχεται συζήτησης. Αρχικά, αυτό αποτελεί ένα από τα προνόμια της γονεϊκότητας. Όπως συμβαίνει με όλους τους στοργικούς γονείς, έτσι και εγώ θεωρώ ότι η προσπάθεια να ικανοποιήσω τις κόρες μου ικανοποιεί αρχικά εμένα την ίδια. Η ικανοποίηση αυτή που νιώθω αντισταθμίζει τις δυσκολίες του ιδιαίτερα απαιτητικού ρόλου του ευσυνείδητου γονέα.
Αυτό που χαροποιεί εμάς τους γονείς μπορεί να αποδειχθεί υγιές για τα παιδιά μας. Σύμφωνα με μια θεωρία της επιστήμης της ψυχολογίας οι πρώιμες σχέσεις μας διαμορφώνουν ένα μοτίβο το οποίο επαναλαμβάνεται αργότερα καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Στην ουσία, διδάσκουμε στα παιδιά μας τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να περιμένουν να τούς συμπεριφέρονται. Όταν σαν γονείς προσφέρουμε σε αυτά κάθε δυνατή βοήθεια, τα «σπρώχνουμε» σε φίλους και συντρόφους οι οποίοι απολαμβάνουν να λειτουργούν υποστηρικτικά απέναντί τους.
Εν τέλει, μια υποστηρικτική σχέση με τα παιδιά μας μπορεί στο μέλλον να λειτουργήσει ως οδηγός για την συμπεριφορά τους. Το να επιδιώκει ένα παιδί να διαφυλάξει τις όμορφες στιγμές με τους γονείς του μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά ώστε να αποφασίζει να μην ξεπερνά τα όρια αναφορικά με τη συμπεριφορά του.
Πολλά χρόνια πριν, ένας από τους επόπτες μου, ο ψυχολόγος Neil Kalter μου δίδαξε ότι το να φροντίζει ο γονέας να αναπτύσσει μία θετική σχέση με τα παιδιά του μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα ωφέλιμο μελλοντικά.
Μια στάση υποστηρικτική απέναντι στα παιδιά μας παρουσιάζει πολλά πλεονεκτήματα. Με ποιο τρόπο όμως μπορούμε να προσέξουμε ώστε να μην παραβούμε τα όρια και να λειτουργήσουμε ως γονείς ελικόπτερα; Όταν δεν αισθανόμαστε σίγουροι μπορούμε να θέσουμε τις εξής ερωτήσεις:
Μήπως παροτρύνουμε την εξάρτηση;
Αρκετά συχνά οι γονείς επιτρέπουν ή παροτρύνουν με τη συμπεριφορά τους τη συνεχή εξάρτηση. Για παράδειγμα, σε περίπτωση που το παιδί τους αμελήσει να πάρει μαζί του στο σχολείο το μεσημεριανό φαγητό του, εκείνοι θα σπεύσουν στο σχολείο για να του το παραδώσουν απαλάσσοντας το έτσι από τις συνέπειες της αμέλειάς του. Η παροχή τέτοιου τύπου βοήθειας δεν απαιτεί μεγάλο κόπο και μοιάζει να λύνει το πρόβλημα βραχυπρόθεσμα. Παρόλα αυτά, απαιτείται μεγάλη προσοχή εκ μέρους των γονέων ώστε να αποφύγουν να πέσουν στην παγίδα να απαλλάσουν συνεχώς τα παιδιά τους από τις συνέπειες των λανθασμένων επιλογών τους.
Σε περίπτωση π.χ. που το παιδί αρρωστήσει, είναι δική του υποχρέωση να ενημερωθεί από τους συμμαθητές του για τις εργασίες που έχει αναθέσει ο καθηγητής του για το σπίτι.
Όπως εξηγεί η Julie Lythcott- Haims, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Στάνφορντ και συγγραφέας του βιβλίου How to Raise an Adult, αν ο γονέας αναλάβει αυτό το καθήκον εμποδίζει το παιδί του να διδαχθεί με τον δύσκολο τρόπο ποιες υποχρεώσεις προκύπτουν όταν απουσιάζει.
Μπορούμε να επιτρέψουμε στα παιδιά μας να αισθάνονται δυσάρεστα;
Καλό θα ήταν να εξετάσουμε τις προθέσεις μας: μήπως εμποδίζουμε ή αναιρούμε το συναισθηματικό πόνο αντί να βοηθούμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν την ικανότητα να υπομένουν τις δυσκολίες και να επωφελούνται από τα δυσάρεστα συναισθήματα;
Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι ο πόνος οδηγεί στην ωριμότητα. Ωριμάζουμε μόνο όταν αισθανθούμε τον πόνο που μας προκαλεί το λάθος μας. Με το να ξεπερνάμε τις δυσκολίες μόνοι μας, έχοντας παράλληλα τη στήριξη όσων μας αγαπούν, μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε αποτελεσματικότερα την απογοήτευση.
Όταν κάτι πάει στραβά, η ενσυναίσθηση αποδεικνύεται μία ιδιαίτερα σημαντική ικανότητα, τονίζει η Lythcott- Haims. Είναι προτιμότερο να μην πούμε «εγώ στα έλεγα» αλλά να καταστήσουμε στα παιδιά μας σαφές ότι οφείλουν από μόνα τους να διαχειρίζονται τα προβλήματα που προκύπτουν. Μπορούμε φυσικά να συζητήσουμε μαζί τους, ωστόσο οφείλουν μόνα τους να δώσουν τη λύση στα προβλήματά τους.
Στην περίπτωση που, για παράδειγμα, δεν έχει ανατεθεί στο παιδί μας ο ρόλος που εκείνο επιθυμούσε να υποδυθεί στη θεατρική παράσταση που διοργανώνει το σχολείο του, αρκεί να το παρηγορήσουμε. Θα μπορούσαμε επίσης να του δώσουμε οδηγίες ώστε να τα καταφέρει καλύτερα σε μελλοντικές οντισιόν. Αν αποφασίσουμε όμως να παρέμβουμε επικοινωνώντας με το διευθυντή του σχολείου, τότε μάλλον υπερβαίνουμε τα όρια.
Μεταβαίνει το παιδί μας στο στάδιο ανεξαρτησίας;
Η ψυχαναλύτρια Erna Furman έγραψε ότι τα νήπια κερδίζουν την αυτονομία τους όταν οι γονείς αντί να κάνουν πράγματα για εκείνα, αρχίζουν να τα κάνουν μαζί με εκείνα και όταν αργότερα στέκονται δίπλα τους και τα παρατηρούν να ενεργούν μόνα τους.
Το μοντέλο αυτό παρατηρείται όχι μόνο στα νήπια αλλά σε κάθε στάδιο ανάπτυξης. Με τον ίδιο τρόπο που θα βοηθούσαμε έναν ενήλικα μπορούμε να βοηθήσουμε κι έναν έφηβο ο οποίος συνηθίζει καθημερινά π.χ. να ετοιμάζει μόνος του το πρωινό του. Μπορούμε λοιπόν, σε κάποια μεμονωμένη περίπτωση που βιάζεται πολύ, να αναλάβουμε εμείς την ετοιμασία του πρωινού του.
Σύμφωνα με τον δρ Ken Ginsburg, καθηγητή παιδιατρικής στο Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφια, όταν «αιωρούμαστε» διαρκώς πάνω από τα παιδιά μας το μήνυμα που εκείνα εισπράττουν είναι ότι τα θεωρούμε ανίκανα. Οι γονείς, δηλώνει, πρέπει να διερωτώνται: διδάσκω τα παιδιά μου ή μήπως αναλαμβάνω δράση αντί για εκείνα αποτρέποντας τα έτσι από το να μάθουν;
O δρ Ginsburg τονίζει ότι ως γονείς οφείλουμε να εμπλεκόμαστε στη ζωή των παιδιών μας με τρόπο ώστε να τα προετοιμάζουμε για το μέλλον καθώς η ανατροφή των παιδιών δεν είναι μονόδρομος «κάνω τα πάντα ή δεν κάνω τίποτα για το παιδί μου».
Πηγή: nytimes.com
Απόδοση: Βασιλική Τσαπάκη, Μεταφράστρια
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
