Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι πως σαν τον Νικόλα υπάρχουν πολλοί έφηβοι που σε αυτήν την περίοδο «ξεσκεπάζονται» όχι μόνο οι ψυχικές πιέσεις των τόσων χρόνων αλλά και ψυχοπαθολογίες που «έψαχναν» αφορμή να βγουν στην επιφάνεια του συνειδητού.
Στο ιατρείο μου οι περισσότερες οικογένειες που με επισκέπτονται έχουν σαν πρώτο λόγο αυτό που χαρακτηριστικά μου λένε πολλοί γονείς “γιατρέ έχουμε χάσει τον «μπούσουλα»”. Δεν θα επεκταθώ περισσότερο αλλά θα σταθώ στην περίοδο εκείνη που όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο υπάρχει στον οικογενειακό αστερισμό ένας έφηβος ΕΝ ΟΨΗ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ. Παρεμπιπτόντως να σας πω ότι αυτός ο «μπούσουλας» χάνεται στις περισσότερες πια Ελληνικές οικογένειες λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δεν αφήνει αλώβητο κανένα μέλος της.
Με αφορμή έναν καινούριο θεραπευόμενο μου αλλά και λόγω της περιόδου αυτής, (λίγους μόλις μήνες πριν τις Πανελλήνιες εξετάσεις), σκέφτηκα να μοιραστώ μαζί σας κάποιες ανησυχίες μου όσον αφορά στο έντονο άγχος και την ψυχική αποδιοργάνωση των εφήβων εν όψη των εξετάσεων αυτών. Δεν μιλάω βέβαια για όλους τους έφηβους αλλά για μια συγκεκριμένη μερίδα παιδιών που έχουν την ατυχία να ζουν μέσα σε ένα οικογενειακό κλίμα όπου τα προβλήματα είναι πολλά, δεν έχουν επιλυθεί εδώ και χρόνια, διαιωνίζονται στον χρόνο επηρεάζοντας έτσι σε βάθος τον ψυχισμό του παιδιού αλλά και του κάθε μέλους της οικογένειας.
Πολλά από αυτά είναι ανείπωτα και άλλα ενώ συζητιούνται δεν μπορούν να βρουν τον δρόμο της επίλυσης για διαφόρους λόγους στους οποίους δεν θα αναφερθώ εδώ. Προβλήματα που θέλοντας και μη μετατωπίζουν το κέντρο βάρους των προτεραιοτήτων σε πολλές θέσεις εκτός από αυτήν που θα έπρεπε την δεδομένη περίοδο. Και μιλάω για τον τρόπο οργάνωσης του παιδιού στις εξετάσεις του, την οριοθέτησή του, την αίσθηση της ασφάλειας, της κατανόησης και της γενικότερης συμπαράστασης του παιδιού σε έναν κοινό αγώνα.
Θα σας παραθέσω εν συντομία το ιστορικό ενός εφήβου που ήρθε σε μένα με δική του πρωτοβουλία λίγους μήνες πριν τις Πανελλήνιες εξετάσεις και θα μοιραστώ μετά μαζί σας τις σκέψεις μου.
Ο Νικόλας είναι ένα παιδί 17 ετών μετρίου αναστήματος με σωματότυπο γεροδεμένου εφήβου. Είναι ένας όμορφος έφηβος ο οποίος από τα πρώτα κιόλας λεπτά συνομιλίας μαζί του καταλαβαίνει κανείς την πολύ χαμηλή εικόνα εαυτού και την επίσης χαμηλή αυτοπεποίθησή του. Ο λόγος του είναι καλός. Έχει πλούσιο λεξιλόγιο με πολλές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις και κατασταλαγμένος στην επιστήμη (οικονομικά) που θέλει να ακολουθήσει και που αγαπάει τόσο πολύ. Το συναίσθημα του είναι καταθλιπτικόμορφο και το άγχος του αρκετό ώστε να τον κατακλύζει τις περισσότερες φορές.
Δεν με κοιτάζει καθώς μιλάμε. Βλεμματική επαφή αναπτύσσουμε μετά την τρίτη συνεδρία μας. Ο λόγος που ήρθε σε μένα ήταν το μεγάλο του άγχος, εν όψη των εξετάσεων, που δεν μπορεί να ελέγξει. Νιώθει να παραλύει σε μια κατάσταση μεγάλης αδράνειας. Δεν μπορεί να βάλει πρόγραμμα διαβάσματος σε κανέναν από τα μαθήματα κατεύθυνσης. Και όσο απομακρύνεται από το διάβασμα τόσο το άγχος του μεγαλώνει και τον κατακλύζει. Είναι σαν να κινείται μέσα σε έναν φαύλο κύκλο. Από τις αρχές της σχολικής χρονιάς απομακρύνεται από τους φίλους του μέχρι που έναν, έναν τους χάνει όλους. Τα Σαββατοκύριακά του δεν έχει πια με ποιον να βγει έξω.
Στο σχολείο απομονώνεται και ουσιαστικά είναι το μόνο που τον κρατάει σε επαφή με παιδιά της ηλικίας του. Περιορίζει κατά πολύ τις εξόδους του και φτάνει να βγαίνει μόνο για να πηγαίνει στο γυμναστήριο. Όλες τις υπόλοιπες ώρες μένει κλισμένος στο σπίτι του και η μόνη του απασχόληση είναι το διαδίκτυο. Οι γονείς του, μεγάλοι σε ηλικία έχουν ακόμη μια κόρη παντρεμένη με παιδί η οποία ζει μακριά. Τα δύο αδέρφια έχουν διαφορά ηλικίας αλλά διατηρούν καλές σχέσεις. Ο Νικόλας τον τελευταίο χρόνο έχει βάλει γύρο στα 15 κιλά ενώ και ο ύπνος του φαίνεται να έχει διαταραχτεί.
Ξενυχτάει σχεδόν σε καθημερινή βάση «χαμένος» μέσα στο διαδίκτυο και τα πρωινά δυσκολεύεται να ξυπνήσει παίρνοντας έτσι πολλές απουσίες στο σχολείο του. Από τις πρώτες μας κιόλας συζητήσεις γίνεται φανερό πως το παιδί δεν είναι ενημερωμένο για τις εξετάσεις του, που θα δώσουν και πότε, για τις κατευθύνσεις και πόσες μπορεί να δηλώσει. Μου λέει πως κάνει ιδιαίτερα με τρεις εκπαιδευτικούς στο σπίτι τρεις φορές την εβδομάδα και ενώ οι αποδόσεις του αρχίζουν και πέφτουν κανείς από τους εκπαιδευτικούς δεν μιλάει μαζί του για αυτό.
Θα κλείσω το ιστορικό του Νικόλα με κάποια λόγια του που μοιράστηκε μαζί μου: « Στο Γυμνάσιο ήμουν μαθητής του 16. Θυμάμαι πάντα να με επικρίνουν στο σπίτι. Στην Ά λυκείου πήρα 18 όπως και στην ΄Β το ίδιο. Ήταν στιγμές, πραγματικά στιγμές που άκουσα ένα μπράβο και μετά πάλι επικρίσεις. Από το Δημοτικό άκουγα επικρίσεις. Πιστεύω πως φοβάμαι την αποτυχία γιατί όσες φορές την δοκίμασα είχα να αντιμετωπίσω πέρα από την δική μου στεναχώρια και την επίκριση των δικών μου.».
Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι πως σαν τον Νικόλα υπάρχουν πολλοί έφηβοι που σε αυτήν την περίοδο «ξεσκεπάζονται», επιτρέψτε μου τον όρο, όχι μόνο οι ψυχικές πιέσεις των τόσων χρόνων αλλά και ψυχοπαθολογίες που «ψάχνανε» αφορμή να βγουν στην επιφάνεια του συνειδητού. Είμαστε στην τελική φάση της εφηβείας (όψιμη φάση) λίγο πριν την ενηλικίωση. Ένα σημαντικό πέρασμα που από μόνο του είναι ήδη αγχογόνο.
Στα ψυχοπιεστικά βιώματα του παρελθόντος μέσα σε αυτήν την περίοδο του περάσματος από την παιδική στην ενήλικη ζωή έρχεται να προστεθεί το άγχος, η ανησυχία και η αγωνία των εξετάσεων. Αναρωτιέμαι σε τι άραγε εξετάζεται ο έφηβος; Η είσοδος του σε μια σχολή τι ακριβώς θα αποδείξει στον ίδιο, στους γονείς του, στον κοινωνικό του περίγυρο; Γιατί διάβαζε τόσα χρόνια; Πως συσχετίζεται η είσοδος του σε κάποιο πανεπιστήμιο με το ποιόν του χαρακτήρα του και την ποιότητα του ως άνθρωπος; Πως του τα έχουν περάσει μέσα στο μυαλό του όλα αυτά τα ερωτήματα και άλλα τόσα ακόμη;
Σε όλα αυτά προσθέστε μια κατάσταση στην οποία το παιδί δεν έχει κανέναν να διαφωτίσει τον επαγγελματικό του προσανατολισμό, να τον ενθαρρύνει σε ένα πρόγραμμα που μαζί θα οργανώσουνε, προσαρμοσμένο στο δικό του μαθησιακό και ιδιοσυγκρασιακό του προφίλ και επίσης δεν έχει κανέναν να μοιράζεται τις ανησυχίες και τους φόβους του όσον αφορά στις εξετάσεις που βρίσκονται προ των πυλών. Αναρωτιέμαι εάν αυτοί οι φόβοι περιέχουν μέσα τους τα θηρία εκείνα του παρελθόντος περισσότερο παρά το φυσιολογικό άγχος επίδοσης που έχει ο καθένας από αυτούς που παλεύουν για την επιτυχία.
Σκέφτομαι επίσης εάν μπορούσαμε να μετρήσουμε την ένταση που έχει η επιτυχία και η αποτυχία χωρίς να μας νοιάζει το θετικό ή αρνητικό τους πρόσημο θα καταλήγαμε σε τεράστιες διαφορές. Η ένταση της αποτυχίας για τους περισσότερους από αυτούς τους εφήβους είναι τεράστια εν συγκρίσει με αυτή της επιτυχίας. Θα μείνω στα λόγια του Νικόλα ήταν στιγμές που λέγανε μπράβο και χρόνια που επικρίνανε. Η αίσθηση της επιτυχία μας μαθαίνουν να κρατάει αρκετά λιγότερο από αυτή της αποτυχίας. Αυτός ο καταναγκασμός της επανάληψης ενός βιώματος από γενιά σε γενιά, αυτήν η τάση δηλαδή να επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη των δικών μας γονέων, διατηρεί την ψυχοσύνθεση πολλών οικογενειών σε επίπεδα δυσφορικά για πολλά πολλά χρόνια.
Θα κλείσω λέγοντας πως ο Νικόλας αποφάσισε να μην δώσει Πανελλήνιες φέτος και να μεταφέρει όλο αυτό το ψυχικό βάρος των εξετάσεων ένα χρόνο μετά. Προτιμώ να δώσω μία φορά παρά δύο. Ξέρω πως έτσι μειώνω τις πιθανότητες επιτυχίας στο 50% αλλά δεν μπορώ να διαχειριστώ μια πιθανή αποτυχία μου τώρα. Του χρόνου θα είμαι περισσότερο διαβασμένος. Σαφώς και δεν μιλάει για την αποτυχία των εξετάσεων. Σαφώς και πίσω από αυτήν την αποτυχία κρύβεται μια γενικότερη ματαίωση σε λάθη παιδικά που ο καθένας μας θα μπορούσε να κάνει.
Σκεφτείτε το...
