Το βλέμμα λέει πολλά ακόμη και όταν κοιτάζει αλλού...
Πολλοί θεραπευόμενοι δυσκολεύονται να διατηρήσουν πλήρως βλεμματική επαφή με τον θεραπευτή τους στην αρχή των συνεδριών. Ιδιαίτερα εκείνοι που είναι ντροπαλοί ή εσωστρεφείς.
Η ζεστασιά, η φροντίδα, το ενδιαφέρον ή η αγάπη που μπορούμε να αντιληφθούμε στο συμπονετικό βλέμμα ενός θεραπευτή, μπορεί να φανούν «υπερβολικά» ή ακόμη και δυσβάσταχτα για πολλούς ανθρώπους που τους έχουν λείψει όλα αυτά ή δεν τα έλαβαν ποτέ από τους γονείς τους.
Η Ρέιτσελ ήταν η πρώτη θεραπευόμενη που δεν ήταν σε θέση να αντέξει τη βλεμματική επαφή κατά τη διάρκεια των συνεδριών. Την πρώτη φορά που συναντηθήκαμε, αυτή η έλλειψη βλεμματικής επαφής με έκανε να αισθανθώ την ανησυχία της. Έμοιαζε με ένα αιχμάλωτο πτηνό, που φοβόταν και ήταν έτοιμο να πετάξει με την πρώτη ευκαιρία. Νόμιζα ότι δεν θα επέστρεφε για την επόμενη συνεδρία, αλλά τελικά τα κατάφερε.
Η Ρέιτσελ ήταν συνεπής στο χρονοδιάγραμμα των συνεδριών μας, αλλά εξακολουθούσα να έχω μια ανησυχητική εντύπωση για το γεγονός ότι δεν ήταν εξ ολοκλήρου εκεί. Είχε κάνει θεραπεία για αρκετά χρόνια και οι προηγούμενοι θεραπευτές φαίνονταν να αποδέχονται την έλλειψη βλεμματικής επαφής χωρίς να την αμφισβητούν.
Δουλέψαμε πολύ ενδιαφέροντα θέματα στη θεραπεία, ήταν ανοιχτή και ειλικρινής, αλλά το αίσθημα ανησυχίας μου γι’αυτήν αυξανόταν. Έτσι αποφάσισα να μιλήσω μαζί της για αυτό στο «εδώ και τώρα».
Διαβάστε σχετικά: Γιατί τα τραύματα της παιδικής ηλικίας είναι δύσκολο να ξεπεραστούν
Τι λόγο είχε που απέφευγε τη βλεμματική επαφή;
Με βοηθά να μην είμαι πραγματικά εδώ. Την ίδια στιγμή αναγνώρισε με άνεση ότι ήθελε να κάνει θεραπεία και ότι ερχόταν με προθυμία. Αλλά το να ήταν πλήρως παρούσα ήταν «πάρα πολύ» για εκείνη.
Η αποφυγή της βλεμματικής επαφής είναι ένας πολύ πρωτόγονος και ισχυρός αμυντικός μηχανισμός. Για τα ανθρώπινα βρέφη, δεν είναι μόνο ένας φυσικός τρόπος για να προσελκύσουν την προσοχή και να τη διατηρήσουν, αλλά και ένας αποτελεσματικός τρόπος κλιμάκωσης της έντασης της επαφής.
Όταν στρέφουμε αλλού το βλέμμα μας και αποφεύγουμε την βλεμματική επαφή για παράδειγμα όταν είμαστε στο μετρό, περιμένουμε και από τους άλλους να κάνουν το ίδιο και να μην μας πιέσουν, κοιτάζοντας μας. Όταν κάποιος δεν σέβεται αυτό το σιωπηλό μήνυμα, ίσως αισθανόμαστε ότι δεχόμαστε εισβολή, ότι εισέρχονται στον ιδιωτικό μας χώρο.
Η Ρέιτσελ είχε βιώσει σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική της ηλικία. Όταν η ελευθερία μας περιορίζεται και αισθανόμαστε παγιδευμένοι (αυτό βιώνει κάθε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης), ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να ξεφύγουμε, τουλάχιστον εν μέρει, είναι να κλείσουμε τα μάτια μας ή να κοιτάξουμε αλλού. Στη συνέχεια αυτός γίνεται ο μοναδικός τρόπος μέτρησης του βαθμού της επαφής, μιας απελπισμένης ελπίδας να αποκτήσουμε κάποιον έλεγχο σε μια ανεξέλεγκτη κατάσταση.
Ένιωσα συμπόνια για το κοριτσάκι που είχε κακοποιηθεί και το είχαν κάνει να σιωπήσει, αλλά ταυτόχρονα η αγωνία μου για εκείνη αυξανόταν. Ήξερα ότι με κάποιο τρόπο, ότι αν δεν αντιμετωπίζαμε αυτό το πρόβλημα, η δουλειά μας θα έμενε στάσιμη.
Όταν το επικοινώνησα αυτό στη Ρέιτσελ, μας βοήθησε να δούμε το πρόβλημα κατάματα. Είχε απόλυτη επίγνωση για την επίδραση της αποφυγής της βλεμματικής επαφής στην αλληλεπίδραση μας, αλλά εξακολουθούσε να αδυνατεί να αναλάβει το ρίσκο και να συναντήσει το βλέμμα μου.
Κοίταξέ με...! Θα φώναζα, αν δεν είχα επίγνωση της αντιμεταβίβασής μου.
Αλλά γνωρίζοντας ότι υπήρχε κίνδυνος να επαναλάβω μια τραυματική εμπειρία, έπρεπε να είμαι υπομονετική και «να μείνω μαζί της». Η ανάγκη της για ασφάλεια και έλεγχο έπρεπε να γίνει σεβαστή.
Μετά από λίγο διάστημα, η Ρέιτσελ αισθάνθηκε αρκετά ασφαλής για να μοιραστεί μερικές οδυνηρές λεπτομέρειες για το παρελθόν της. Όταν ο θύτης, ένα μέλος της οικογένειας, την είχε κακοποιήσει, αισθάνθηκε πολύ τρομοκρατημένη και ντρεπόταν να ουρλιάξει. Οι γονείς της «δεν παρατήρησαν» τι συνέβαινε με τη μικρή τους κόρη. Χρόνια αργότερα, όταν μπόρεσε τελικά να τους πει τι είχε συμβεί, επέλεξαν να αγνοήσουν την αμήχανη αλήθεια και δεν απομάκρυναν τον θύτη από την οικογένεια.
Η Ρέιτσελ, μία ώριμη ενήλικας πλέον, έπρεπε να αντιμετωπίζει τον εφιάλτη της παιδικής ηλικίας της, τον θύτη, σε κάθε οικογενειακή συγκέντρωση. Πώς το έκανε αυτό;
Έμαθε να τον αγνοεί, να μην τον κοιτάζει. Η στρατηγική αυτή τη βοήθησε και πάλι να αποκτήσει κάποια μορφή ελέγχου, μια ψευδαίσθηση ότι δεν είναι εξ ολοκλήρου εκεί. Για άλλη μια φορά, αυτή ήταν η μόνη δύναμη που διέθετε.
Με την πάροδο του χρόνου, συνήθισα στον τρόπο της να βρίσκεται μόνο κατά το ήμισυ παρούσα στη θεραπεία και την ανάγκη της να προστατεύει με ασφάλεια ορισμένα μέρη του εαυτού της. Εξακολουθούσα να απολαμβάνω τον διάλογό μας και τη δουλειά που κάναμε γύρω από την καλλιτεχνική της έκφραση παίζοντας βιολοντσέλο.
Μετά από περίπου ένα χρόνο, η θεραπευτική δουλειά μας, έφτασε στο φυσικό της τέλος. Η Ρέιτσελ τα πήγαινε αρκετά καλά και είχε ανταποκριθεί με επιτυχία στην ακρόαση για μία νέα δουλειά για την οποία αρχικά είχε αγωνία. Το αποτέλεσμα ήταν να καταφέρει να προσληφθεί στη δουλειά των ονείρων της, ως μέλος σε μια σημαντική ορχήστρα.
Στην τελευταία μας συνεδρία, πριν αποχαιρετιστούμε, τα μάτια της Ρέιτσελ συνάντησαν γρήγορα τα δικά μου. Είχα συνηθίσει σε αυτή την φευγαλέα, αμυδρή βλεμματική επαφή μεταξύ μας και εκτίμησα το νόημά της κίνησης αυτής.
Σας ευχαριστώ που δεν με πιέσατε να έρθω σε βλεμματική επαφή με εσάς. Όταν με κακοποιούσε... έλεγε συνεχώς: «Κοίταξέ με!» Αλλά ποτέ δεν το έκανα.
Και με κοίταξε σταθερά.
Φαινόταν δυνατή και συγκροτημένη: η ενέργεια που την έκανε να απομακρύνει το βλέμμα της, την βοήθησε να διατηρήσει κάτι πολύτιμο σε αυτήν: με αυτόν τον τρόπο υπερασπίστηκε τον εαυτό της και ύψωσε το ανάστημά της στον θύτη. Η νέα Ρέιτσελ ήταν σε θέση πλέον να εκτιμήσει τον εαυτό της, να αγωνιστεί, να κερδίσει και να γίνει μία παθιασμένη μουσικός.
Πηγή: psychotherapy.net
Απόδοση – Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
