Οι σκέψεις της νέας μητέρας στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία

Παρασκευή Αθανασούλη

Οι σκέψεις της νέας μητέρας στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία

Παρασκευή Αθανασούλη
σκέψεις μιας νέας μητέρας αγκαλιά με το παιδί της
Image credit: Paul Hanaoka / unsplash.com

Τι μπορεί να απασχολεί μία νέα μητέρα; Ποια είναι αυτά τα ζητήματα που μπορούν να ανακύψουν στην ψυχοθεραπεία μετά την απόφαση της τεκνοποίησης, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και έπειτα κατά τους πρώτους μήνες της ζωής του βρέφους; Εδώ στο κείμενο αυτό, θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε μερικά από τα ζητήματα αυτά.


Οι Stern και Brushweiler-Stern (1998) αναφέρουν ότι από τη γέννηση του βρέφους και μετά γεννιέται στη μητέρα η μητρική νοοτροπία, η οποία μπορεί να τη συνοδεύσει σε όλη της τη ζωή. Φυσικά και η μητέρα θα εξακολουθήσει να έχει και άλλους ρόλους στη ζωή της, κατά τους οποίους η μητρική νοοτροπία μπορεί να βρίσκεται στο παρασκήνιο.

[σ.σ. Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι η μητέρα δεν έχει κάποιο μητρικό ένστικτο που την καθοδηγεί. Είναι περισσότερο μία περίοδος προσαρμογής που καλείται να περάσει η μητέρα (και ο κάθε γονέας) με τον ερχομό του βρέφους. Σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο είτε του παιδιού είτε δικού της, η μητέρα καλείται να ξεκινήσει τη διαδικασία της προσαρμογής. Μέσα από την προσαρμογή αυτήν η μητέρα θα εξελιχθεί ως άτομο. Το κυριότερο κομμάτι, όμως, της προσαρμογής αυτής είναι η ανάπτυξη της σχέσης μεταξύ βρέφους και μητέρας.]

Κατά τη γέννηση της μητρικής αυτής νοοτροπίας, η προηγούμενη ψυχική οργάνωση της μητέρας θα μπει στο περιθώριο. Η νέα μητέρα καλείται μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα να προσαρμοστεί σε μία εντελώς νέα κατάσταση.

Το πόσο θα διαρκέσει η συγκεκριμένη περίοδος προσαρμογής και αν θα ευοδωθεί η προσπάθεια αυτή σχετίζεται με διάφορους παράγοντες. Κάποιοι από αυτούς είναι οι αναπαράστασεις-προσδοκίες της μητέρας για την ίδια ως μητέρα, το βρέφος και τη σχέση τους, καθώς και ο τύπος πρόσδεσης που είχε αναπτύξει η ίδια με τη μητέρα της.


Διαβάστε σχετικά: Η πρώτη σχέση


Οι αναπαραστάσεις της μητέρας για το μωρό ξεκινούν πολύ πριν την εγκυμοσύνη και η μητέρα φτιάχνει ένα φανταστικό μωρό. Οι αναπαραστάσεις για το φανταστικό μωρό γίνονται εντονότερες από τον τέταρτο μήνα, οπότε και η μητέρα ξεκινά να αισθάνεται το έμβρυο μέσα της, και η διαδικασία αυτή συνεχίζεται μέχρι τον έβδομο μήνα περίπου. Από εκεί και πέρα και μέχρι τη γέννηση, η μητέρα φαίνεται ότι αρχίζει να περιορίζει στο μυαλό της τις αναπαραστάσεις αυτές.

Η διαδικασία αυτή μπορεί να ενέχει μία προστατευτική χροιά για τη μητέρα απέναντι στην πραγματικότητα του νέου ρόλου. Η πρώτη φορά που η μητέρα θα κρατήσει το μωρό στην αγκαλιά της ή θα το δει, είναι η στιγμή που ξεκινά η γνωριμία μεταξύ τους. Η στιγμή αυτή είναι καλό να είναι όσο το δυνατόν γυμνή από προηγούμενες προσδοκίες και αναπαραστάσεις.

Με τον τρόπο αυτό, η μητέρα δίνει τον χώρο στο να γνωρίσει το μωρό της όπως πραγματικά είναι και να αρχίσει να κτίζει και πιο ρεαλιστικές αναπαραστάσεις του μωρού. Κάτω από τις συνθήκες αυτές ξεκινά να κτίζεται μία ουσιαστική και αληθινή σχέση μεταξύ μητέρας και μωρού.

Αυτό που καλείται να κάνει η μητέρα είναι να θρηνήσει το φανταστικό της μωρό. Είναι βοηθητικό για τη θεραπευτική διαδικασία να κατανοήσουμε με ποιες αναπαραστάσεις-προσδοκίες έχει ντύσει η μητέρα το φανταστικό της μωρό και ποιες από αυτές δεν βλέπει στο αληθινό της μωρό. Ο Stern (2006) αναφέρει πως οι αναπαραστάσεις-προσδοκίες σχετίζονται με τον ρόλο του φανταστικού μωρού στις ανάγκες τη μητέρας, στον γάμο, στο πεπρωμένο της οικογένειας.

Ανάγκες της μητέρας

Η μητέρα μπορεί να περιμένει ότι το μωρό της θα εκπληρώσει δικές της ανάγκες, επιθυμίες ή ακόμη ότι θα επανορθώσει αποτυχίες και απογοητεύσεις της. Μερικές από τις προσδοκίες αυτές είναι:

1. Η μητέρα να ελπίζει ότι επιτέλους θα λάβει την άνευ όρων αγάπη που τόσο στερήθηκε από τη δική της οικογένεια. Ακόμη και στις «ιδανικές» συνθήκες της δυτικής κοινωνίας μπορεί ένα παιδί να λαμβάνει αγάπη για αυτά που κάνει: Αν είναι καλή μαθήτρια, αν παίζει μουσική, αν είναι κοινωνική, κ.τ.λ.

Αυτή είναι αγάπη υπό όρους, καθώς σχετίζεται με το τι κάνει το παιδί. Η άνευ όρων αγάπη ενέχει την αποδοχή του παιδιού, όπως είναι. Ακόμη και αν λαθεύει, το παιδί αισθάνεται ότι η αγάπη των γονέων είναι αδιαπραγμάτευτη. Το φανταστικό μωρό μπορεί να αγαπά τη μητέρα του άνευ όρων. Αν και η σκέψη αυτή μπορεί να ανακουφίζει τη μητέρα πρόσκαιρα, όταν το πραγματικό μωρό θα θυμώσει μαζί της ή ακόμη και σε μεγαλύτερη ηλικία μπορεί να γίνει ανεξάρτητο, η μητέρα μπορεί να βιώνει απόρριψη.

2. Το μωρό έρχεται να αποκαταστήσει ένα αγαπημένο πρόσωπο που δεν είναι πια στη ζωή. Το αγαπημένο αυτό πρόσωπο μπορεί να είναι ένα προηγούμενο μωρό που απεβίωσε. Στην αρχή, οι γονείς θα ντύσουν το νέο φανταστικό μωρό τους με τις προσδοκίες που είχαν για το προηγούμενο φανταστικό μωρό. Είναι αναμενόμενο να συμβεί για να μπορέσουν να το θρηνήσουν. Η δυσκολία εδώ είναι όταν οι γονείς θα εξακολουθήσουν και μετά τον ερχομό του πραγματικού μωρού να επιμένουν στο φανταστικό μωρό.

3. Το πραγματικό μωρό μπορεί να είναι ένα κίνητρο για ενεργητικότητα και δράση σε μητέρες που μπορεί να βιώνουν καταθλιπτικές φάσεις. Συνήθως, οι καταθλιπτικές αυτές φάσεις υπάρχουν και πριν τη γέννηση του παιδιού.

4. Το φανταστικό μωρό μπορεί να έρχεται για να εκπληρώσει τις επιθυμίες των γονέων. Είναι ως ένα σημείο φυσικό οι γονείς να θέλουν τα παιδιά τους να βιώσουν σημαντικές και ωραίες εμπειρίες που έζησαν και οι ίδιοι. Μαζί έρχονται, όμως, και οι ανεκπλήρωτες επιθυμίες. Σε κάθε περίπτωση η προσπάθεια των γονέων να ζήσουν μέσα από τις εμπειρίες του παιδιού, μπορεί να βαρύνει το παιδί.

Το φανταστικό μωρό μέσα στο γάμο

1. Αναπόφευκτα οι γονείς θα σκεφτούν πώς θα επηρεάσει τον γάμο ο ερχομός του μωρού. Κάποιοι γονείς βλέπουν το μωρό σαν ένα συνδετικό υλικό. Σαν ο ερχομός του να σημάνει και την μακροημέρευση της συζυγικής σχέσης. Τι θα συμβεί όταν τελικά ο γάμος διαλυθεί;

2. Κάποιες μητέρες αισθάνονται το αντίθετο: Ότι το μωρό μπορεί να διαλύσει το γάμο. Εκεί υπάρχει ο φόβος να αναπτυχθεί μία ανταγωνιστική κατάσταση ανάμεσα στον γάμο και στο μωρό, θέτοντας όλη την οικογένεια σε δυσμενή θέση.

3. Μερικές μητέρες προσδοκούν την τέλεια οικογένεια. Με κάποιο τρόπο ο ερχομός του μωρού σηματοδοτεί και την αναγωγή της οικογένειας σε μεγαλύτερη ικανοποίηση και αρμονία.

4. Από την άλλη, το μωρό μπορεί να γίνει φορέας ατελειών. Συνήθως, πρόκειται για ατέλειες του συντρόφου, που τείνουν να μεγαλοποιούνται ή να θυμίζουν πιο σημαντικά κομμάτια του που τις δυσκολεύουν.

5. Το μωρό μπορεί να θεωρείται ένα δώρο. Εδώ μπορούν να υπάρξουν διάφορες ερμηνείες, όπως ότι μια γυναίκα χαρίζει έναν γιο στον άνδρα της, ή ότι μπορεί ο ένας σύντροφος να προχωρά σε τεκνοποιήσει για να ικανοποιήσει τον άλλον σύντροφο, αλλά ο ίδιος να μην επιθυμεί να γίνει γονέας.


Διαβάστε σχετικά: Πως με επηρεάζει ο ρόλος μου στην οικογένεια;


Το φανταστικό μωρό στο οικογενειακό πεπρωμένο

1. Συνήθως οι γονείς προσδοκούν από τα παιδιά τους να μην κάνουν τα ίδια λάθη με τους ίδιους, να επιτύχουν επαγγελματικά, διαπροσωπικά κ.τ.λ. Οι γονείς μπορεί να πιέζουν αρκετά το παιδί για να ακολουθήσει τους κοινωνικούς στόχους της οικογένειας, χάνοντας έτσι την ευκαιρία να το αφήσουν να αναπτυχθεί ως αυτόνομη προσωπικότητα.

2. Το φανταστικό μωρό μπορεί να συνεχίζει τις οικογενειακές παραδόσεις, στους ρόλους των μελών της οικογένειας, στο επάγγελμα, ή σε ό,τι άλλο.

3. Το φανταστικό μωρό μπορεί με τον ερχομό του να απαλύνει προηγούμενες έχθρες και παρεξηγήσεις μέσα στην ευρύτερη οικογένεια.

4. Το φανταστικό μωρό μπορεί να παίξει έναν δικό του ρόλο μέσα στην οικογενειακή μυθολογία. Μπορεί να είναι το «μαύρο πρόβατο» κ.α.

Τύποι πρόσδεσης

Σημαντικό ρόλο παίζει ο τύπος πρόσδεσης που είχε η νέα μητέρα με τη δική της μητέρα [σ.σ. σύμφωνα με τη θεωρία του δεσμού]. Σύμφωνα με τη διαγενεακή μεταφορά, μπορεί το πρότυπο συμπεριφοράς από τη γιαγιά να περάσει στη μητέρα και από εκεί στο μωρό. Με τον τρόπο αυτό, αν ο τύπος πρόσδεσης ανάμεσα στη γιαγιά και στη μητέρα είναι ανασφαλής ή αμφιθυμικός, είναι πολύ πιθανό να επηρεαστεί ανάλογα και η σχέση της μητέρας με το μωρό της.

Στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία

Η διερεύνηση των παραπάνω θεμάτων κατά τη διάρκεια των συνεδριών αποτελεί ένα εξαιρετικό εργαλείο για να αποκτήσει η μητέρα επίγνωση των δυναμικών που την επηρεάζουν. Φυσικά, στη διερεύνηση θα ανακύψουν κάποιες από τις δυναμικές αυτές και είναι σημαντικό να διαχωριστεί ποιες από αυτές μπορούν πραγματικά να είναι εμπόδια στη σχέση μεταξύ μητέρας βρέφους.

Η ψυχοθεραπευτική δουλειά θα προσφέρει την ενδοσκόπηση και τον αναστοχασμό για να διερευνηθούν τα παραπάνω. Θα δώσει τον ασφαλή χώρο ώστε η νέα μητέρα να θρηνήσει συναισθήματα και συμπεριφορές που δεν είχε η ίδια ως παιδί και να συμφιλιωθεί με τη σχέση που είχε με τη δική της μητέρα. Αυτό θα της δώσει ίσως τη δυνατότητα να μην επαναλάβει κάποιο πρότυπο συμπεριφοράς από τη δική της ιστορία και να απελευθερωθεί από το παρελθόν.

Επίσης, στην ψυχοθεραπευτική δουλειά μπορεί να δοθεί χώρος για να θρηνήσει η νέα μητέρα τα κομμάτια του φανταστικού της μωρού που δεν υπάρχουν στο πραγματικό της μωρό. Το φανταστικό αυτό μωρό, που κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης την έκανε να ονειρεύεται, να ελπίζει και να προσπαθεί, χρειάζεται να το αποχαιρετήσει.

Και όταν το κάνει, θα δει με καθαρότητα και φωτεινότητα το χαμόγελο του μωρού της.


Βιβλιογραφία:

  • Stern, D. & Brushweiler-Stern, N. (1998). Μια μητέρα γεννιέται: Πώς η εμπειρία της μητρότητας σε αλλάζει για πάντα. Αθήνα: Εκδόσεις Άγρα Α.Ε. (έτος ελληνικής έκδοσης 2018)
  • Stern, D. (2006). The motherhood constellation: A Unified View of Parent-Infant Psychotherapy. London: Karnac Books.

*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*

2. banner diafhmishs mypsychologist koino

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...