Αυτές οι τρεις στρατηγικές βρίσκονται στην καρδιά της αποτελεσματικής μάθησης.
- Δεν χρειάζεται να κρατάω σημειώσεις καθώς είναι όλα μέσα στο βιβλίο.
- Μπορώ να μην παρακολουθήσω ένα μάθημα ή να μη διαβάσω ένα κείμενο και να ασχοληθώ με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αντί αυτών αφού έχω πάντα τη δυνατότητα να τα παρακολουθήσω σε βίντεο αργότερα.
- Δεν χρειάζεται να διαβάσω την ύλη αφού θα τα ακούσω στην τάξη.
- Θα διαβάσω για το διαγώνισμα την προηγούμενη μέρα.
Αυτές είναι κοινές σκέψεις, συμπεριφορές και πεποιθήσεις των μαθητών και κάθε μία από αυτές είναι λάθος που καθιστά τη μάθηση δύσκολη. Οι σκέψεις αυτές δίνουν άσχημη πρόγνωση για τις επιδόσεις στα διαγωνίσματα, και ακόμα πιο σημαντικό, ελλιπή μάθηση μακροπρόθεσμα.
Η επιστήμη της ψυχολογίας, ιδίως η έρευνα πάνω στη γνωστική λειτουργία, τη νευροεπιστήμη, τη διδασκαλία και τη μάθηση, μας δίνει σημαντικές προτάσεις για το ποιες συμπεριφορές θα πρέπει να εφαρμόζουν οι μαθητές και γιατί. Γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλός μας και το σύστημα μνήμης μας συναντούν περιορισμούς που μπορούμε να τα βοηθήσουμε να ξεπεράσουν. Παρακάτω αναφέρονται κάποιες απλές στρατηγικές:
Πρώτον, δεν θα πρέπει να κατηγορούμε τους μαθητές τόσο πολύ που κάνουν αυτές τις σκέψεις. Η δομή πολλών μαθημάτων και οι καθηγητικές πρακτικές φαίνεται πως προωθούν και επιβραβεύουν μερικές από αυτές τις συμπεριφορές. Αν τα διαγωνίσματα δεν είναι αθροιστικά ή οι μαθητές δεν έχουν την ευκαιρία να επιδείξουν τις γνώσεις τους σε βάθος χρόνου, τότε το να διαβάσει κανείς την προηγούμενη μέρα για το αυριανό διαγώνισμα, φαίνεται μια καλή τακτική.
Αν οι παραδόσεις των μαθημάτων είναι γεμάτες διαφάνειες με κείμενο και το μάθημα γίνεται αποκλειστικά με κατεύθυνση από τον καθηγητή στον μαθητή, τότε η παραλαβή των διαφανειών φαίνεται πως αποκλείει το κράτημα σημειώσεων και ακόμα και την ίδια τη φυσική παρουσία στο μάθημα. Έχει μεγάλη σημασία να κρατάνε οι μαθητές σημειώσεις και να εφαρμόζουν άλλες χρήσιμες στρατηγικές και αυτά δεν τονίζονται από αρκετούς εκπαιδευτικούς, ή αν τονίζεται, δεν το συνδέουν με το τι ωφελεί αυτό τον εγκέφαλό μας.
Ο εγκέφαλός μας είναι ένα συναρπαστικό όργανο. Έχουμε περίπου 128 δισεκατομμύρια νευρώνες και αντίθετα με τον μύθο, τους χρησιμοποιούμε όλους (Feldman Barrett, 2020). Η μάθηση, κατά όχι παράδοξο τρόπο, ελέγχεται από διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου.
Η μάθηση – μια σχετικά μακροπρόθεσμη αλλαγή στις γνώσεις μας – χρειάζεται να λάβουμε καινούριο υλικό στην μακροπρόθεσμη μνήμη μας (LTM – Long-Term Memory). H LTM έχει μεγάλη χωρητικότητα και μπορεί να αποθηκεύσει υλικό για μεγάλες χρονικές περιόδους, ανάλογα με το πόσο καλά αυτό το υλικό μαθαίνεται. Αλλά προτού η πληροφορία μπορέσει να πάει στην LTM, μένει στην μνήμη εργασίας (WM – Working Memory), που έχει πολύ περιορισμένη χωρητικότητα και σύντομο χρόνο αποθήκευσης (Oakley et al., 2021).
H έρευνα με τα πιο σύγχρονα μέσα δείχνει ότι η WM μπορεί να θυμηθεί μόνο τέσσερα κομμάτια πληροφορίας και στηρίζεται στον ιππόκαμπο, δύο συστάδες νευρώνων ή εγκεφαλικών κυττάρων σε σχήμα κέρματος. Με βάση το τι κάνουν οι μαθητές, ο ιππόκαμπος βοηθά στην αποθήκευση των αναμνήσεων στην LTM, που αποτελείται κυρίως από πέντε με έξι στρώματα νευρώνων που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του εγκεφάλου σαν μια κουβέρτα φλις.
Διαβάστε σχετικά: Μάθηση & Συναίσθημα. Δύο όψεις του ίδιου νομίσματος
Αυτός ο νεοφλοιός είναι το μέρος όπου κατοικεί αυτό που θέλουμε να μάθουμε. Για να το πάρουμε από εκεί από τη μνήμη εργασίας, υπάρχουν μερικές απλές πρακτικές που μπορούμε να ακολουθήσουμε. Εδώ είναι που μπαίνουν οι σημειώσεις, η προσοχή και άλλες συγκεκριμένες στρατηγικές.
Δώστε Προσοχή. Η προσοχή είναι σημαντικό μέρος της μάθησης. Εξαιτίας της μικρής χωρητικότητας της μνήμης εργασίας, όσο πιο λίγο προσέχει κανείς μέσα στην τάξη, τόσο λιγότερο πιθανό είναι υλικό από την WM (working memory) να πάει στην LTM (long-term memory). H χωρητικότητα της WM επίσης διαφέρει από άτομο σε άτομο, κάτι που εξηγεί γιατί μερικοί μαθητές μπορούν να ακούν μουσική και να μελετάνε ενώ άλλοι δεν μπορούν. Περισπασμοί όπως η μουσική, οι ταινίες και οι εκπομπές, ή ακόμα και άνθρωποι γύρω μας που μιλάνε, όλα αυτά επιβαρύνουν τη μνήμη.
Κρατήστε Σημειώσεις. Η διαδικασία του να κρατά κανείς σημειώσεις κάνει τον ακροατή να εργάζεται ενεργά με το προς μάθηση υλικό. Αν υποθέσουμε ότι ο ομιλητής δεν μιλά πολύ γρήγορα και ότι μας παρέχει χρόνο να σκεφτούμε, το κράτημα καλών σημειώσεων είναι μια σημαντική στρατηγική μάθησης. Οι σημειώσεις βοηθάνε στην οργάνωση του υλικού, παρέχουν ένα αρχείο για το τι πρόκειται να μάθετε και βοηθάνε τη μνήμη εργασίας σας στο να ενδυναμώσει αυτό που είναι να μάθετε. Είναι επίσης σημαντικό να ξανακοιτάτε τις σημειώσεις σας την ίδια μέρα που τις έχετε κρατήσει για να υποστηρίξετε τη μετάβαση του υλικού από την WM στην LTM.
Εφαρμόστε την Ανάκτηση Γνώσεων: Ρωτήστε σχεδόν κάθε γνωστικό επιστήμονα ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος μελέτης και το πιο πιθανόν είναι να σας πουν η διαδοχική επανεκμάθηση. Τα σημαντικότερα συστατικά αυτής είναι να εξετάζετε τον εαυτό σας συχνά στο τι μαθαίνετε και να τοποθετείτε σε λογικά χρονικά διαστήματα το πόσο συχνά εξετάζεστε.
Η απλή εκτέλεση για να δείτε αν μπορείτε να θυμηθείτε κάτι, κάνει τους νευρώνες που αντιπροσωπεύουν αυτή τη γνώση να σχηματίζουν ισχυρότερες συνδέσεις με άλλους νευρώνες. Όσο πιο ισχυροί οι σύνδεσμοι, τόσο πιο ισχυρή η μνήμη, όσο πιο ισχυρή η μνήμη, τόσο πιο εύκολα είναι και για τον εγκέφαλό σας να οργανώνει τις πληροφορίες στον νεοφλοιό. Η εφαρμογή της ανάκτησης γνώσεων είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να βοηθήσετε τον εγκέφαλό σας να μετακινήσει πληροφορίες από την WM στην LTM. Όσο πιο πολύ εξασκείστε, ειδικά αν αυτό είναι μοιρασμένο μέσα στον χρόνο, τόσο καλύτερη η μνήμη σας όσον αφορά το υλικό που επαναλαμβάνετε και τόσο καλύτερη η μάθηση.
Αυτές οι τρεις στρατηγικές βρίσκονται στην καρδιά της αποτελεσματικής μάθησης. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να κρατήσετε καλές σημειώσεις και να εφαρμόσετε την ανάκτηση γνώσεων (Gurung & Dunlosky, 2023) ενώ και οι δύο αυτές στρατηγικές μπορούν να ωφεληθούν από τη συνειδητή παρακολούθηση των γνώσεών σας. Αυτές είναι καλές συνήθειες για να τις αρχίσετε και να τις αναπτύξετε νωρίς.
Πολλοί μαθητές πιστεύουν πως απλά το να ξαναδιαβάσουν τις σημειώσεις τους, να υπογραμμίζουν πολύ τονίζοντας με φωτεινούς μαρκαδόρους και το να φτιάχνουν κάρτες που τους βοηθάνε στο να απομνημονεύουν όρους – κλειδιά είναι καλές συνήθειες μελέτης. Η έρευνα όμως έχει άλλη γνώμη. Αυτές οι συνήθειες στην πραγματικότητα έχουν πολύ λίγη χρησιμότητα. Η συγγραφή καλών σημειώσεων και ύστερα το χτίσιμο των γνώσεων σας εφαρμόζοντας την επανεκμάθηση για όλα τα μαθήματα διασκορπισμένη λογικά σε διαφορετικές μέρες μέσα στην εβδομάδα, είναι το κλειδί.
Ποια θα πρέπει να είναι η προτεραιότητα των μαθητών; Να πηγαίνουν στα μαθήματα. Να κρατάνε καλές σημειώσεις. Και να εφαρμόζουν την ανάκτηση πληροφοριών. Αυτά κάνουν καλό στον εγκέφαλο.
Απόδοση: Παναγιώτα Νταλιακούρα, απόφοιτη του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
