Δήμητρα Ρούκη

Παιδική και Εφηβική Κατάθλιψη και Αυτοκτονικότητα

Παιδική και Εφηβική Κατάθλιψη και Αυτοκτονικότητα

Δήμητρα Ρούκη
λούτρινο αρκουδάκι κρατάει μια καρδιά στην άκρη του δρόμου

Η Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή (Κατάθλιψη) θεωρείται η ψυχική ασθένεια του αιώνα. Πλήθος ατόμων βιώνουν καταθλιπτικά συναισθήματα, ενώ αρκετοί νοσούν από κατάθλιψη χωρίς να το γνωρίζουν.


Παρατηρείται πλέον σημαντική αύξηση και στην κατάθλιψη σε παιδιά και εφήβους. Ως προς τη συννοσηρότητα, το 40-70% παιδιών και εφήβων έχουν τουλάχιστον άλλη μία διαταραχή (αγχώδεις διαταραχές, διασπαστικές συμπεριφορές, διατροφικές διαταραχές, προβλήματα χρήσης ουσιών).

Πρόκειται για σημαντική διαταραχή της διάθεσης, σοβαρότερη από τη δυσθυμία, που προκαλεί κλινικά σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στο κοινωνικό, επαγγελματικό πεδίο ή άλλα σημαντικά πεδία της λειτουργικότητας. Η ηλικία που παρατηρείται αύξηση της παιδικής-εφηβικής κατάθλιψης είναι 13-15 έτη, ενώ από τη μέση εφηβική ηλικία, τα κορίτσια είναι 2 φορές πιο πιθανό να λάβουν τη διάγνωση της κατάθλιψης. Η κατάθλιψη αυξάνεται στην εφηβική ηλικία λόγω βιολογικών παραγόντων (ορμονικές αλλαγές, ανάπτυξη ανώτερων γνωστικών διεργασιών), γνωστικών παραγόντων (όροι γενίκευσης), συναισθηματικών παραγόντων και κοινωνικών παραγόντων (πρόκληση να φύγουν από οικογένεια και να γίνουν ανεξάρτητοι).

Τα διαγνωστικά κριτήρια διαφοροποιούνται ανάλογα την ηλικία και πρέπει 5 ή περισσότερα συμπτώματα να είναι παρόντα για μια περίοδο τουλάχιστον 2 εβδομάδων. Στη νηπιακή-προσχολική ηλικία, παρατηρείται καθυστέρηση ή απώλεια των αναπτυξιακών επιτευγμάτων, θλιμμένες εκφράσεις προσώπου, συμπεριφορές αυτοτραυματισμού (χτύπημα κεφαλιού, δάγκωμα), συμπεριφορές που να ηρεμούν τον εαυτό τους, ανησυχίες μέσα από το παιχνίδι, ανηδονία, αναπτυξιακή παλινδρόμηση, κοινωνική απόσυρση, υπερβολικό άγχος να αποχωριστεί το παιδί το πρόσωπο φροντίδας, προβλήματα στον ύπνο και εφιάλτες.

Στην εφηβική ηλικία (και την ενηλικίωση), σημειώνεται καταθλιπτική διάθεση κατά το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα (τα παιδιά ή η έφηβοι: ευερέθιστοι), ενώ είναι σημαντικά μειωμένο το ενδιαφέρον ή η ευχαρίστηση σε όλες ή σχεδόν σε όλες τις δραστηριότητες το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα. Πρόσθετα, παρατηρούνται διαταραχές όρεξης και ύπνου, ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν κάθε μέρα, αίσθημα αναξιότητας ή υπερβολικής ή ακατάλληλης ενοχής σχεδόν κάθε μέρα, φτωχή συγκέντρωση ή αναποφασιστικότητα σχεδόν κάθε μέρα, φυγή από το σχολικό πλαίσιο και χαμηλή σχολική επίδοση, επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονικός ιδεασμός.

 

Αξίζει επιπλέον να αναφέρουμε μερικά στοιχεία για την αυτοκτονικότητα παιδιών και εφήβων, καθώς σχετίζεται με την παιδική και εφηβική κατάθλιψη.

Διακυμαίνεται στο εξής φάσμα: 

  • Αυτοκτονικές σκέψεις
  • Πρόθεση για αυτοκτονία (ενέχει και σχεδιασμό, όχι μόνο σκέψη)
  • Μη αυτοκτονικός τραυματισμός (εμπεριέχει μη θανάσιμους αυτοτραυματισμούς οι οποίοι δε συνοδεύονται από συνειδητή πρόκληση θανάτου)
  • Απόπειρες αυτοκτονίας
  • Αυτοκτονία (3η αιτία θανάτου εφήβων)

Σε όλες τις ηλικιακές ομάδες τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας, ενώ τα αγόρια να έχουν επιτυχή αυτοκτονική απόπειρα (χρησιμοποιούν πιο βίαια μέσα).

Σύμφωνα με το ολιστικό θεωρητικό μοντέλο της απόπειρας αυτοκτονίας, οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν εκεί το άτομο είναι :

1. Ιστορικό των προβλημάτων από την πρώιμη παιδική ηλικία (Οικογενειακή αστάθεια, θάνατος ενός μέλους, σοβαρή ασθένεια, γονικός αλκοολισμός, σχολική αποτυχία)

2. Επιδείνωση των προβλημάτων στην εφηβεία

3. Συχνότητα των ψυχοπιεστικών γεγονότων (πχ διαζύγιο) κατά τη διάρκεια των 5 τελευταίων ετών για τα άτομα με αυτοκτονικότητα

4. Προοδευτική αποτυχία να διαχειριστεί το άτομο τις σχέσεις του και απομόνωση από σημαντικές κοινωνικές σχέσεις

5. Διάλυση κοινωνικών σχέσεων: τις τελευταίες μέρες και εβδομάδες πριν την απόπειρα οι έφηβοι βίωναν διάλυση κοινωνικών σχέσεων, κάτι που τους οδηγούσε στο αίσθημα της απόγνωσης

6. Αιτιολόγηση της αυτοκτονικής πράξης δίνοντας στον έφηβο την άδεια να πράξει την απόπειρα

Οι τρόποι αντιμετώπισης της μείζονος κατάθλιψης σε παιδιά και εφήβους συνοψίζονται στην Ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία (εστιάζει στην οργάνωση της προσωπικότητας, ανιχνεύοντας τις πρώιμες αρνητικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας από τις οποίες προκύπτει η κατάθλιψη, με στόχο τη μείωση αυτοκριτικής και την ανάπτυξη άμυνας), τη Γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία (θετική γνωστική αναδόμηση για να αντισταθμίσει τις δυσπροσαρμοστικές σκέψεις-τεχνικές θετικής ενίσχυσης του εαυτού), την Οικογενειακή θεραπεία (συζήτηση των ζητημάτων που σχετίζονται με την κατάθλιψη-εκμάθηση διαπροσωπικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων και αποτελεσματικών δεξιοτήτων επίλυσης συγκρούσεων) και τη Φαρμακευτική αγωγή για αύξηση σεροτονίνης (SSRIs).

Οι παρεμβάσεις σε περίπτωση απόπειρας αυτοκτονίας εκτός από τα παραπάνω περιλαμβάνουν και την άμεση παρέμβαση στην κρίση (μείωση πρόσβασης του εφήβου σε μέσα τα οποία τον βοηθούν να διαπράξει την απόπειρα, μείωση της απομόνωσης, φαρμακοθεραπεία και νοσηλεία). Προληπτικά επίσης βοηθούν προγράμματα παρέμβασης εστιάζοντας στη μείωση των παραγόντων κινδύνου: χρήση ουσιών, παρορμητικές συμπεριφορές, κατάθλιψη, έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης, οικογενειακές συγκρούσεις, ελλείμματα στην επίλυση διαπροσωπικών προβλημάτων.

Με το να μιλάμε για αυτό που νιώθουμε, αποδεχόμενοι τη φυσιολογικότητα των συναισθημάτων, μπορούμε να πετύχουμε πρώιμη και αποτελεσματικότερη παρέμβαση. Η οικογενειακή εμπλοκή, το αμοιβαίο ενδιαφέρον και η συναισθηματική υποστήριξη είναι προστατευτικοί παράγοντες τόσο για την κατάθλιψη, όσο και για την αυτοκτονικότητα.

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...