Κρίση είναι μια κατάσταση αποδιοργάνωσης κατά την οποία οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν ματαίωση σε σημαντικούς στόχους ζωής ή βαθιά διαταραχή στον κύκλο της καθημερινής τους ζωής.
Οι άνθρωποι βρίσκονται σε κατάσταση κρίσης όταν αντιμετωπίζουν κάποιο εμπόδιο σε βασικούς στόχους ζωής, το οποίο είναι για ορισμένο χρονικό διάστημα αξεπέραστο με τη χρήση συνηθισμένων τακτικών επίλυσης προβλημάτων. H κρίση ακινητοποιεί τους ανθρώπους και τους εμποδίζει να ελέγχουν συνειδητά τη ζωή τους.
Περιβαλλοντικές Κρίσεις συνήθως συμβαίνουν όταν κάποια φυσική ή ανθρωπίνως προκληθείσα καταστροφή έχει συνέπειες σε ένα άτομο ή σε ένα (μικρό ή μεγάλο) αριθμό ανθρώπων, οι οποίοι ζουν τον εφιάλτη ενός γεγονότος το οποίο επηρεάζει αρνητικά κάθε μέλος του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν. Τέτοιες κρίσεις μπορεί να συμβούν με τη μορφή φυσικών φαινομένων όπως, τυφώνες, πλημμύρες, παλιρροιακά κύματα, ηφαιστειακές εκρήξεις, σεισμοί, κατολισθήσεις, λιμοί, πυρκαγιές.
Άλλες περιπτώσεις περιβαλλοντικών κρίσεων μπορεί να είναι βιολογικού χαρακτήρα, όπως κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας, πολιτικού χαρακτήρα, όπως στον πόλεμο ή μια μεταναστευτική κρίση, αποτέλεσμα πολέμου ή φυλετικού «καθαρισμού» (εκτόπιση ή καταστροφή ενός ολόκληρου φυλετικού πληθυσμού μιας περιοχής), ή οξεία οικονομική κάμψη.
Η ψυχολογική κρίση, ως απόρροια κάποιας περιβαλλοντικής, έχει διττό χαρακτήρα όντας ταυτόχρονα οικουμενική και ιδιοσυγκρασιακή στη φύση της. Είναι οικουμενική γιατί κανένας δεν είναι απρόσβλητος στην αποδιοργάνωση. Είναι επίσης ιδιοσυγκρασιακή γιατί εκείνο που ένα άτομο μπορεί να το ξεπεράσει επιτυχώς, ένα άλλο μπορεί να μην το καταφέρει, ακόμη κι αν οι συνθήκες είναι ίδιες.
Διαβάστε σχετικά: Ψυχολογικές επιπτώσεις της εξάπλωσης του κορονοϊού. Διαχείριση κρίσης
Είναι άτοπο να πιστεύουμε ότι κάποιος έχει ανοσία σε ψυχικές επιθέσεις, ότι μπορεί να χειριστεί οποιαδήποτε κρίση με ένα σταθερό, ψύχραιμο και ελεγχόμενο τρόπο. Εάν το άτομο δεν ανακουφιστεί, η κρίση έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει σοβαρές συναισθηματικές, συμπεριφορικές και γνωστικές δυσλειτουργίες.
Οι γνωστικές διαδικασίες που επιστρατεύονται για την επιτυχή ολοκλήρωση κάθε περιβαλλοντικής ή ψυχολογικής πρόκλησης είναι ο σχεδιασμός (planning), η εκτίμηση (judgment), η λήψη αποφάσεων (decision making), η τροποποίηση (set shifting), η προσμονή (anticipation) και η λογική (reasoning).
Σχεδιασμός (planning), είναι η ικανότητα σχεδιασμού και προγραμματισμού των δράσεων του ατόμου αποτελούν ουσιαστικό μέρος της λειτουργικότητάς του στη ζωή. Ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός συνοψίζει αρκετές επιμέρους διεργασίες, περιλαμβανομένων της διαμόρφωσης στρατηγικής, του συντονισμού και της αλληλουχίας γνωστικών λειτουργιών και συγκράτησης των διαθέσιμων πληροφοριών.
Λήψη αποφάσεων (decision making) είναι μια σημαντική εκτελεστική λειτουργία που αναφέρεται στην επιλογή μεταξύ διαφόρων διαθέσιμων επιλογών. Για να ληφθεί η κατάλληλη απόφαση, το άτομο θα πρέπει να ζυγίσει τα υπέρ και τα κατά της κάθε επιλογής και να αναλογιστεί όλες τις εναλλακτικές, όπως επίσης να μπορέσει να προβλέψει τα αποτελέσματα της κάθε επιλογής. Η λήψη αποφάσεων είναι επομένως συνυφασμένη με άλλες λειτουργίες, όπως ο σχεδιασμός, η γνωστική ελαστικότητα και ο αυτοέλεγχος.
Αναστολή απόκρισης (response inhibition) είναι το σήμα κατατεθέν του εκτελεστικού ελέγχου (executive control). Αναφέρεται στην καταστολή των ενεργειών που είναι ακατάλληλες ή δεν είναι πλέον απαραίτητες, υποστηρίζοντας την ευέλικτη και κατευθυνόμενη στο στόχο συμπεριφορά κατά τη διάρκεια εργασιών.
Γνωστική ευελιξία (cognitive flexibility) είναι η ικανότητα προσαρμογής στρατηγικών γνωστικής επεξεργασίας (cognitive-processing) στις νέες και απροσδόκητες συνθήκες του περιβάλλοντος. Πρόκειται εν μέρει για μια επίκτητη ικανότητα που μπορεί να βελτιωθεί μέσω της εμπειρίας.
Βιβλιογραφία
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ, - Crisis Intervention – Επείγοντα Ψυχολογικά Προβλήματα
Επιμέλεια: Ορέστης Γιωτάκος, www.obrela.gr, Εκδόσεις Αρχιπέλαγος, 2008
