Δεν είναι εύκολο να μεγαλώνεις παιδιά, ειδικά στην εποχή μας. Η ανατροφή ενός παιδιού φέρει μεγάλο βάρος κι ευθύνη, για να μπορέσεις να μεγαλώσεις όσο το δυνατόν καλύτερα έναν νέο άνθρωπο, να του προσφέρεις τόσα όσα του χρειάζονται πραγματικά και να καλύψεις τις συναισθηματικές και υλικές ανάγκες του. Οφείλεις να προετοιμάσεις το παιδί καταλλήλως για την κοινωνικοποίηση και την ομαλή ένταξή του ως ενεργό μέλος στην κοινωνία.
Ο ρόλος του γονέα είναι από τους σπουδαιότερους και δυστυχώς δεν υπάρχει κάποιο εγχειρίδιο οδηγιών. Όλοι οι άνθρωποι, όπως είναι φυσικό κι επόμενο, κάνουμε λάθη σε όλους τους ρόλους που καλούμαστε να αναλάβουμε στη ζωή μας. Όσο κι αν προσπαθεί κάποιος θα κάνει λάθη και στην ανατροφή του παιδιού του, γιατί όλα είναι ρευστά, γιατί δεν μπορείς να προβλέψεις το μέλλον και να ξέρεις με ακρίβεια και σιγουριά πώς θα εξελιχθεί μια κατάσταση και πώς θα πετύχεις το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα για την κάθε περίπτωση.
Κάτι (π.χ. μια συμβουλή, μια στάση που θα τηρήσεις) που λειτουργεί καλά για ένα παιδί, δεν σημαίνει ότι λειτουργεί το ίδιο αποτελεσματικά και σε κάποιο άλλο. Μπορεί και να μη λειτουργεί καθόλου. Ο καθένας είναι μοναδικός, τα ερεθίσματα και οι περιβαλλοντικές συνθήκες μεταβάλλονται διαρκώς κι έτσι το κάθε παιδί χρήζει διαφορετικής αντιμετώπισης.
Συνήθως τα παιδιά μεγαλώνοντας αντιλαμβάνονται τα λάθη των γονιών τους στον τρόπο που τα μεγάλωσαν και προσπαθούν να τα αποφύγουν πάση θυσία στην ανατροφή των δικών τους παιδιών. Θα κάνουν τα δικά τους λάθη όμως. Και συχνά, θα επαναλάβουν τα λάθη των γονιών τους, πηγαίνοντας από διαφορετικό μονοπάτι.
Το πως μεγαλώνει ένα παιδί είναι καθοριστικό για τη μετέπειτα ζωή του. Η διαπαιδαγώγησή του, ο τρόπος που μαθαίνει να σχετίζεται με τους γονείς του και η ποιότητα της σχέσης που καλλιεργείται ανάμεσά τους, αναμφίβολα θα επηρεάσει και τον τρόπο με τον οποίο θα σχετίζεται και με τους υπόλοιπους ανθρώπους μελλοντικά, ειδικά με τους ερωτικούς συντρόφους.
Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο με τους γονείς, κι επειδή ζούμε σε μια εποχή που όλα κυλάνε σε fast forward μεγαλύτερη σημασία έχει να είναι ποιοτικός ο χρόνος που θα αφιερώσουν οι γονείς παρά ποσοτικός. Την αγάπη, τη φροντίδα, τη στοργή και το νοιάξιμο, πρέπει να τα εισπράττουν και έμπρακτα και με λόγια. Έχουν ανάγκη από ένα ασφαλές περιβάλλον, από θαλπωρή, συναισθηματική κατανόηση, αίσθηση ασφάλειας, εμπιστοσύνης κι αποδοχής.
Η συζήτηση είναι αναγκαία από μικρή ηλικία κι όταν λέμε συζήτηση δεν εννοούμε “κήρυγμα”. Φυσικά τα παιδιά χρειάζονται κατευθυντήριες γραμμές, σωστή οριοθέτηση και συμβουλές. Τα παιδιά μοιάζουν με άγραφα χαρτιά. Είναι στο χέρι του κάθε γονέα τι θα γράψει πάνω στο κάθε χαρτί, τι θα καλλιεργήσει, τι παραλείψεις και “κενά” θα βρεθούν στο χαρτί και τι “ορθογραφικά” θα κάνει στην πορεία...
Όμως ο διάλογος χρειάζεται να ξεκινάει από νωρίς, οι γονείς να ενθαρρύνουν το παιδί να εκφράζει τις δικές του σκέψεις, τα συναισθήματά του και τις ιδέες του και να το παραινούν να μάθει να ακούει, να φιλτράρει τις πληροφορίες που προσλαμβάνει και να καταλήγει στη δική του άποψη, με σεβασμό της γνώμης και της διαφορετικότητας των άλλων, βοηθώντας το έτσι, να δομήσει όσο πιο “σωστά” γίνεται μια σταθερή, ολοκληρωμένη, αυτόνομη και υγιή προσωπικότητα.
Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώθουν πως ακούγονται, πως έχουν την απαιτούμενη προσοχή και το ενδιαφέρον των γονιών τους, πως γίνονται κατανοητές και σεβαστές οι απόψεις και τα συναισθήματά τους σε ένα ευρύτερο κλίμα αποδοχής.
Αξίες που έχουν να κάνουν με την ηθική, το σεβασμό, την αίσθηση δικαίου, το σχετίζεσθαι, την επικοινωνία, τη διαχείριση των συγκρούσεων και την επίλυση των προβλημάτων οφείλουμε να τα διδάσκουμε από νωρίς στα παιδιά. Και το καλύτερο πρότυπο είναι οι ίδιοι οι γονείς. Τα παιδιά δεν θα κάνουν κάτι επειδή τους το είπαν οι γονείς τους αν πρώτα δεν το τηρούν οι ίδιοι. Δεν γίνεται να λες σε ένα παιδί ότι δεν είναι σωστό να λύνεις τις διαφορές σου με καυγάδες, φωνές και χαρακτηρισμούς και την ίδια στιγμή να φωνάζεις στο παιδί ή να το χτυπάς για να το τιμωρήσεις που φέρθηκε σαν “κακό παιδί”.
Η ταμπέλα του κακού παιδιού είναι ένας χαρακτηρισμός που μπορεί να λειτουργήσει επικίνδυνα σε κάποιες περιπτώσεις. Τα παιδιά δεν είναι πάντα σε θέση να διακρίνουν το καλό από το κακό ή το σωστό από το λάθος (συχνά ούτε εμείς οι ενήλικες), καθώς ακόμα διαμορφώνουν την εικόνα τους για τον κόσμο, τους άλλους και τον ίδιο τον εαυτό τους.
Πολλές επεξεργασίες των ερεθισμάτων που δεχόμαστε καθημερινά γίνονται ασυνείδητα. Μια τέτοια ταμπέλα, το “κακό” παιδί, δεν είναι πλήρως κατανοητή σαν έννοια σε ένα παιδί ούτε και τί προεκτάσεις μπορεί να πάρει. Και δεν μπορούμε να γνωρίζουμε και πως θα την αντιληφθεί και θα την αποκωδικοποιήσει ένα παιδί. Στο άκουσμά της ο καθένας μπορεί να λειτουργήσει διαφορετικά.
Διαβάστε σχετικά: Γιατί καταλήγουμε να αναθρέφουμε λάθος τα παιδιά μας
Ένα παιδί μπορεί ασυνείδητα να ενστερνιστεί αυτόν τον χαρακτηρισμό και να μπει στη διαδικασία να υιοθετήσει ένα ρόλο που θα ανταποκρίνεται σε αυτόν τον χαρακτηρισμό. Πίσω από μια τέτοια στάση μπορεί να κρύβονται σκέψεις τύπου Αφού οι ίδιοι οι γονείς μου με λένε κακό παιδί, πρέπει να είμαι όντως κακό παιδί ή Αφού με θεωρούν κακό παιδί, γιατί να προσπαθώ να αποδείξω ότι δεν είμαι; Κάπου βαθιά μέσα του μπορεί να αρχίσει να το πιστεύει ότι είναι κακό παιδί και να ακολουθήσει μια συμπεριφορά που θα είναι σύμφωνη με την ταμπέλα που του “φόρεσαν” και τον αντίστοιχο ρόλο που του αποδόθηκε μέσω αυτής.
Η αδιαφορία, η παραμέληση, η εγκατάλειψη, η απόρριψη των γονέων προς το παιδί είναι κακοποιητικές συμπεριφορές για τον ψυχισμό του και μπορεί ν' αποβούν μοιραίες για την πορεία του στο μέλλον. Ένα παιδί που δεν καλύπτεται συναισθηματικά, δεν βιώνει αγάπη, εμπιστοσύνη, ασφάλεια, νοιάξιμο, την αίσθηση ότι κάποιος ενδιαφέρεται γι' αυτό, μεγαλώνει με την αίσθηση ότι δεν αξίζει. Δεν αξίζει ως άνθρωπος, δεν αξίζει ν' αγαπηθεί, να κερδίσει την προσοχή και το ενδιαφέρον των άλλων, είναι ελαττωματικό, κάπου φταίει, κάπου κάνει λάθος και γι' αυτό γίνεται αποδέκτης τέτοιων συμπεριφορών.
Αφού δεν μπόρεσε να κερδίσει την προσοχή και το ενδιαφέρον των ίδιων των γονέων του, πώς θα κερδίσει των άλλων; Και πώς θα μάθει να αγαπάει πραγματικά τον εαυτό του, αφού δεν έχει διδαχτεί την αγάπη; Δεν έμαθε τι σημαίνει να αγαπάς και πώς να εκδηλώνεις την αγάπη.
Και φυσικά, αν δεν αγαπήσει πρώτα τον εαυτό του, πώς θα μπορέσει να αγαπήσει ουσιαστικά και βαθιά κάποιον άλλον; Είναι μια αλυσίδα, που ξεκινάει από πολύ νωρίς στη ζωή μας. Ένα παιδί έχει δομήσει ένα μεγάλο μέρος της προσωπικότητάς του και της αυτοεικόνας του μέχρι τα 5 έτη της ζωής του. Ακούγεται πολύ νωρίς, όμως είναι η αλήθεια.
Φυσικά και η προσωπικότητά μας διαμορφώνεται και στη συνέχεια της παιδικής κι εφηβικής ηλικίας μας και στην ενήλικη ζωή εξελίσσεται και τροποποιείται, όμως γύρω στα 5 έτη είναι ένα κρίσιμο σημείο για τη ζωή μας όπου εμπειρίες, ερεθίσματα, συμπεριφορές, και βιώματα που έχουμε αρχίζουν να δημιουργούν σταθερά θεμέλια για τη μετέπειτα πορεία μας που δύσκολα τροποποιούνται μελλοντικά.
Κι αυτός είναι ο λόγος που άτομα με διαταραχή προσωπικότητας προβάλλουν μεγάλη αντίσταση στη ψυχοθεραπεία, γιατί χρειάζεται να πάμε πολύ πίσω σε καταστάσεις και εμπειρίες που διαμόρφωσαν μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς, τα οποία παγιώθηκαν μέσα στο χρόνο και πλέον αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού του ατόμου και της προσωπικότητάς του.
Τα παιδιά που δεν καλύπτονται συναισθηματικά και υλικά στον χρόνο που το χρειάζονται και με τον κατάλληλο τρόπο, θα βρούνε εναλλακτικές μεθόδους για να ικανοποιήσουν αυτές τις ανάγκες, κι εκεί αρχίζουν τα δύσκολα. Τα όρια μεταξύ σωστού και λάθους, καλού και κακού είναι διαπερατά. Τον οργανισμό μας αυτό που τον νοιάζει είναι η διατήρηση της ομοιόστασής μας, η επιβίωση.
Και η επιβίωση θα έρθει μέσα από την ικανοποίηση των αναγκών που έχουμε σε κάθε στάδιο της ζωής μας, με όποιον τρόπο μπορεί, με ό, τι μέσα διαθέτει ή είναι προσβάσιμα τη δεδομένη στιγμή. Παιδιά ευάλωτα, ανασφαλή, με φόβο απόρριψης, περιθωριοποίησης, εγκατάλειψης, και αναξιότητας αγάπης, χρειάζονται έναν μηχανισμό άμυνας και προστασίας για όλα αυτά. Η αποκλίνουσα συμπεριφορά, η παραβατικότητα, η εμπλοκή με ουσίες (και με το νόμο), και γενικώς προβλήματα διαγωγής είναι πιθανά σενάρια.
Η ανάπτυξη μιας ναρκισσιστικής προσωπικότητας είναι ένας τρόπος άμυνας και προστασίας του ευάλωτου (παιδικού) Εγώ. Είναι ένας μηχανισμός για να προστατευτεί το άτομο από την πραγματικότητα που δεν μπορεί να διαχειριστεί ή να αντέξει, ένας τρόπος να υπεραναπληρώσει και να καλύψει ανάγκες, συναισθηματικές κατά βάση, που έμειναν ανικανοποίητες.
Ο ναρκισσισμός είναι η βιτρίνα του ανασφαλούς, εκείνου που μεγάλωσε πιστεύοντας ότι κατά βάθος δεν αξίζει να αγαπηθεί, ότι είναι ελαττωματικός, ανεπαρκής, “κακός”. Είναι συχνά ο άνθρωπος που υποτιμήθηκε, εξευτελίστηκε, απορρίφθηκε, εγκαταλείφθηκε, απομονώθηκε, εισέπραξε αδιαφορία και μη αποδοχή. Ένιωσε πως δεν “μετράει”, δεν αξίζει.
Μεγαλώνοντας, ένας τέτοιος άνθρωπος θα έρθει να αντιστρέψει τα δεδομένα, υποτιμώντας και μειώνοντας τους γύρω του, απορρίπτοντάς τους, πριν τον απορρίψουν ξανά. Προστατεύει το εύθραυστο Εγώ του αναπτύσσοντας ιδέες μεγαλείου και εξαιρετικών-μοναδικών ικανοτήτων. Κανείς δεν συγκρίνεται μαζί του και η γνώμη των άλλων δεν μετράει, γιατί οι άλλοι δεν είναι σημαντικοί, όπως Εγώ.
Φυσικά δεν είναι μονόδρομος η ανάπτυξη ναρκισσιστικής προσωπικότητας ή κάποιας άλλης διαταραχής προσωπικότητας (π.χ. αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας). Ωστόσο, είναι μαθηματικά βέβαιο πως παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα κληθούν να αντιμετωπίσουν πολλές συναισθηματικές δυσκολίες στην πορεία της ζωής τους.
Τους μηχανισμούς επιβίωσης και αυτοπροστασίας που αναπτύσσουμε από μικρή ηλικία είναι δύσκολο να τους αποβάλλουμε μεγαλώνοντας. Έχουν καταγραφεί στη μνήμη μας, στο ασυνείδητο, ως αναγκαία λύση στα δύσκολα. Είναι κάτι οικείο σε μας, κάτι που σε κάποια στιγμή στη ζωή μας “λειτούργησε” και με κάποιον τρόπο μας βοήθησε να αντεπεξέλθουμε στις δυσκολίες.
Οπότε, σε μια δύσκολη στιγμή ασυνείδητοι μηχανισμοί θα αντιδράσουν, γιατί αυτοί οι μηχανισμοί επιθυμούν τη διατήρηση του οικείου, του γνώριμου, κι ας αντιλαμβάνεται το άτομο με το συνειδητό του πως η τάδε συμπεριφορά είναι δυσλειτουργική. Έτσι έχει μάθει.
Θέλει ωριμότητα η ανατροφή ενός παιδιού και δέσμευση για να είσαι πάντα δίπλα του και να του προσφέρεις τα απαραίτητα. Αν δεν είσαι έτοιμος, αν δεν μπορείς να ανταποκριθείς σωστά στην ανατροφή ενός παιδιού, μην το κάνεις. Μην καταστρέψεις έναν άνθρωπο προτού καλά καλά προλάβει να ζήσει.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
