«Ήταν μια ηλικιωμένη γυναίκα, άνω των 70 ετών. Είχε ένα σπίτι στην περιοχή, που είχε καεί ολοσχερώς. Είχε ένα δωμάτιο πιάνου, γιατί ήταν πιανίστα. Η “κυρία με το πιάνο” κοιμόταν μέσα στη στάχτη κάτω από το πιάνο». Οι Γιατροί του Κόσμου συγκλονίζουν με τις μαρτυρίες τους.
Oι Γιατροί του Κόσμου ήταν η πρώτη οργάνωση που βρέθηκε στο σημείο τραγωδίας στο Μάτι από την πρώτη στιγμή. Ο Νικήτας Κανάκης ο πρώην πρόεδρος της οργάνωσης και νυν μέλος του διοικητικού συμβουλίου, μίλησε για ενεργοποίηση του μηχανισμού από την πρώτη κιόλας στιγμή.
Στην αρχή νομίζαμε ότι θα ελεγχθεί, όταν η φωτιά πέρασε την Μαραθώνος αρχίσαμε να προετοιμαζόμαστε για το πώς θα παρέμβουμε. Και ξεκινήσαμε την παρέμβαση την επόμενη.
Πήγαμε πόρτα- πόρτα
Σύμφωνα με τον κ. Κανάκη η παρέμβαση των ΓτΚ επιχειρήθηκε με δύο κλιμάκια, το ένα στήθηκε στην Κινέττα και το δεύτερο κινούνταν στις περιοχές γύρω από τη Ραφήνα προκειμένου να γίνει μια πρώτη εκτίμηση της κατάστασης. Επιλέξαμε να πάμε πόρτα- πόρτα. Πήγαμε στα σπίτια, γιατί πολλοί άνθρωποι δεν έφευγαν από αυτά και μια δεύτερη ομάδα πήγε στο σημείο όπου είχαν ήδη αρχίσει να συγκεντρώνονται οι άστεγοι. Μετά στήσαμε μια πρώτη υποδομή στο λιμάνι τη Ραφήνας, δίπλα στο δημαρχείο και μετά πήγαμε στο Κέντρο Υγείας, συνεχίζει ο κ. Κανάκης.
Το χάος
Περιγράφοντας την κατάσταση των κατοίκων του Ματιού που κατάφεραν να σωθούν από την πύρινη λαίλαπα ο κ. Κανάκης μίλησε για το απόλυτο χάος.
Άνθρωποι είχαν χάσει τα φάρμακά τους, τα χαρτιά τους, υπήρχε σοκ. Υπήρχαν μικροτραυματίες, αλλά και απορυθμισμένοι χρόνια ασθενείς, σε μεγάλο το ψυχολογικό σοκ, αναφέρει ο κ. Κανάκης και συνεχίζει: Οι άνθρωποι δεν είχαν συνειδητοποιήσει τί ακριβώς είχε συμβεί, οι περισσότεροι είχαν γλιτώσει δύσκολα.
Ήταν ένα περίεργο μείγμα χαράς γιατί γλίτωσαν, λύπης γιατί έχασαν τα πάντα, ενοχής γιατί πέθαιναν οι γείτονες και αυτοί έζησαν. Ένα περίεργο μείγμα. Δεν ήθελαν να μετακινηθούν από τα σπίτια, δεν ήθελαν να φύγουν, ακόμα και αν ήταν τελείως καμένα.
Αυτή ήταν η εικόνα, που μεγάλωνε και επεκτεινόταν στην περιοχή, καθώς όσο οι ώρες περνούσαν, έρχονταν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι που αναζητούσαν κάτι από ζωή μέσα στις στάχτες.
Η κυρία με το πιάνο
Όπως λέει ο Αναστάσιος Υφαντής επιχειρησιακός διευθυντής των ΓτΚ, σε αυτού του είδους τις κρίσεις, οι ατομικές ιστορίες που δημιουργούν πόνο και ταραχή είναι δεδομένη. Δεν μπορούσε όμως να μην ξεχωρίσει την ιστορία «της κυρίας με το πιάνο».
Μια περίπτωση που μας ξάφνιασε ήταν εκείνη μιας ηλικιωμένης γυναίκας, άνω των 70 ετών. Είχε ένα σπίτι στην περιοχή, που είχε καεί ολοσχερώς. Είχε ένα δωμάτιο πιάνου, γιατί ήταν πιανίστα. Η “κυρία με το πιάνο” κοιμόταν μέσα στη στάχτη κάτω από το πιάνο, αναφέρει ο κ. Υφαντής περιγράφοντας την έντονη προσπάθεια που κατέβαλε το κλιμάκιο των ΓτΚ προκειμένου να την πείσουν να μετακινηθεί.
Η “κυρία με το πιάνο” είναι ακόμα υπό την προστασία των ΓτΚ.
Κεντρικά δεν υπήρχε κανένας- Δεν ήρθε κανένας
Τις πρώτες ημέρες όλα τα μέλη των ΓτΚ βρίσκονταν και επιχειρούσαν στο σημείο από τις 8 το πρωί μέχρι τις 10 το βράδυ, λέει ο Χρήστος Δημόπουλος – Υπεύθυνος Προγραμμάτων Προστασίας και Ένταξης και υπεύθυνος των δράσεων στη Ραφήνα.
Το ίδιο και οι εθελοντές. Ωστόσο, ήταν φανερή η πλήρης απουσία της κεντρικής διοίκησης από τον τόπο της τραγωδίας. Υπήρχε μια επικοινωνία με τον αντιπεριφερειάρχη Πέτρο Φιλίππου και ένας κεντρικός συντονισμός από το δημαρχείο Ραφήνας. Επίσης υπήρχε πολύ καλή συνεργασία με τα κέντρα υγείας. Αν μας ρωτάτε αν μας ρώτησε κανείς αν μας ζήτησε κανείς, εγώ δεν είδα κανέναν, αναφέρει ο κ. Δημόπουλος.
Ήρθε ο αντιπεριφερειάρχης. Τελεία. Υπήρχε και το συντονιστικό του δήμου.
Δεν υπήρχε κανένας. Δεν ήρθε κανένας. Δεν υπήρχε επαφή σε κεντρικό επίπεδο με το υπουργείο υγείας. Και υπήρχε και άρνηση επαφής, αναφέρει με έντονο τρόπο ο Νικήτας Κανάκης.
Ο Μαραθώνας
Η περίπτωση του δήμου Μαραθώνα έδειξε αυτήν την ύστατη ώρα το βαθμό των ελλείψεων και της αδυναμίας οργάνωσης ακόμα και στο «και πέντε» από την καταστροφή. Η αλυσίδα των πολιτικών αντιπαραθέσεων στην τοπική αυτοδιοίκηση δεν κατάφερε, ούτε στις ώρες αυτές να δώσει για λίγο τη θέση της σε ένα, στοιχειώδες έστω, πλάνο έκτακτης ανάγκης. Την πρώτη μέρα συνεννοηθήκαμε με τον δήμαρχο Ραφήνας σε πέντε λεπτά. Στον Μαραθώνα δεν βρίσκαμε αρμόδιο για να μιλήσουμε, γιατί υπήρχε πολιτική κρίση στον δήμο και συνεχώς παραιτούνταν αντιδήμαρχοι, λέει ο κ. Κανάκης.
Το χάος ακολούθησε το χάος
Το επόμενο χρονικό διάστημα που μέτρησε τις πρώτες ημέρες της τραγωδίας τα κεντρικά δελτία ειδήσεων μετρούσαν τους νεκρούς μας και οι περιοχή παραδινόταν όλο και περισσότερο στην απελπισία, τη βαμμένη με στάχτη και δάκρυα.
Οι καταγραφές γίνονταν σχετικά γρήγορα. Αλλά δεν ήξεραν τι ακριβώς θα κάνανε με τις καταγραφές, Οι άνθρωποι ήταν σε σοκ, άλλοι γκρέμιζαν, άλλοι έμεναν στα καμένα, δεν ήξεραν πού να πάνε, οι υπηρεσίες κατέρρευσαν τελείως. Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που ζούσαν εκεί είχαν πληγές, ο ίδιος ο δήμαρχος είχε καεί το σπίτι του, είχε να διαχειριστεί τους άλλους, είχε να διαχειριστεί και τον εαυτό του, περιγράφει ο Νικήτας Κανάκης.
Τις ώρες αυτές οι ΓτΚ προσπαθούσαν να προσφέρουν την υποστήριξή τους όπως μπορούσαν. Τα κλιμάκιά τους βρίσκονταν στα σημεία τους συνεχώς, εφοδιασμένα με έναν γιατρό, έναν νοσηλευτή, έναν κοινωνικό λειτουργό, έναν ψυχολόγο και έναν οδηγό που μετακινούσε σε δομές τους ανθρώπους που το είχαν ανάγκη.
Το κράτος επανατραυμάτισε τους ανθρώπους του
Όπως εξηγεί ο Αναστάσιος Υφαντής η πολιτική παρουσία στην περιοχή, όταν αυτή τελικά ήρθε στον τόπο της τραγωδίας, το μόνο που έκανε ήταν να καταφέρει να ρίξει αλάτι στις ανοιχτές πληγές. Όταν γίνεται κάποια συμβολική επίσκεψη ή ενέργειες που σηματοδοτούν μια αλλαγή ή υποστήριξη αυτές δεν πρέπει να διαψευστούν. Εάν έρθει ένας πολιτικός και εξαγγείλει κάποια πράγματα και αυτά τα πράγματα δεν γίνουν άμεσα, αυτό εντείνει το πρόβλημα και επανατραυματίζονται τα άτομα. Έχουν βιώσει ήδη την απώλεια των σπιτιών, των συγγενών τους και θέλουν υποστήριξη άμεση. Αποζημιώσεις, αποκατάσταση της ιδιοκτησίας τους, απτά. Αυτό δεν έγινε, είπε ο κ. Υφαντής παρατηρώντας την έλλειψη ειλικρίνειας, οργανωμένου σχεδίου και χρονοδιαγράμματος που ενδεχομένως μπορεί να απαντούσε στις φωνές απελπισίας.
Εκτός από την αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να ανταποκριθεί σε συνθήκες κρίσης οι ΓτΚ ανίχνευσαν και το κομμάτι εκείνο που κρύβεται πίσω από τη σκιά της. Στην πραγματικότητα οργανωνόμαστε για κρίσεις σαν κράτος και αγνοούμε στον ψυχοκοινωνικό τομέα. Στην πραγματικότητα η δυναμική της πολιτείας να δώσει ψυχολογική και ψυχιατρική και κοινωνική φροντίδα είναι πολύ περιορισμένη, αναφέρει ο Νικήτας Κανάκης.
Σύμφωνα με τους Γιατρους του Κόσμου η περιοχή μετράει ακόμα τις πληγές της. Έναν χρόνο μετά τα ψυχικά τραύματα είναι ανοιχτά. Και χρειάζονται υποστήριξη. Κάποιοι “άνοιξαν πένθος” τον περασμένο Απρίλιο, υπάρχει ακόμα σημαντική μερίδα πληθυσμού που δεν έχει εκδηλώσει τίποτα ακόμα και αποτελεί ομάδα υψηλού κινδύνου. Θα εμφανίσουν ψυχολογικά προβλήματα, αναφέρουν οι κκ Κανάκης, Υφαντής και Δημόπουλος, τονίζοντας την απόλυτη ανάγκη οι πληγέντες να διεκδικήσουν μόνιμες δομές ψυχολογικής υποστήριξης στην περιοχή. Οι Γιατροί του Κόσμου θα συνεχίζουν να υποστηρίζουν τους πληγέντες της φονικής πυρκαγιάς για επιπλέον 6 με 8 μήνες.
Tο κράτος εξακολουθεί να είναι απόν
Από την πλευρά του κράτους εστάλη το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης για να βοηθήσει. Στον σχεδιασμό τους ήταν η δημιουργία τμήματος για να παρέχει υπηρεσίες στον πληθυσμό. Αυτό συστάθηκε. Και έκανε έναρξη εργασιών πριν από τις εκλογές, αναφέρει ο Χρήστος Δημόπουλος για να προσθέσει: Το άγχος μου είναι όταν φύγουμε να υπάρχει κάτι στην περιοχή. Να υπάρχει μια μόνιμη δομή.
Ο Αναστάσιος Υφαντής αναγνωρίζει πόσο θετικό είναι το γεγονός ότι υπάρχει μια διεκδικητική επιτροπή κατοίκων. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει «το ψυχοκοινωνικό περνάει σε 2η μοίρα», ενώ θα έπρεπε πλέον να είναι κεντρικός πολιτικός στόχος της εκάστοτε δημοτικής αρχής.
Δημιουργήθηκε κουλτούρα υπηρεσιών στην περιοχή- Ήταν ένα μάθημα
Έναν χρόνο μετά την τραγωδία οι Γιατροί του Κόσμου εξακολουθούν να βρίσκονται σε εγρήγορση. Στην αρχή συνάντησαν αντιστάσεις, πάλεψαν με το «στίγμα» στο μυαλό των ανθρώπων, αλλά τους έκαναν να ανοιχθούν. Να κάνουν ένα βήμα πιο κοντά στην «κανονική» ζωή, που ωστόσο δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια.
Οι πόλεις μας δεν είναι ανθεκτικές, θα πολλαπλασιάζουν τέτοιες καταστροφές. Πρέπει να προετοιμαστούμε γι’ αυτό. Μακάρι να μην ξαναζήσουμε κάτι σαν το Μάτι, αλλά μπορεί να χρειάζεται να είμαστε χρήσιμοι. Αλλά ήταν ένα μάθημα και για εμάς. Ήταν μια υπενθύμιση ότι πρέπει να είμαστε σε ετοιμότητα, αναφέρει ο Νικήτας Κανάκης.
Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το in.gr και συγγραφέας του άρθρου είναι η Υβόννη Κλάπα
