Είναι ικανό ένα θεατρικό έργο ή μία ταινία να εγείρουν τόσους προβληματισμούς για το θεσμό της οικογένειας που δοκιμάζεται μέρα με τη μέρα; Ο σκηνοθέτης Γιώργος Σιούγας απαντά στο παραπάνω ερώτημα δημιουργώντας μια ταινία αφοπλιστική για κάθε θεατή, βασιζόμενος στο επιτυχημένο θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Το Γάλα».
“Αμοιβαίος σεβασμός και αλληλοκατανόηση είναι τα θεμέλια της οικογενειακής αρμονίας”
Βούδας
Η ταινία αφηγείται την πορεία μιας οικογένειας που αδυνατεί να διαπραγματευτεί τις ρωγμές του παρελθόντος, την απώλεια της πατρίδας τους, τις αναμνήσεις από έναν πατέρα-φάντασμα και την αδυναμία των μελών της να έρθουν σε ουσιαστική επαφή μεταξύ τους. Η Ρίνα (Ιωάννα Τσιριγκούλη) βρίσκεται πολλά χρόνια στην Ελλάδα από τότε που έφυγε από την Τιφλίδα με τους δύο γιους της, τον Αντώνη (Όμηρος Πουλάκης) και τον Λευτέρη (Προμηθέας Αλειφερόπουλος).
Ο Αντώνης αναζητά την κοινωνική ανέλιξη και την ατομική του ολοκλήρωση με άμεσο μελλοντικό σχέδιο να παντρευτεί την κόρη του αφεντικού του, ενώ ο Λευτέρης ζει στο παρελθόν, αναμοχλεύοντας και λαχταρώντας κάθε στιγμή τη χαμένη του παιδικότητα, νιώθοντας ευάλωτος μακριά από ό,τι του τη θυμίζει. Όταν έρχεται η στιγμή που ο Αντώνης θα ανακοινώσει ότι ετοιμάζεται να παντρευτεί η καθημερινότητα των τριών ηρώων και κυρίως η μεταξύ τους αλληλεπίδραση θα αλλάξει δραματικά.
Για να μελετήσουμε καλύτερα το οικογενειακό δράμα του Σιούγα θα στραφούμε σε έννοιες που ορίζουν τη συστημική σκέψη και θεραπευτική προσέγγιση, όπως ο ρόλος του Υπεργονιού και του Ταυτοποιημένου αρρώστου. Ο Αντώνης είναι το παιδί Υπεργονιός που έχει λάβει το ρόλο του προστάτη των άλλων δύο μελών της οικογένειας, κυρίως όμως του Λευτέρη. Σαν να πήρε το ρόλο του νεκρού πατέρα και παράλληλα να μην αφήνει τον εαυτό του να αντικρύσει τις δικές του δυσκολίες, έχοντας αδυναμία να εκφράσει ελεύθερα ό,τι νιώθει. Ο Λευτέρης έχει το ρόλο του ταυτοποιημένου άρρωστου, του παιδιού δηλαδή που πάντα δημιουργούσε προβλήματα στην οικογένειά του, που δημιουργούσε εντάσεις λόγω του αυθόρμητου χαρακτήρα του, που είχε δυσκολίες στο σχολείο και που από μικρό παιδί έστρεφε πάνω του τα βλέμματα των άλλων δυο μελών λόγω ψυχολογικών προβλημάτων, που εκφράζονται διάχυτα καθ’ όλη την εξέλιξη της ιστορίας με εξάρσεις και υφέσεις.
Ο ρόλος του ταυτοποιημένου άρρωστου εμπεριέχει όμως και το ρόλο του εκφραστή της παθολογίας της οικογένειάς του. Τα άλλα δύο μέλη ταυτίζουν τον Λευτέρη με την πηγή των οικογενειακών τους προβλημάτων και εντάσεων, τον καθιστούν αποδιαπομπαίο τράγο για όσες δυσκολίες προκύπτουν στην μεταξύ τους έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων. Τόσο ο Αντώνης όσο και η Ρίνα αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν ότι ο Λευτέρης είναι απλώς ένα κομμάτι της δυσλειτουργικής οικογενειακής αλληλεπίδρασης. Ακόμα και ο ίδιος ο Λευτέρης έχει εσωτερικεύσει αυτό το ρόλο του αποδιαπομπαίου τράγου που του έχει δοθεί, χωρίς να αντιδρά, αντιθέτως φαίνεται να αρέσκεται τόσο στα χάδια της μητέρας, όσο και στην χωρίς όρια υπερπροστασία του αδελφού του. Ενδεχομένως, αυτή η αποδοχή του πηγάζει απ’τη λαχτάρα του για εγκαθίδρυση παρελθοντικών μοτίβων συμπεριφοράς και παιδικών συνηθειών στο παρόν.
Η μητέρα των αγοριών εκφράζει αυτομομφή για όσα εκδηλώνει ο Λευτέρης, ή καλύτερα για τον τρόπο που τα εκδηλώνει. Τον προσφωνεί «καημένο» και του ενισχύει τη διάθεση για παλινδρόμηση καθώς και έναν κόσμο βουτηγμένο στην πλάνη. Πιστεύει ότι το δεύτερο παιδί της δεν έλαβε από εκείνη δύναμη, καθώς δεν μπόρεσε να του προσφέρει γάλα μέσω του θηλασμού. Μητέρα και γιος μοιράζονται αυτή την ανάμνηση της έλλειψης και της απώλειας του μαστού, καθώς και την λαχτάρα ενός απωθημένου για μητρική προσφορά και της στέρησης της πρώιμης ευχαρίστησης του Λευτέρη. Η Ρίνα συντηρεί οικογενειακούς δεσμούς και όρια που χάνονται στην υπερεμπλοκή, ασκώντας πίεση στον Αντώνη για συναισθηματική φροντίδα του αδελφού του, αδιαφορώντας για το πώς αισθάνεται το μεγαλύτερό της παιδί βιώνοντας αυτή την επιβολή.
Η δυναμική των σχέσεων και οι ρόλοι που αποδίδονται σε κάθε μέλος μας κάνει να αναρωτιόμαστε για το γενεολογικό τραύμα αυτής της οικογένειας, για τα όρια, μα και για μια έκδηλη άρνηση του πένθους για όσα απωλέσθηκαν από τους τρεις αυτούς χαρακτήρες, όπως η πατρίδα τους και η παρουσία του πατέρα/συντρόφου.
Τελικά υπάρχει κάτι που ενώνει αυτή την οικογένεια;
Η απάντηση ενδεχομένως που θα δίναμε θα ήταν«όσα τη χωρίζουν». Και οι τρεις χαρακτήρες λαχταρούσαν να αγαπήσουν και να αγαπηθούν, να εκφράσουν ανέκφραστα θέλω και συναισθήματα, αρνούμενοι παράλληλα πεισματικά να μοιραστούν την οδύνη που τους έφερνε κάθε τους απώλεια.
«Όταν ζητάς μια αγκαλιά… αγάπη…ασφάλεια…όταν οι αναμνήσεις… στοιχειώνουν τη ζωή σου…νιώθεις ξένος…» Το Γάλα, 2011
Το τρέιλερ της ταινίας:
Βιβλιογραφία
Η Συστημική Θεραπεία
S. Minuchin, Οικογένειες και οικογενειακή θεραπεία, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2000
