Οι διαπροσωπικές συγκρούσεις υπάρχουν παγκοσμίως στις ανθρώπινες σχέσεις και γίνονται ιδιαίτερα ορατές στις βιωματικές ομάδες προσωπικής ανάπτυξης και στις ομάδες γενικότερα. Το απλό γεγονός του ‘’να είσαι μαζί’’ σε μια ομάδα διαβεβαιώνει ότι θα υπάρχει πάντα κάποια τριβή μεταξύ των μελών της. Αν και τέτοιες τριβές μπορεί να έχουν μια εμφανή ‘’αρνητική’’ επίδραση στην ομάδα, δεν είναι κάτι ‘’κακό’’ ή παθολογικό από το οποίο θα πρέπει να απαλλαχθεί.
Αντίθετα, όπως και οι καταστάσεις κρίσεων, οι συγκρούσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται ως φυσιολογικές στις υγιείς σχέσεις και αν διαχειριστούν κατάλληλα, ως ευκαιρίες ανάπτυξης, ωρίμανσης και μάθησης. Οι συντονιστές των βιωματικών ομάδων μάλιστα, εκπαιδεύονται να είναι ευαίσθητοι στην ισορροπία μεταξύ συνεργασίας και σύγκρουσης στις ομάδες και στο να εστιάζουν την προσοχή των μελών στις δυνάμεις που τα ενώνουν ή τα απομακρύνουν.
Οι διαπροσωπικές συγκρούσεις είναι τόσο ουσιώδεις στην ομαδική εξελικτική διαδικασία, ώστε η μάθηση που αποκτιέται από τη διερεύνηση τους θεωρείται από κάποιους συντονιστές ως η απαραίτητη προϋπόθεση της ομαδικής δουλειάς με τον εαυτό. Στις βιωματικές ομάδες, η έκφραση ‘’αρνητικών’’ συναισθημάτων προς τα άλλα μέλη ή το συντονιστή μπορεί να ωθήσει σε πιο οικείες και ειλικρινείς σχέσεις κι αυτό, κατά παράδοξο τρόπο, μπορεί να οδηγήσει είτε στη διατήρηση της ομάδας είτε στη διάλυσή της.
Παρόλο που η συνειρμική μας σκέψη για τη σύγκρουση είναι αρνητικά φορτισμένη- καταστροφή, πικρία, πόλεμος, βία-, αν σκεφτούμε λίγο περισσότερο στο μυαλό μας έρχονται θετικοί συνειρμοί- δράση, κινητοποίηση, αλλαγή, ανάπτυξη. Το ίδιο συμβαίνει και στις βιωματικές ομάδες. Κάποιες ομάδες γίνονται ‘’εξαιρετικά καλές’’ κι αποφεύγουν επισταμένως τη σύγκρουση και την αντιπαράθεση, αντανακλώντας συνήθως την αποφυγή του συντονιστή στην επιθετικότητα που εκφράζεται.
Ωστόσο, η σύγκρουση είναι τόσο αναπόφευκτη στη διαδικασία εξέλιξης της ομάδας, που η απουσία της δείχνει έλλειμμα στην αναπτυξιακή ακολουθία. Επιπρόσθετα, η σύγκρουση μπορεί να χρησιμοποιηθεί προς όφελος της ομάδας, με την προϋπόθεση ότι η ένταση της δεν ξεπερνά την ανοχή των μελών της και με την προϋπόθεση ότι έχουν θεσπιστεί κατάλληλοι κανόνες στην ομάδα.
Η επιτυχής διαχείριση της σύγκρουσης, για τον συντονιστή και για το κάθε μέλος ξεχωριστά, αποτελεί σημαντικό εξελικτικό βήμα που συμβάλλει στην ατομική ωρίμανση και στη συναισθηματική προσαρμοστικότητα και αντοχή.
Η σύγκρουση στην ομάδα προκαλείται είτε μεταξύ των μελών είτε ανάμεσα στα μέλη και το συντονιστή. Τα άτομα δεν είναι ποτέ απολύτως σύμφωνα ενάντια στο συντονιστή. Πάντα κάποια μέλη επιτίθενται σε αυτόν και κάποια άλλα τον υποστηρίζουν. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή από το συντονιστή για να αναγνωρίσει τις υποομάδες που σχηματίζονται και να μη γίνει ο ίδιος μέλος κάποιας, προκειμένου να συμβάλει στην ενοποίηση τους σε μία ομάδα. Σε διαφορετική περίπτωση, η ομάδα θα διαλυθεί ή θα αποτύχει στην επίτευξη του σκοπού της.
Αν η σύγκρουση δεν εκφραστεί ανοιχτά, τότε σίγουρα θα εκδηλωθεί με έμμεσο τρόπο. Ο συντονιστής μπορεί να δυσκολευτεί να αντιληφθεί τον υπόγειο τρόπο που εκφράζεται η σύγκρουση. Κάποια μέλη μπορεί να έρχονται στην ομάδα καθυστερημένα. Κάποιοι μπορεί να αλλάζουν το θέμα της συζήτησης, ενώ μιλά ο συντονιστής ή άλλο μέλος. Κάποιοι μπορεί να έχουν σχηματίσει υποομάδες, ‘’πηγαδάκια’’ με τα άτομα που νιώθουν πιο κοντά.
Διαφωνίες μπορεί να εκφραστούν ή να υπάρχει αδιαφορία κι απόσυρση, καθώς κάθονται στις καρέκλες τους κι αρνούνται να σηκωθούν να παίξουν ή να εκφραστούν. Τα άτομα μπορεί να μιλάνε γενικά για ένα θέμα και να μην εστιάζουν πιο συγκεκριμένα στον εαυτό τους. Σε κάθε περίπτωση, ο συντονιστής πρέπει να αντιληφθεί και να φέρει στην επιφάνεια την υποβόσκουσα ένταση. Διαφορετικά, κάποια μέλη θα αποχωρίσουν από την ομάδα ή μπορεί να διαλυθεί τελείως.
Διαβάστε σχετικά: Τα όρια στις διαπροσωπικές μας σχέσεις
Από τη στιγμή που ξεκινά η σύγκρουση, ακολουθεί μια συγκεκριμένη διαδρομή. Και οι δυο πλευρές αναπτύσσουν την πεποίθηση ότι είναι σωστοί κι οι άλλοι λάθος, ότι είναι καλοί κι οι άλλοι κακοί. Επιπλέον, αν κι εκείνη τη στιγμή δεν αναγνωρίζεται, κι οι δυο πλευρές υποστηρίζουν τις απόψεις τους με την ίδια βεβαιότητα. Σε αυτήν την περίπτωση, έχουμε όλα τα απαιτούμενα στοιχεία για βαθιά και συνεχή ένταση, που μπορεί να οδηγήσει σε αδιέξοδο.
Συνήθως αυτό που συμβαίνει είναι ένα χάσμα στην επικοινωνία. Καμιά από τις δυο πλευρές δεν ακούει με κατανόηση. Αν αυτό συνέβαινε σε οποιαδήποτε άλλη κοινωνική περίσταση, το πιθανότερο είναι ότι σε αυτό το σημείο θα διέκοπταν τη μεταξύ τους σχέση και δεν θα ήταν ποτέ σε θέση να διορθώσουν την παρεξήγηση.
Οι αντικρουόμενες πλευρές όχι μόνο σταματούν να ακούν, αλλά είναι πιθανό να παραμορφώσουν ασυνείδητα την αντίληψη τους για τον άλλον. Η αντίληψη τους φιλτράρεται μέσω μιας οθόνης στερεοτύπων. Λέξεις και ενέργειες του αντιτιθέμενου διαστρεβλώνονται, προκειμένου να ταιριάξουν σε μια αντίληψη που έχει διαμορφωθεί εκ των προτέρων.
Κάθε ένας βλέπει τις πράξεις του ως ειλικρινείς και λογικές και του άλλου ως κακές και υστερόβουλες. Προκειμένου να αποφευχθεί αυτή η ακολουθία, είναι πολύ σημαντικό να αναπτυχθεί γρήγορα στη ζωή της ομάδας το συλλογικό πνεύμα.
Για την αποτελεσματική διαχείριση των συγκρούσεων στην ομάδα, κύρια προϋπόθεση είναι η συνοχή. Τα μέλη πρέπει να αναπτύξουν μια αίσθηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού και να εκτιμήσουν την ομάδα ως σημαντική για την κάλυψη των προσωπικών τους αναγκών.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να διατηρηθεί η επικοινωνία τόσο για την επιβίωση της ομάδας όσο και για την καλύτερη κατανόηση του εσώτερου εαυτού τους. Η συνεκτική ομάδα θα απομακρυνθεί από τη χρήση υποτιμητικών χαρακτηρισμών και θα κατευθυνθεί προς το να πάρουν επίγνωση αυτών των πλευρών των άλλων που τους θυμώνουν κι επομένως των πλευρών του εαυτού τους που τους θυμώνουν.
Πρέπει να καταστεί σαφές ότι όλοι είναι εδώ για να αναπτύξουν καλύτερη κατανόηση του εαυτού τους κι όχι για να κοροϊδέψουν τους άλλους. Όταν ένα μέλος νιώθει ότι οι άλλοι τον αποδέχονται και προσπαθούν να τον καταλάβουν χαλαρώνει, αισθάνεται λιγότερο την ανάγκη να μείνει κολλημένος στα παλιά πρότυπα συμπεριφοράς κι ίσως πιο πρόθυμος να εξερευνήσει διαφορετικές πλευρές, νέους ρόλους της προσωπικότητας του. Όταν η ενσυναίσθηση μεγαλώνει, η διαχείριση των συγκρούσεων διευκολύνεται.
Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε ότι ο τελικός στόχος δεν είναι να σταματήσουν μόνιμα οι συγκρούσεις. Συγκρούσεις θα συνεχίσουν να αναδύονται στην ομάδα, παρά την αποτελεσματική διαχείριση προηγούμενων συγκρούσεων και παρά την ύπαρξη σημαντικού αμοιβαίου σεβασμού και ζεστασιάς. Δουλειά του συντονιστή είναι να χρησιμοποιεί τη σύγκρουση υπέρ της ωρίμανσης των μελών.
Όταν οι άνθρωποι θυμώνουν ο ένας με τον άλλον, αυτό από μόνο του δείχνει ότι είναι σημαντικοί ο ένας για τον άλλον, ότι παίρνουν τον άλλον στα σοβαρά. Για τα μέλη που δυσκολεύονται να εκφράσουν το θυμό τους, η ομάδα είναι ένα ασφαλές μέρος για να προσπαθήσουν να τον εκφράσουν. Για τα μέλη που εύκολα αντιδρούν επιθετικά, η ομάδα αποτελεί ένα χώρο πειραματισμού, να δοκιμάσουν να εκφράσουν τον εαυτό τους διαφορετικά.
Οι συντονιστές των ομάδων προσπαθούν να μετατρέψουν τη συγκρουσιακή διαδικασία σε συνθήκη μάθησης για τα μέλη. Εκτός από την συνειδητοποίηση των ‘’πηγών’’ της επιθετικότητας τους, από πού προέρχεται και με τι πραγματικά σχετίζεται, θα λάβουν και χρήσιμα σχόλια για τον τρόπο που το εκφράζουν.
Στο ψυχόδραμα, κατά την διάρκεια μιας παρέμβασης, η τεχνική του ‘’καθρέφτη’’ ή η ‘’αντιστροφή ρόλου’’ μπορεί να φέρει σημαντικά σχόλια στο μέλος για τη στάση του, τη θέση του σώματος του, τις εκφράσεις του προσώπου του. Το άτομο μπορεί να συνειδητοποιήσει τη διαφορά μεταξύ της πρόθεσης και της πράξης του, η οποία αυξάνει σημαντικά την επίγνωση του εαυτού.
Η διαχείριση των συγκρούσεων συμβάλλει στην ανάπτυξη της συναισθηματικής αντοχής των μελών και το μοίρασμα έντονων συναισθημάτων αυξάνει τη σημαντικότητα της σχέσης. Η συνοχή της ομάδας αυξάνεται όταν τα μέλη της βιώνουν μαζί έντονες συναισθηματικές εμπειρίες, ανεξάρτητα από τη φύση του συναισθήματος.
Αν και πάντα υπάρχουν δυνάμεις που μας ωθούν να μένουμε στα ίδια, είναι σημαντικό να αφυπνιστούμε στο ότι δεν είμαστε ίδιοι με τους άλλους και χρειάζεται προσπάθεια για να ‘’μπούμε’’ στην κατάσταση που ζει ο άλλος. Τελικά πρέπει να μάθουμε να είμαστε με τον άλλον και να τους διδάξουμε να είναι μαζί μας!
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
Εάν δυσκολεύεσαι να χαρείς κάτι θετικό στη ζωή σου και δεν συνεργάζεσαι ήδη με κάποιο ψυχολόγο/ψυχοθεραπευτή, ξεκίνα σήμερα. Επικοινώνησε με έναν ψυχολόγο στον #ΜyPsychologist, τον έγκυρο Επαγγελματικό Οδηγό Ειδικών Ψυχικής Υγείας!
